Âm vang mùa thu Cách mạng Tháng Tám...

Hiếm có đất nước nào lại có hai mùa thu như đất nước Việt Nam ta: Mùa thu thiên nhiên và mùa thu cách mạng. Mùa thu xanh thắm đất trời và mùa thu rạo rực lòng người. Mùa thu Cách mạng Tháng Tám như một dấu ấn mốc son lịch sử chói lọi, một bản hòa ca âm vang...

Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ảnh tư liệu

72 năm đã trôi qua nhưng chúng ta vẫn cứ ngỡ như đang được sống lại những ngày sôi nổi tưng bừng ấy. Những ngày mà nhà thơ Tố Hữu - một thi sĩ, chiến sĩ đã say đắm trong niềm vui bất tuyệt: “Ta đi dưới 4000 năm lịch sử / Hôm nay tràn hoa đỏ nhụy vàng tươi/ Ta đi đây với thế kỷ 20/ Mạch suối trẻ trong dòng người vô địch”. Cảm hứng cách mạng đã thành cảm xúc thi ca, cộng hưởng với muôn con tim cùng chung nhịp đập. Một niềm tự hào về trầm tích lịch sử quá khứ, một niềm hân hoan niềm tin vào tương lai tươi sáng. Tất cả đã hòa chung tạo nên bản giao hưởng với muôn cung bậc hội tụ lòng người. Cách mạng Tháng Tám là đỉnh cao của cao trào cách mạng qua hai cuộc diễn tập là Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh (1930-1931) và Phong trào cách mạng dân chủ (1936-1939). Phải trải qua một chặng đường lịch sử biết bao gian khó, hy sinh; và thời cơ đã đến khi Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc đã đến. Toàn thể đồng bào ta hãy đứng dậy đem sức ta mà giải phóng cho ta”. Và kỳ diệu thay chỉ sau 15 ngày Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ với 15 năm tuổi đời cùng với lực lượng nhỏ bé của mình khoảng 5.000 đảng viên lại tổ chức cách mạng thành công trên khắp đất nước Việt Nam. Thành công này không thể xảy ra nếu chỉ dựa vào số lượng đảng viên ít ỏi mà đến từ sự chuẩn bị kiên trì 15 năm của Việt Minh: các đảng viên cộng sản gắn bó sâu rộng với quần chúng cùng đồng cảm cộng khổ hiểu được tâm tư của nhân dân. Khi thời cơ đến Đảng đã kêu gọi hàng triệu người dân nổi dậy đoàn kết ủng hộ Việt Minh.

