Sắc màu Srê

Người K’Ho, nhóm Srê, tại Cao nguyên Di Linh, trải qua quá trình dài sinh sống đã tạo dựng một kho tàng văn hóa độc đáo. Nhô lir bong (uống mừng lúa mới) là một nét văn hóa độc đáo của người K’Ho làm ruộng nước (Srê) nơi đây.

 

Cồng chiêng và múa xoang trong Nhô lir bong

 

Nét văn hóa độc đáo ấy, vừa được những người con K’Ho - Srê, ở thôn N’Juệ, xã Đinh Lạc, huyện Di Linh, tái hiện tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, TP Hà Nội) trong khuôn khổ Ngày hội Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc, diễn ra từ ngày 12 đến ngày 13/2. Trước kia, người K’Ho - Srê sống chủ yếu bằng nghề làm lúa nước nên việc tổ chức Nhô lir bong là sự kiện thường niên, đánh dấu vụ mùa cũ đã kết thúc, chuẩn bị cho mùa gieo trồng mới. Mục đích của việc tổ chức Nhô lir bong là để tạ ơn Yàng Kòi (Thần Lúa) và các vị thần linh khác đã ban cho dân bon một năm thuận lợi để dân bon có đủ lúa ăn. Nhô lir bong còn là dịp để dân trong bon gặp gỡ, cố kết tình đồng tộc, thắt chặt tình thân hữu với dân các bon khác, hân hoan mừng lúa về kho, mừng thóc đã đóng chặt trong cót.

 

Trước ngày diễn ra Nhô lir bong, già làng phân công cho các thành viên trong bon chia ra từng nhóm lo việc chuẩn bị các lễ vật và lễ cúng gồm một cây nêu, một nhà kho, gà, rượu cần, gạo, cá khô, muối, trái cây... Theo đó, đàn ông thì lo việc dựng cây nêu, làm nhà kho, phụ nữ thì chuẩn bị rượu cần, gạo, những người già thì lo bày biện đồ lễ, phục trang... Tới ngày khai hội, già làng uy nghi hướng mắt về bàn thờ (đặt trong nhà kho và dưới cây nêu), thành kính khấn nguyện: “Ơi Yàng! Hỡi lũ làng! Sau một năm vất vả với việc đồng áng, hôm nay, lúa đã chất đầy kho, rượu đã đến ngày khai ché. Chúng ta cùng tụ hội về đây để tạ ơn Yàng và các thần linh đã cho bon làng một năm mưa thuận, gió hòa, cho cái ruộng tốt tươi, cho bông lúa trĩu cành. Hỡi lũ làng! Chúng ta cùng về đây mở hội! Ơi Yàng!”. Sau đó, già làng thổi ba hồi tù và, rồi xin Yàng cho phép dân bon tổ chức Nhô lir bong. Máu con vật hiến sinh được bôi lên trán các thành viên dự lễ để cầu mong khỏe mạnh, số còn lại được bôi lên mặt chiêng, nhà kho, cây nêu và một số vật dụng sinh hoạt, sản xuất. Nghi lễ hỏi Yàng kết thúc, các thành viên dự lễ ngồi ngay ngắn quanh nhà kho, nghe lời dặn dò của già làng qua những lời kể hát, căn dặn cháu con phải giữ lấy phong tục mà cha ông gửi lại. Tiếp theo, già làng xin phép Yàng cho hạ chiêng. Các thành viên dự hội cùng tấu chiêng và múa xoang một vòng quanh cây nêu. Già làng làm thủ tục khai ché, rót rượu dâng lên Yàng và các thần linh, sau đó mời rượu những người xung quanh, cầu sức khỏe cho cộng đồng và cả những người dự hội trong không khí ấm áp, gần gũi, thân tình.

 

Sau ngày này, người K’Ho - Srê lại bắt đầu một mùa vụ mới.

 

Ngày nay, do nhiều nguyên nhân khác nhau, cả chủ quan lẫn khách quan, người K’Ho - Srê ở Cao nguyên Di Linh không còn duy trì việc tổ chức Nhô lir bong. Vì thế, chỉ những dịp Nhà nước tổ chức, chúng ta mới được thấy lại những giá trị văn hóa độc đáo của người K’Ho - Srê. Nhô lir bong là nơi để người K’Ho Srê chia sẻ các tri thức nông nghiệp, cũng là nơi để gắn kết cộng đồng, mong cầu cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

 

TRIỀU KA