(LĐ online) - Tại cuộc họp của Hội Liên hiệp thuộc địa diễn ra vào ngày 19/2/1922 đã quyết định ra đời tờ báo Le Paria làm cơ quan ngôn luận của tổ chức này. Chủ tịch Hồ Chí Minh khi đó đang là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp thuộc địa đã có những đóng góp tích cực để tờ báo này ra đời và phát triển.
 |
| Chủ tịch Hồ Chí Minh với báo Le Paria. Ảnh tư liệu lịch sử |
•
NHỮNG HỒI ỨC CỦA BÁC HỒ VỀ BÁO LE PARIA
Năm 1920, Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia sáng lập Đảng Cộng sản Pháp. Năm 1921, tại thủ đô Paris của nước Pháp, Người cùng các đồng chí của mình từ các nước thuộc địa của Pháp sáng lập Hội Liên hiệp thuộc địa. Mục đích của tổ chức này là nhằm tập hợp lực lượng, thống nhất hành động của nhân dân các nước thuộc địa chống chủ nghĩa đế quốc, giải phóng dân tộc.
Ngày 1/4/1922, báo Le Paria, cơ quan ngôn luận của Hội Liên hiệp thuộc địa, xuất bản số đầu tiên với tôn chỉ: “Báo Le Paria là vũ khí chiến đấu với sứ mạng đã rõ ràng: Giải phóng con người”. Trong số đầu tiên có lời chào mừng bạn đọc như sau: “Trong lịch sử của quần chúng bản xứ các thuộc địa của Pháp, chưa có một tờ báo nào lập ra để kêu to sự thống khổ và sự nghèo nàn chung của họ, không phân biệt xứ sở và chủng tộc. Báo Le Paria ra đời do sự thông cảm chung của các đồng chí ở Bắc Phi, Trung Phi và Tây Phi thuộc Pháp, ở Madagascar, Đông Dương, Antilles và Guyam”.
Ấn Độ dùng để gọi những người đã mất hết mọi quyền lợi về tôn giáo và xã hội. Nghĩa rộng, người Pháp dùng để gọi những người cùng khổ”.
Báo Le Paria tồn tại trong 4 năm (4/1922 đến 4/1926) với 38 số. Tờ báo đã có ảnh hưởng lớn đối với công luận Pháp và phong trào yêu nước ở các thuộc địa. Từ số 1 đến số 14, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm chủ nhiệm kiêm chủ bút, làm cả việc phát hành và đi bán báo. Người còn tham gia chuẩn bị cho các số 15 - 17 trước khi đi Liên Xô, rồi Trung Quốc. Trong thời gian ở hai nước này, Người vẫn gửi bài về đăng báo Le Paria và gửi tiền ủng hộ báo.
Trên báo Le Paria, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết nhiều bài thuộc nhiều thể loại khác nhau như xã luận, bình luận, tin tức, dịch thuật, tiểu phẩm, truyện ký, tranh vẽ… Có số báo Người viết đến 2 bài, 3 bài, thậm chí 4 bài cùng tranh vẽ. Dưới ngòi bút sắc bén của Người, bộ mặt giả nhân giả nghĩa của đế quốc Pháp ở các thuộc địa bị vạch trần, cái mà chúng gọi là “khai hóa văn minh” thực chất là khai hóa giết người. Đồng thời, những bài báo của Người nung nấu lòng căm thù của nhân dân các nước thuộc địa đối với bọn đế quốc xâm lược, kêu gọi họ vùng lên đấu tranh tự giải phóng.
Đầu năm 1923, trong Truyền đơn cổ động mua báo Le Paria, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Chỉ có chủ nghĩa cộng sản mới cứu nhân loại, đem lại cho mọi người không phân biệt chủng tộc và nguồn gốc sự tự do, bình đẳng, bác ái, đoàn kết, ấm no trên quả đất, việc làm cho mọi người và vì mọi người, niềm vui, hòa bình, hạnh phúc”.
