Gìn giữ các làn điệu dân ca

Hạ tuần tháng 8, tại thị trấn Đinh Văn - Lâm Hà rộn rã lời ca, tiếng đàn các làn điệu dân ca, dân vũ, dân nhạc ngân lên từ Liên hoan các Câu lạc bộ (CLB) văn hóa, văn nghệ dân gian toàn tỉnh lần thứ I. Hơn 260 nghệ nhân của 13 CLB đến từ 12 huyện, thành trong tỉnh đã mang đến liên hoan 52 tiết mục ca, múa, độc tấu, hòa tấu nhạc cụ của các dân tộc anh em. 

 

Màu sắc K’Ho độc đáo trong tiết mục của CLB Cội nguồn (Lạc Dương)

 

Các tiết mục tham dự liên hoan là những làn điệu dân ca, quan họ, hò, lý, chèo, hát chầu văn, hát ru, hát then hòa điệu cùng các nhạc cụ dân tộc: đàn bầu, nhị, nguyệt, tranh, mõ, khèn, sáo, tiêu, trống, phách, cồng chiêng, đàn đá... đã làm nên dìu dặt tiếng nhạc, tha thiết lời ca ngợi ca Đảng, Bác Hồ, tình yêu quê hương đất nước, tình yêu đôi lứa, tình người, nhân nghĩa, thủy chung, đạo lý truyền thống tốt đẹp, ngợi ca con đường phát triển đi lên của đất nước. 

 

Như một cuộc thống kê di sản lớn, những điệu dân ca Bắc Bộ, điệu chèo, quan họ mang đậm hơi thở đặc trưng kết hợp nhuần nhuyễn với dàn nhạc cụ sân khấu đậm đà đặc trưng của miền di sản. Nơi bắt nguồn đa dạng vốn văn hóa cổ truyền, dòng chảy tình cảm của các liền anh, liền chị. Hòa quyện với những vũ điệu xuân tình lúng liếng, hoặc những màn đối đáp hóm hỉnh trao duyên trong hội, lễ ngợi ca mùa màng bội thu. Các làn điệu dân ca miền Trung chắt lọc từ miền gió cát khắc nghiệt cho dù là những bài dân ca trao duyên vẫn có những nét trầm buồn, mênh mông, man mác, tạo nên những âm bậc riêng có. Các làn điệu dân ca đến từ Nam Bộ mang theo sự phóng khoáng, đậm màu hương sắc mênh mang sông nước, mỡ màu phù sa. Sự phong phú của kho tàng nghệ thuật dân ca của các dân tộc anh em còn là tiếng hát nóng hổi như hơi thở núi rừng, trong trẻo như tiếng suối, trầm ấm của nhịp điệu cồng chiêng bên bếp lửa hòa cùng men say rượu cần của người Mạ, người Churu, người K’Ho. 

 

Điệu múa truyền thống thiếu nữ Thái (Đức Trọng)

 

CLB Pằng Yô - Cội nguồn (Lạc Dương) gây ấn tượng bằng chương trình nghệ thuật “Lời của núi” Tiếng cồng chiêng kết hợp với dàn nhạc cụ: T’rưng, đàn đá, khèn bầu, trống da trâu... rộn ràng thanh âm, đồng vọng tiếng ru đại ngàn, trong các nghi thức cúng thần lúa linh thiêng, gắn với đời sống săn bắt hái lượm, đánh bắt cá, sinh hoạt lễ hội, tâm linh qua phần trình diễn nồng nhiệt, lôi cuốn, những vũ điệu uyển chuyển, nhịp nhàng của những chàng trai, cô gái chân trần da nâu, mắt sáng. 

 

CLB Dân gian Liên Nghĩa (Đức Trọng) mang đến chương trình “Khúc hát nông thôn mới” đậm sắc màu dân tộc Thái, các thiếu nữ trong trang phục áo cóm khăn piêu trong vũ khúc “Giai điệu ngày mùa”, hát then “Tổ quốc non xa xa”.

