Thành công của đại hội Đảng bộ các cấp thể hiện thông qua được Báo cáo chính trị và bầu cử ban chấp hành có chất lượng, đảm bảo cơ cấu. Vậy làm thế nào để phát huy dân chủ trong thảo luận để nâng cao chất lượng báo cáo chính trị. Bởi báo cáo chính trị của một Đảng bộ, nhất là cấp tỉnh là những định hướng, mục tiêu, giải pháp thực hiện cho cả một nhiệm kỳ (2015-2020) liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội, đời sống các mặt của nhân dân trên địa bàn tỉnh, huyện.
Thành công của đại hội Đảng bộ các cấp thể hiện thông qua được Báo cáo chính trị và bầu cử ban chấp hành có chất lượng, đảm bảo cơ cấu. Vậy làm thế nào để phát huy dân chủ trong thảo luận để nâng cao chất lượng báo cáo chính trị. Bởi báo cáo chính trị của một Đảng bộ, nhất là cấp tỉnh là những định hướng, mục tiêu, giải pháp thực hiện cho cả một nhiệm kỳ (2015-2020) liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội, đời sống các mặt của nhân dân trên địa bàn tỉnh, huyện. Những nội dung đã quyết nghị thông qua của báo cáo mà không phân tích đầy đủ thuận lợi, khó khăn, tiềm năng lợi thế của địa phương sẽ dẫn tới vi phạm quy luật khách quan, không có khả thi trong thực tiễn. Điều đó sẽ làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với cấp ủy, chính quyền.
Từ thực tiễn đại hội Đảng bộ các cấp trong thời gian qua, số ít đảng viên cho rằng ở một số đại hội thực chất là nhấn mạnh tập trung, coi nhẹ dân chủ, hầu như mọi việc được sắp đặt, quyết định rồi mới đưa ra lấy ý kiến của đảng viên trong đại hội. Ở một số đại hội xuất hiện dân chủ hình thức, thiếu sự chỉ đạo tập trung thống nhất. Phần lớn các bài tham luận được phân công chuẩn bị trước, nên một số đại biểu chuẩn bị quá dài, không có những điểm mới. Nhìn chung các ý kiến phát biểu chủ yếu tham luận đã chuẩn bị sẵn bằng văn bản nhưng cách thể hiện nội dung dàn trải, thiếu trọng tâm trọng điểm. Chưa phân tích kỹ những căn cứ, cơ sở khoa học của vấn đề đề cập. Các ý kiến phát biểu thêm trong đại hội rất ít, nếu có cũng chỉ là nói lại những nội dung đã có trong dự thảo báo cáo chính trị của đảng bộ. Đặc biệt, các tham luận phát biểu thể hiện sự tranh luận, phản biện, nhất là phân tích nguyên nhân của hạn chế, yếu kém trong đại hội rất ít.
Để phát huy dân chủ trong thảo luận báo cáo chính đại hội Đảng bộ, cần thực hiện tốt các biện pháp sau:
- Nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho các cấp ủy, đoàn chủ tịch và các đại biểu về ý nghĩa tầm quan trọng của Báo cáo chính trị, thực hiện đầy đủ quyền đại biểu của mình để phát huy dân chủ, thảo luận, góp ý nội dung báo cáo một cách nghiêm túc có chất lượng, góp phần vào thành công của đại hội. Mỗi đại biểu phải luôn nêu cao tính đảng, có trách nhiệm chọn lựa những nội dung hợp lý, khoa học, thúc bách, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân để phát biểu, tranh luận làm rõ vấn đề có tính thuyết phục. Làm sao đại hội Đảng phải biểu trưng cho sinh hoạt chính trị thể hiện tính chất công tác Đảng, sôi nổi, công khai, dân chủ để tiếp nhận được những hiến kế, ý tưởng sáng tạo, giải pháp thực tiễn khoa học thuận lòng dân.