Trên báo Le Paria số 14, tháng 5/1923, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết trong bài “Kỷ niệm báo Le Paria” rằng: “Một năm đã trôi qua kể từ khi báo Le Paria ra đời. Các bạn quan tâm đến số phận của tờ báo ngay từ buổi đầu, nhân dịp kỷ niệm này, cảm ơn tất cả những ai đã can đảm với diễn đàn nhỏ bé này, bảo vệ nhân dân các thuộc địa”. Đối tượng hướng đến của Người trong bài viết là nhân dân Pháp, người dân thuộc địa cư trú trên đất Pháp và nhân dân bản xứ ở các thuộc địa.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra sự nghiệp mà Hội Liên hiệp thuộc địa theo đuổi như “giải phóng những người bị ngược đãi”, “giải phóng nhân dân bản xứ” và chống lại “bọn cá mập thực dân” đã gặp phải vô vàn khó khǎn. Đó là: Một mặt, đông đảo dư luận châu Âu chưa được chuẩn bị để theo dõi đầy đủ quan điểm của Hội Liên hiệp thuộc địa. Hai là, những người dân thuộc địa ở Pháp thường chưa quan tâm đến tình hình có quan hệ tới số phận đồng bào họ ở các thuộc địa. Cuối cùng, khoảng cách giữa Paris với châu Phi, châu Á, châu Mỹ rất xa nên những kẻ thống trị thuộc địa luôn cản trở sự đoàn kết của cuộc đấu tranh.
Bởi vậy, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, báo Le Paria ra đời là đã thúc đẩy sự phát triển sự nghiệp của Hội Liên hiệp thuộc địa. Do đó, Người viết: “Sang năm thứ hai, chúng tôi muốn thực hiện những việc làm tốt đẹp hơn. Phải làm cho Le Paria xuất hiện trong một thời kỳ với những kết quả rực rỡ, có nhiều người tìm đến báo, với số lượng bản in tăng hơn và số trang nhiều hơn trước... Chúng tôi cũng không ngần ngại nói ra việc quyên góp rất khiêm tốn cũng là một sự giúp đỡ rất quý báu đối với chúng tôi. Chúng tôi nói những điểm cuối cùng về các cộng tác viên. Le Paria là tiếng nói của quần chúng bị áp bức”.
Năm 1923, tại Liên Xô, phóng viên Osip Mandelstam của tạp chí “Ngọn lửa nhỏ” đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh giới thiệu tóm tắt về tờ báo Le Paria: “Hiện nay, ở Paris, một nhóm các đồng chí từ các nước thuộc địa của Pháp, 5 - 6 người Nam Kỳ, Sudan, Madagascar, Haiti đang xuất bản tờ báo Le Paria để chống lại chính sách thuộc địa của Pháp”.
Tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam (4/1959), Chủ tịch Hồ Chí Minh kể lại: “Có một thời gian mình làm cả chủ bút, chủ nhiệm, giữ quỹ, phát hành và bán báo của tờ báo Paria. Các đồng chí người thuộc địa Á - Phi viết bài và quyên tiền, còn bao nhiêu công việc mình đều bao hết”.
Vì báo Le Paria tuyên truyền cho Hội Liên hiệp thuộc địa nên cần được nhiều người dân ở nước Pháp và người dân ở các nước thuộc địa biết đến. Do đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh nghĩ ra nhiều cách bán báo rất độc đáo.
Đầu tiên, Chủ tịch Hồ Chí Minh bán cho công nhân Việt Nam. Họ không biết chữ Pháp nhưng họ vẫn thích mua vì họ biết báo này lên án chế độ thực dân Pháp. Bởi vậy, mua báo xong họ nhờ công nhân Pháp đọc cho họ nghe.
Một cách nữa của Chủ tịch Hồ Chí Minh là Người đem báo nhờ những chỗ bán báo lấy hoa hồng. Những chỗ này tương tự như các sạp bán báo ở nước ta ngày nay. Tuy nhiên, thấy tờ báo đấu tranh cho các thuộc địa nên các chỗ này không lấy hoa hồng và họ cũng bán hộ được khá nhiều tờ báo cho Người.