Chúng ta đang sống trong không khí những ngày thu thiên nhiên tươi đẹp nhất trong 4 mùa. Và từ đó cứ mỗi độ thu về lòng ta không chỉ đằm sâu hơn những tình cảm thiêng liêng mà còn bừng dậy một sức nghĩ mới, khao khát đổi mới chính mình, đổi mới đất nước. Năng lượng của Cách mạng Tháng Tám đã khơi dậy sức mạnh tiềm năng, tiềm ẩn, đã kích hoạt lòng tự hào, niềm tin của mỗi con người đối với đất nước. Một đất nước hình chữ S cuộn chảy qua bao thác ghềnh vừa mềm mại vừa quyết liệt, nhân ái tài hoa như nhà thơ Huy Cận đã khái quát: “Lưng treo gươm tay mềm mại bút hoa”. Một đất nước của thi ca, nhạc họa, của thiên nhiên bốn mùa xanh tươi nắng ấm nhiệt đới. Đất nước ấy giống như một con đê trên bán đảo lưng tựa dãy Trường Sơn sừng sững, mặt đối diện với biển Đông sóng gió trụ vững qua bao bão táp. Đất nước ấy, những con người ấy không chỉ làm ra lịch sử mà còn nâng lịch sử lên một tầm cao mới đến với nhân loại. Lịch sử như một dòng chảy lắm khi quanh co uốn khúc, trầm luân nhưng luôn hướng về phía trước như dòng sông hướng về khát khao biển cả. Có những cuộc cách mạng tạo ra bước phát triển nhảy vọt, đem lại sự thay đổi tiến bộ “Một ngày bằng mấy trăm năm”. Cách mạng Tháng Tám là như vậy! Không chỉ oanh liệt chống ngoại xâm, không chỉ dừng ở việc giành chính quyền mà còn thay đổi sâu sắc cả cơ tầng xã hội, khai sinh ra những con người mới, dân tộc mới. Khái niệm độc lập không chỉ là lãnh thổ, là quyền tự trị, là sự lớn mạnh về tiềm năng quân sự mà còn là sự đúc kết phát triển hùng mạnh về văn hóa. Một văn hóa Việt Nam của tâm hồn con người Việt Nam từ thiên nhiên đất nước Việt Nam. Như Nguyễn Trãi trong “Bình Ngô đại cáo” đã từng tuyên cáo: “Như nước Đại Việt ta từ trước/ Vốn xưng nền văn hiến đã lâu/ Núi sông bờ cõi đã chia/ Phong tục Bắc Nam cũng khác”. Âm vang dòng người cuộn chảy vùng lên cướp chính quyền của Cách mạng Tháng Tám đó là sự cuộn chảy từ tâm thức dân tộc, từ đồng bào ta con Lạc cháu Hồng cùng chung bọc trứng mẹ Âu Cơ. Từ Nam chí Bắc, thành thị đến nông thôn, miền ngược miền xuôi cùng chung ước nguyện: Độc lập, tự do. Âm hưởng của bài ca “19/8” của nhạc sỹ Xuân Oanh đắm say lòng người: “19/8 khi quốc dân căm hờn kêu thét/ Tiến lên cùng hò mau diệt tan hết quân thù chung/ 19/8 ánh sáng tự do đưa tới/ Cờ bay nơi nơi muôn ánh sao vàng”. Trong ký ức của mình nhạc sĩ Xuân Oanh nhớ lại khi ông viết bài hát này là khi cùng hòa cuộn với dòng người trong khí thế sục sôi bừng bừng. Ông vừa đi vừa âm vang cuộn chảy những dòng nhạc đầu tiên viết trên tờ báo cũ. Viết đến đâu ông hát vang đến đó và cả dòng người hát theo ông. Cho đến khi nốt nhạc cuối cùng kết thúc mới có tên ca khúc ra đời “19/8” lấy tên ngày cách mạng cướp chính quyền ở Hà Nội. Cũng như nhà thơ Tố Hữu viết bài thơ “Huế tháng 8” - Một khúc ca trữ tình, lãng mạn độc đáo là khi ông đang đảm nhiệm Chủ tịch Ủy ban khởi nghĩa ở Huế. Khúc cuối của bài thơ Tố Hữu đã mượn một thoáng siêu thực để diễn tả một cảnh thực siêu niềm vui bất tuyệt dẫn đến cơn say không còn hình ảnh thực nữa mà bay bổng tượng trưng: “Gió ơi gió hãy làm giông, làm tố/ Cuốn tung lên cờ đỏ máu thơm tươi / vàng vàng bay, đẹp quá, sao sao ơi/ Ta ngã vật trong dòng người cuộn thác/ Ôi thiên đường tai miên man lắng nhạc/ Từ muôn phương theo gót nện rầm rầm/ Việt Nam! Việt Nam! Việt Nam muôn năm!”. Có một bộ phim truyện khá nổi tiếng tái hiện lại không khí những ngày lịch sử này là “Sao tháng 8”. Hình ảnh ngôi sao vàng không chỉ phấp phới tung bay trên lá cờ quốc kỳ đỏ tươi, mà sao tháng 8 còn là những ngôi sao lấp lánh giữa bầu trời trong xanh mùa thu. Những ngôi sao như thân phận những con người từ “Nước Việt Nam từ máu lửa/ Rũ bùn đứng dậy sáng lòa” (Đất nước - Nguyễn Đình Thi). Có thể nói cảm hứng Cách mạng Tháng Tám là cảm hứng của thời đại nhân lên gấp bội. Ở đây không phải ngẫu nhiên mà có sự giao hòa kỳ diệu của sông núi đất trời, của thắm tươi rạo rực muôn người. Sao Tháng Tám là ngôi sao chỉ đường, sáng đường và xòe ra 5 cánh như biểu tượng cho những tầng lớp công nông liên minh.