- Mở rộng và phát huy dân chủ trong thảo luận đi đôi với chỉ đạo tập trung thống nhất. Bản chất của Đảng ta là dân chủ, do đó đặt ra cho các cấp ủy, đoàn chủ tịch đại hội phải mở rộng dân chủ để đảng viên phát biểu, hiến kế tranh luận một cách thẳng thắn, có trách nhiệm. Cần thực hiện chỉ dẫn của Bác Hồ “Khi chưa quyết định thì tha hồ bàn cãi”; rằng “Phải thật sự mở rộng dân chủ để tất cả đảng viên bày tỏ hết ý kiến của mình; phải gom góp ý kiến của đảng viên để giúp đỡ Trung ương chuẩn bị đại hội Đảng cho thật tốt”
1. Thông qua tranh luận, phản biện để đi đến chân lý, tập trung thống nhất cao, nhất là thảo luận, quyết định Báo cáo Chính trị của Đảng bộ. Khi đảng viên trong đại hội được thực sự phát huy dân chủ thì tất yếu dẫn tới “Khi mọi người đã phát biểu ý kiến, đã tìm thấy chân lý, lúc đó quyền tự do tư tưởng hóa ra quyền tự do phục tùng chân lý”
2. Chân lý theo Hồ Chí Minh “là cái gì có lợi cho Tổ quốc, cho nhân dân. Cái gì trái với lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân tức là không phải chân lý”
3. Cần khắc phục thái độ gia trưởng, áp đặt, dân chủ hình thức, dân chủ không gắn với tập trung, kỷ luật kỷ cương trong đại hội.
- Đoàn chủ tịch cần linh hoạt trong điều hành thảo luận. Làm sao vừa có những bài tham luận có quy định thời gian, vừa khuyến khích các đại biểu phát biểu, tranh luận để làm rõ vấn đề, nhất là phân tích nguyên nhân, các chỉ tiêu quá cao không, giải pháp hợp lý không; những bài học kinh nghiệm rút ra? Cho dù những ý kiến phát biểu vài ba phút nhưng có chất lượng, gợi ra nhiều vấn đề cần được tôn trọng tiếp thu. Bởi chân lý có khi không thuộc về số đông. Cách làm này một mặt phát huy dân chủ, mặt khác tạo sự phong phú, sinh động trong thảo luận báo cáo chính trị. Có như vậy Báo cáo chính trị mới là công trình của tập thể, của toàn Đảng bộ.
- Khi nhận thức vận dụng trong thực tiễn về cơ bản phải lấy hai mặt tập trung và dân chủ trong chỉnh thể của nguyên tắc tập trung dân chủ để xem xét, xử lý nhưng tùy thuộc vào diễn biến của đại hội, động thái của tổ chức, từng nội dung cụ thể mà Đoàn chủ tịch cần xử lý sao cho vừa đúng nguyên tắc, vừa thể hiện được tính tập trung, tính dân chủ đúng lúc đúng chỗ, tạo sự nhất trí cao, đảm bảo tiến độ thời gian. Chẳng hạn khi các đại biểu phát biểu, tranh luận dài dòng, xa vấn đề, trùng lặp nhau thì chủ tịch đoàn yêu cầu người báo cáo lưu ý thời gian... Sự vận dụng linh hoạt nguyên tắc tập trung dân chủ trong thảo luận báo cáo chính trị của đại hội chính là chỗ đó.
- Xây dựng các quy chế, quy định để thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong đại hội Đảng. Sự lượng hóa đầy đủ, chặt chẽ càng có có sở để thực hiện sự tập trung thống nhất, càng có điều kiện phát huy quyền dân chủ của đảng viên trong đại hội. Tập trung và dân chủ phải nằm trong giới hạn và biên độ cho phép, những quy định của Điều lệ Đảng, vượt ra ngoài sẽ dẫn tới những biến dạng, lệch chuẩn.
Phát huy dân chủ trong Đảng nói chung, trong thảo luận báo cáo chính trị nói riêng là xu thế tất yếu trong điều kiện duy nhất một đảng cầm quyền, nhằm đảm bảo tính chính xác, khoa học, có tính khả thi của Báo cáo chính trị. Đây là điều kiện khắc phục nguy cơ sai lầm về đường lối chính trị, chủ trương, nghị quyết của Đảng, các Đảng bộ. Đồng thời là cơ sở để hiện thực thực hóa mục tiêu, lý tưởng của Đảng là mang lại lợi ích, đời sống ấm no hạnh phúc cho nhân dân như Bác Hồ đã mong muốn kỳ vọng: Ngoài lợi ích của giai cấp, dân tộc, Đảng ta không có lợi ích nào khác.
1. Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2000, t.10, tr.118
2. Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2000, t.8, tr.216.
3. Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2000, t.8, tr.216.
Nguyễn Thế Tư