Trong những cuộc mít-tinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đưa báo ra phát rồi nói: “Báo này nói cho các đồng chí biết bọn thực dân áp bức chúng tôi như thế nào. Báo này để biếu thôi, nhưng đồng chí nào có lòng giúp cho báo thì chúng tôi cảm ơn”. Biết được tờ báo lên án chủ nghĩa thực dân và giúp đỡ các thuộc địa trong cuộc cuộc giành lấy độc lập, các công nhân đều hưởng ứng và ủng hộ. Kết quả là, nếu Người đem bán thì 100 tờ báo được 5 phrăng nhưng nếu Người “biếu không” thì có khi được tới 10, 15 phrăng. Thế là Người có kinh phí để in tiếp các số báo của báo Le Paria.
Sau này, Bộ thuộc địa Pháp đánh hơi thấy nên các số báo Le Paria vừa ra đều được mua gần hết. Còn báo gửi đi các thuộc địa thì mấy chuyến đều bị tịch thu và người đưa báo tại các thuộc địa thì bị bắt bỏ tù. Bởi vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhờ anh em thuỷ thủ Pháp bí mật chuyển hộ về nước.
Tháng 4/1926, báo Le Paria ra số 38 đăng lời giới thiệu cuốn “Bản án chế độ thực dân Pháp” của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là số cuối cùng của báo.
Tùy vào từng thời gian và khả năng tài chính mà số lượng in báo Le Paria không cố định, dao động từ 1.000 đến 5.000 bản, cá biệt có những số in trên 5.000 bản. Có 50% số lượng báo in ra được lan truyền qua các nước thuộc địa của Pháp.
Cũng trong buổi nói chuyện với các nhà báo tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh chia sẻ: “Về nội dung viết, mà các cô, các chú gọi là “đề tài”, thì tất cả những bài Bác viết chỉ có một “đề tài” là chống thực dân đế quốc, chống phong kiến địa chủ, tuyên truyền độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Duyên nợ của Bác đối với báo chí là như vậy đó”.
Có kinh nghiệm tổ chức tòa soạn báo từ thời báo Le Paria, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí của mình đã tiếp tục cho ra đời các tờ báo: Quốc tế Nông dân (1924); Thanh Niên (1925); Công Nông (1925); Lính Kách mệnh (1927); Việt Nam Tiền phong (1927); Thân Ái (1928); Đỏ (1929); Việt Nam Độc lập (1941); Cứu quốc (1942). Những tờ báo này có tác động to lớn trong việc kêu gọi nhân dân Việt Nam hăng hái tham gia cách mạng. Từ đó góp phần đưa đến sự kiện Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thắng lợi và nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (2/9/1945).
•
KÝ ỨC VỀ CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH
Ông Max Clainvill Bloncourt - Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp thuộc địa - nhớ lại kỷ niệm về lần gặp đầu tiên gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Tôi nhớ rõ lần đầu tiên quen biết anh trong buổi họp của Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa, tôi thấy anh là người gầy gò, mảnh khảnh với một giọng nói nhỏ nhẹ, anh tự giới thiệu là người Việt Nam, làm nghề thợ ảnh đã đến ở Pari trước tôi 3 năm, hiện ngụ ở ngõ Compoint. Anh nói tiếng Pháp hoàn hảo và tiếp xúc với anh tôi thấy ngay đó là một người đáng mến”.
Càng hoạt động cách mạng với Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông Max Clainvill Bloncourt càng cảm phục Người. Ông nhớ lại: “Hoạt động với anh, tôi thấy anh là một người hăng hái đấu tranh cho việc giải phóng các dân tộc thuộc địa, không riêng dân tộc Việt Nam của anh mà tất cả các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới. Anh có lòng tin mãnh liệt ở thắng lợi cuối cùng và anh cho rằng muốn giải phóng dân tộc phải làm cách mạng, không có con đường nào khác. Tôi có cảm tưởng: Ở anh ý nghĩ đấu tranh giải phóng dân tộc luôn luôn khắc sâu trong tâm trí và quán triệt suốt cuộc đời của anh… Anh là một con người đầy tình nhân đạo và tinh thần quốc tế. Không bao giờ thấy ở anh một nét nhỏ nào của sự ích kỷ. Và càng hoạt động chúng tôi càng yêu thương nhau, càng thấy các dân tộc thuộc địa phải đoàn kết với nhau chống kẻ thù chung”.