 

CLB Dân ca Hương Trà (Bảo Lộc) xuất sắc với chương trình hội đủ dân ca 3 miền đặc sắc được đầu tư bài bản, dàn dựng công phu và quan trọng nhân tố con người với dàn nghệ nhân hát hay múa đẹp, cùng dàn nhạc cụ dân tộc: đàn bầu, trống, đàn đáy, sáo trúc, thập lục hòa tấu “Lý ngựa ô” (dân ca Nam Bộ), “Chuyện tình Đam Bri” (Dân ca Nghệ Tĩnh), múa Hương trà B’Lao. Đặc biệt tiết mục “Về Bảo Lộc quê em” cùng giọng hát chèo luyến láy mượt mà đậm “chất” chèo gây rung cảm.

 

CLB Quan họ Kinh Bắc (Trung tâm Văn hóa tỉnh) đưa ta về miền quan họ với lời ca đằm thắm thiết tha, liền anh, liền chị lúng liếng, yếm đào, nón quai thao, khăn mỏ quạ nền nã đã neo vào lòng người các làn điệu: Cây trúc xinh, Kể chuyện bốn mùa, Mười nhớ, Trầu cau quan họ… 

 

CLB Cồng chiêng (Lạc Xuân - Đơn Dương) mang màu sắc của người Churu, vũ điệu Tama trong tín ngưỡng cúng thần lúa, thần đập nước nhịp nhàng uyển chuyển bên dàn chiêng ba, trống da trâu và khèn bầu, cùng những lời dân ca cổ “Cô gái nhỏ” và hát ru “Em bé bụng to”.

 

CLB Dân ca Lâm Hà mang đến chương trình đa sắc màu văn hóa như sự cộng cư của vùng đất mới này: Dân ca K’Ho, dân ca quan họ lời cổ “Chim khôn đậu nóc nhà quan”, hòa tấu nhạc cụ dân tộc “Trống cơm”… Đặc biệt tiết mục “Khúc ca chèo mừng Đảng quang vinh” của 4 nghệ nhân U70 đã gây thương nhớ cho nhiều người sinh ra ở vùng văn minh sông Hồng. 

 

CLB Dân ca Di Linh gây ấn tượng mạnh với tiết mục Hát ống - một loại hình hát giao duyên gắn với đời sống nông nghiệp của vùng đồng bằng Bắc Bộ. CLB Dân ca xã Mỹ Đức (Đạ Tẻh) nổi bật với dàn nhạc cụ: sáo, nguyệt, bầu, trống, mõ làm nên dàn nhạc dân tộc truyền thống như một chiếu chèo được tái hiện; trong đó nghệ nhân Nguyễn Thị Thức ở tuổi 85 vẫn làm “nóng”sân khấu qua tiết mục hát văn “Học tập và làm theo Bác”. 

 

Các CLB hát then, đàn tính mang đến liên hoan màu sắc riêng. CLB Hát then Hoa Ban xã Phi Liêng (Đam Rông) gây ngỡ ngàng bởi tiết mục Múa bát - một vũ điệu dân gian của đồng bào Nùng với đạo cụ đơn giản là hai tay hai bát ăn cơm và một chiếc đũa. Khi múa ngón tay điều khiển đũa gõ nhịp vào bát - bát đũa vừa là nhạc cụ, vừa là đạo cụ tạo nhịp điệu, thanh âm. Nổi bật là CLB Hát then Tổ dân phố 3, thị trấn Phước Cát (Cát Tiên) với 3 thế hệ cùng trình diễn, trong trang phục truyền thống áo chàm vải lanh dệt từ bông làm nên vẻ đẹp dân tộc độc đáo, mộc mạc như chính diễn tấu trong đời sống. Đáng quý là một lớp 8 em nhỏ đánh đàn tính, hát then thành thạo hứa hẹn một thế hệ nghệ nhân tiếp nối, vốn quý của dân tộc có người kế thừa. 