Những ngày này khi trở lại Thủ đô Hà Nội, đứng trước quảng trường Nhà hát lớn trong nắng thu vàng ngọt mật ong dưới những tán cây xanh xòe rộng chấp chới bao mắt lá, tôi hồi tưởng lại cách đây 72 năm sáng ngày 19/8 hàng chục vạn người dân ở Hà Nội và các tỉnh lân cận theo các ngả đường về đây. Và 10 giờ rưỡi cuộc mít tinh lớn chưa từng có của quần chúng cách mạng được sự bảo vệ của thanh niên tự vệ của tổ chức Việt Minh Hoàng Diệu đã diễn ra. Đại diện Việt Nam tuyên bố: Tổng khởi nghĩa! Những tấm ảnh đen trắng ngày ấy đã lưu danh vào ký ức lịch sử, ký ức của mọi người. Bắc bộ phủ vẫn còn nguyên lớp sơn, cánh cửa vào ra khép mở hằng ngày. Những dấu ấn thời gian ngày nào không thể nào phai được. Lưu giữ ký ức chính là lưu giữ tâm hồn. Lưu giữ tâm hồn chính là lưu giữ sức mạnh tinh thần, sức mạnh văn hóa. Tất cả rồi sẽ qua đi nhưng ký ức lịch sử của tâm hồn thì vẫn còn sống mãi. Tôi có dịp trở lại Tân Trào, đứng dưới gốc đa xòe tán nắng xanh cổ thụ vẫn ngỡ còn nghe vọng lại những trang hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp về những ngày chuẩn bị tổng khởi nghĩa ở chiến khu Việt Bắc. Đại tướng viết: “Trước mặt toàn thể đại biểu tham dự đại hội, trước mặt toàn thể bộ đội tập hợp dưới cờ tôi thay mặt Ủy ban khởi nghĩa tuyên đọc bản quân lệnh số 1 cho giải phóng quân”. Từ những chiến sĩ với vũ khí thô sơ cho đến những binh đoàn chủ lực hiện đại ngày nay vẫn nguyên vẹn hình ảnh “anh bộ đội Cụ Hồ”. Nguyên vẹn người chiến sĩ “từ nhân dân mà ra vì nhân dân mà chiến đấu” đã góp phần làm nên thành công cuộc Cách mạng Tháng Tám thần kỳ rung trời chuyển đất. Một cuộc khỏi nghĩa như trào dâng sóng đổ cuốn phăng đi tất cả tàn dư của chủ nghĩa đế quốc thực dân. Nhà thơ Nguyễn Đình Thi trong bài thơ “Đất nước” được ông viết từ năm 1946-1954 là cả một sự nghiền ngẫm thấu đáo về sức lớn mạnh nội lực của đất nước. Đó là con người, thiên nhiên và truyền thống lịch sử. Với giọng thơ đằm sâu giàu suy tưởng nhà thơ vẫn không thể nén được tiếng reo vui hồ hởi đắm say của một thi nhân mang tâm hồn nhạc sĩ: “Rừng xanh đây là của chúng ta/ Núi rừng đây là của chúng ta/ Những cánh đồng thơm mát/ Những ngả đường bát ngát Những dòng sông đỏ nặng phù sa”. Sau 72 năm Cách mạng Tháng Tám thành công, con sông Hồng, sông Mẹ, sông Cái như thanh gươm cài bên hông thành phố Hà Nội vẫn đỏ nặng phù sa. Phù sa của đất, phù sa của tình người quyện chặt, trữ lượng phù sa của quá khứ truyền thống lịch sử. Sông Hồng như một biểu tượng của ăm ắp đầy và tinh khiết thắm đỏ. Đỏ như cả dòng máu bao người con thân yêu ngã xuống để giành độc lập tự do cho dân tộc. Đỏ như sự hồng hào tươi mới của các công trình xây dựng hôm nay. Sáng thu này đi dọc sông Hồng lòng ta bỗng hân hoan reo ca: “Tháng Tám mùa thu xanh thắm/ Mây nhởn nhơ bay hôm nay trời đẹp lắm/ Mây của ta trời thắm của ta/ Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” như nhà thơ Tố Hữu ngày nào. Và đây, một nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đang thay đổi diện mạo lớn mạnh hằng ngày từ hào khí âm vang Mùa thu Cách mạng Tháng Tám lịch sử...

Tùy bút: NGUYỄN NGỌC PHÚ