Về tờ báo Le Paria, ông Max Clainvill Bloncourt hồi tưởng lại: “Một hôm chúng tôi, trong đó có anh Nguyễn Ái Quốc, nảy ra ý kiến nên ra một tờ báo của Hội. Một sáng kiến táo bạo nhưng cũng đẻ ra nhiều vấn đề khó khăn cần giải quyết. Sau khi chúng tôi quyết định cứ ra báo, chúng tôi thảo luận, đặt cho báo một cái tên: Người cùng khổ. Đây là bước phát triển mới của Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa… Đây là một tờ báo khổ to, tên báo bằng chữ Pháp đặt ở giữa, tên báo bằng chữ Arab đặt bên trái và bên phải là tên báo bằng chữ Hán do anh Nguyễn Ái Quốc viết… Nhiều lần anh Nguyễn Ái Quốc được cử phụ trách chữa bài vở và xuất bản nhiều số báo. Anh tốt và có tinh thần tương trợ, cho nên có những lần đến lượt chúng tôi phải đi trông nom việc ra báo, nhưng thấy chúng tôi bận việc hoặc mắc chuyện gia đình, anh đã xung phong đi làm thay cho chúng tôi. Đấy là một người bạn tốt, nhẹ nhàng, đáng mến, lo xa, yêu thương đồng đội, chịu khó giúp đỡ người khác.
Báo Người cùng khổ xuất bản từ năm 1922 đến năm 1924, tất cả được 38 số. Anh Nguyễn Ái Quốc đã đóng góp rất nhiều cho tờ báo. Anh viết khỏe, có số viết tới hai, ba bài. Toàn bộ những bài báo của anh là bản án chủ nghĩa thực dân Pháp và là nguyện vọng giành độc lập, tự do cho nhân dân Việt Nam và nhân dân các nước thuộc địa. Lời văn của anh sắc bén, tư tưởng rõ ràng và mạnh mẽ: Đấu tranh đến cùng chống chủ nghĩa thực dân Pháp. Ở nhiều số, không những anh viết bài mà anh còn vẽ tranh châm biếm nữa để đả kích chế độ thực dân. Tất cả những bài và tranh ký tên anh Nguyễn Ái Quốc trên báo Người cùng khổ mang một màu sắc đặc biệt: Đó là tinh thần đấu tranh cách mạng triệt để và quyết tâm chống chủ nghĩa thực dân. Xem và đọc những bài và tranh đó người ta thấy rõ tác giả có một tinh thần tiến công rất chủ động và rất thông minh”.
Năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh sang Pháp để đàm phán với Chính phủ Pháp. Ông Max Clainvill Bloncourt đã rất xúc động khi gặp lại Người: “Tôi sung sướng vì thấy Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sáng tạo ra nền độc lập của nhân dân Việt Nam, là người đã đưa cách mạng Việt Nam đến thành công hết sức vẻ vang. Tôi sung sướng vì thấy Hồ Chủ tịch đã dẫn đầu trong số những nước thuộc địa châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latinh giành lại chính quyền cho nhân dân mình. Quen biết Chủ tịch Hồ Chí Minh từ lúc còn thanh niên, tôi luôn luôn giữ trong lòng một cảm tưởng sâu sắc, một hình ảnh không bao giờ phai nhạt: Đó là một đồng chí rất tốt, rất trung hậu, rất dũng cảm với một lý tưởng đấu tranh vô cùng cao quý và đẹp đẽ”.
NGUYỄN VĂN TOÀN
Thông tin bạn đọc
Đóng Lưu thông tin