 

CLB Dân ca Mimosa (Đà Lạt) chinh phục Ban giám khảo bởi không gian rộng lớn của miền dân ca trải dài từ Bắc vào Nam. Cả 4 tiết mục đều toàn vẹn “Nhất quế nhị lan” (chèo cổ), “Lưu thủy kim tiền” (múa), Lý ngựa ô (độc tấu đàn tranh), Dạ cổ hoài lang (hát múa)… mang 2 giải A, 1 giải B, giành giải Nhất toàn đoàn. 

 

Hát giao duyên quan họ

 

52 tiết mục trình diễn tại liên hoan đều là những làn điệu dân ca đặc sắc văn hóa của các dân tộc anh em, các vùng, miền, từng lời ca tiếng đàn thấm đượm nghĩa tình, mang đậm tâm hồn Việt, cốt cách Việt, khơi dậy xúc cảm, niềm tự hào cho người xem. 

 

Bằng niềm đam mê, tình yêu với dân ca, các nghệ nhân quần chúng tích cực tập luyện, biểu diễn cống hiến mang đến liên hoan những tiết mục hay về nội dung, đẹp về hình thức trong từng câu hát, điệu đàn. Đó là minh chứng cho những quyết tâm cháy bỏng nhằm lưu giữ hồn cốt dân tộc, gìn giữ kho tàng nghệ thuật văn hóa dân gian, gìn giữ những áng văn bất hủ được đặt để trong các giai điệu ngọt ngào hình thành những kiệt tác dân ca của mỗi nghệ nhân, mỗi câu lạc bộ. 

 

Mỗi một tiết mục được trình diễn dù bằng hình thức nào, sự thành công đến đâu, sức lay động trái tim người nghe ra sao thì dường như cả người biểu diễn và người thưởng thức đều có chung cảm nhận: Chúng ta đang đắm chìm trong một không gian đầy ắp vẻ đẹp của nghệ thuật hát, múa, phong phú và đa dạng, chan hòa tình nồng ấm của cộng đồng các dân tộc anh em đang chung tay xây dựng quê hương mới Lâm Đồng, thủy chung son sắt, đầm ấm tình người, thấu đậm triết lý uống nước nhớ nguồn. Trình diễn các làn điệu dân ca, dân vũ cổ truyền các nghệ nhân đã thể hiện trách nhiệm của mình mà chứa đựng sâu thẳm trong đó tiếng nói con tim, tình yêu quê hương trong thời đại mới. 

 

 Nhằm chuyển tải các giá trị văn hóa nghệ thuật đích thực của dân tộc đến gần với công chúng để nhân lên trách nhiệm gìn giữ và phát huy di sản văn hóa truyền thống, Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh đã đưa liên hoan về cơ sở, tổ chức biểu diễn phục vụ tại 3 xã: Đạ Đờn, Tân Hà, Gia Lâm. Hay, đẹp, đặc sắc là vậy, nhưng khán giả không mấy mặn mà, các sân khấu đều vắng người xem. Điều lo lắng hơn, trong số nghệ nhân tham gia liên hoan phần lớn đã cao tuổi, nghệ nhân trẻ còn quá ít, mà để tiếp nhận đầy đủ di sản do thế hệ trước truyền lại thì còn cần có thời gian, có tình yêu, có niềm say mê.

 

Liên hoan đã khép lại trong luyến lưu, dùng dằng câu giã bạn của CLB Quan họ Kinh Bắc. Qua đó để cùng nhau nhìn lại, cùng hành động thiết thực để dân ca mãi là viên ngọc quý lung linh đa sắc màu, sáng lấp lánh trong nền văn hóa dân tộc, là kho tàng vô giá, rộng lớn, phong phú, có sức sống lâu bền, thấm sâu trong đời sống tinh thần của Nhân dân. 

 

QUỲNH UYỂN