EUDR và những vấn đề đặt ra cho cà phê Lâm Đồng (Bài 1)

	EUDR và những vấn đề đặt ra cho cà phê Lâm Đồng (Bài 2)
	EUDR và những vấn đề đặt ra cho cà phê Lâm Đồng (Bài cuối)

Quy định Chống phá rừng châu Âu (EUDR), sẽ được áp dụng vào tháng 12/2024. Trong các ngành hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang thị trường này, cà phê là mặt hàng nông sản sẽ chịu ảnh hưởng lớn khi quy định này được áp dụng. Là địa phương đứng thứ 2 cả nước (sau Đắk Lắk) về diện tích sản xuất cà phê, Lâm Đồng cần có sự thích ứng sớm để rộng đường đưa cà phê của địa phương thuận lợi hơn khi tiến vào thị trường châu Âu trong thời gian tới.

Bài 1: Cơ hội và thách thức từ EUDR

Các chuyên gia đánh giá Quy định Chống phá rừng châu Âu (EUDR) có hiệu lực sẽ tạo ra nhiều cơ hội và cả những thách thức cho ngành cà phê Việt Nam nói chung và cà phê Lâm Đồng nói riêng.

Diện tích cà phê tại Lâm Đồng đa phần được trồng ổn định từ nhiều năm nay, nên địa phương có nhiều ưu thế khi EUDR chính thức áp dụng

• THÁCH THỨC

Ngày 16/5/2023, Nghị viện châu Âu thông qua EUDR và dự kiến có hiệu lực từ tháng 12/2024. EUDR được ban hành, với yêu cầu nông sản chỉ được nhập vào Liên minh châu Âu (EU) nếu toàn bộ quy trình không diễn ra trên diện tích rừng bị chặt phá kể từ sau ngày 31/12/2020. Cụ thể, EUDR đòi hỏi 100% sản phẩm cà phê vào châu Âu phải được truy xuất nguồn gốc rõ ràng, phải có tọa độ/polygon GPS của từng vườn sản xuất. Dựa trên các công cụ giám sát, nếu phát hiện có tình trạng mất/suy thoái rừng, thì lô hàng đó sẽ phải đối mặt với việc thu hồi, hoàn trả. Quy định này hướng tới mục tiêu giảm tình trạng phá rừng và suy thoái rừng, phát thải khí nhà kính và tình trạng suy giảm đa dạng sinh học trên toàn cầu. 

Theo nhận định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, khi EUDR có hiệu lực từ tháng 12/2024 sẽ tác động trực tiếp đến các tác nhân trong chuỗi cung ứng ngành hàng: gỗ và sản phẩm từ gỗ, cao su và cà phê. Các chuỗi cung ứng này sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức để đáp ứng EUDR, đặc biệt là vấn đề về dữ liệu định vị, truy xuất nguồn gốc, hệ thống giám sát, phản hồi chống phá rừng. Trong đó, cà phê là ngành hàng sẽ chịu ảnh hưởng lớn nhất. Bởi hiện châu Âu là khu vực nhập khẩu cà phê lớn nhất thế giới.

EUDR đòi hỏi 100% sản phẩm cà phê vào châu Âu phải được truy xuất nguồn gốc rõ ràng, phải có tọa độ/polygon GPS của từng vườn sản xuất. Dựa trên các công cụ giám sát, nếu phát hiện có tình trạng mất/suy thoái rừng, thì lô hàng đó sẽ phải đối mặt với việc thu hồi, hoàn trả.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, khó khăn lớn nhất hiện nay là việc truy xuất nguồn gốc. Song việc truy xuất nguồn gốc đến tận vườn nhỏ của từng nông hộ sẽ gặp rất nhiều khó khăn. EU là thị trường lớn, nếu không thực hiện tốt EUDR sẽ ảnh hưởng tới xuất khẩu.

Mặt khác, niên vụ 2023, giá cà phê trong nước tăng cao. Cụ thể, giá cà phê Robusta tăng lên mức cao 60.500 - 61.800 đồng/kg. Ngày 12/6, tại Lâm Đồng, giá cà phê ở mức 64.400 đồng/kg - đây là mức giá cao nhất trong hàng chục năm trở lại đây. Với mức giá cao như vậy, nguy cơ người dân mở rộng trồng cà phê bằng cách lấn chiếm đất rừng là rất cao. 

Trao đổi về vấn đề này, ông Bùi Đức Hào - Điều phối viên Chương trình Cảnh quan và Cà phê tại khu vực Tây Nguyên (Tổ chức Sáng kiến Thương mại Bền vững - IDH) thông tin, theo ước tính, hiện Lâm Đồng có khoảng 20% diện tích trồng cà phê chưa được đo đạc - cấp quyền sử dụng đất (chưa có GPS và polygon) và khoảng 20% diện tích cà phê nằm tiếp giáp/xen kẽ với rừng (chủ yếu là rừng trồng). Để đảm bảo quy định EUDR, Lâm Đồng cần rà soát các loại dữ liệu liên quan đến diện tích này để khi hiệu lực EUDR chính thức bắt đầu vào năm 2024, các thách thức nói trên sẽ không còn là rào cản đối với việc xuất khẩu cà phê của tỉnh. 

Ngoài ra, để đáp ứng các quy định của EUDR, các nhà sản xuất cà phê Việt Nam nói chung và Lâm Đồng nói riêng cần phải gia tăng mức đầu tư để thực hiện các phương pháp sản xuất bền vững, xây dựng và triển khai hệ thống truy xuất, quản lý dữ liệu vườn trồng, cũng như thực hiện các hoạt động giám sát và giảm thiểu rủi ro... Điều này sẽ dẫn đến gia tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng đến sự cạnh tranh của sản phẩm cà phê trên thị trường xuất khẩu, ông Bùi Đức Hào chia sẻ thêm.

• CƠ HỘI

Thách thức rõ ràng sẽ không ít song việc nhìn nhận rõ thách thức và tìm giải pháp vượt qua thách thức cũng đồng nghĩa với việc nhiều cơ hội lớn sẽ mở ra cho ngành hàng cà phê của Việt Nam nói chung.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã thông tin với báo chí, theo EUDR, 100% một số sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam, đặc biệt là cà phê khi nhập khẩu vào thị trường châu Âu đều cần có thông tin định vị (GPS) đến từng vườn. Dựa trên đó xác nhận về nguy cơ gây mất rừng bằng các hệ thống giám sát viễn thám, không có trường hợp miễn trừ. Theo đó, người sản xuất cà phê Việt Nam không còn cách nào khác là thực hiện nghiêm túc các yêu cầu của họ vì đây là thị trường quan trọng. Châu Âu mỗi năm nhập khẩu hơn 60% sản lượng của Việt Nam. Nếu thực hiện tốt quy định thì đây là cơ hội để nâng thị phần cà phê Việt Nam tại EU. Đồng thời, thể hiện trách nhiệm của ngành hàng cà phê Việt Nam với môi trường.

Riêng với Lâm Đồng, cũng có những cơ hội nhất định sẽ mở ra từ EUDR. Trao đổi về vấn đề này, Điều phối viên Chương trình Cảnh quan và Cà phê tại khu vực Tây Nguyên cho rằng: Lâm Đồng là tỉnh có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển cây cà phê, hiện nay, toàn tỉnh có khoảng 176.000 ha, chiếm 58,7% diện tích canh tác toàn tỉnh. Sản lượng đạt khoảng 563.000 tấn (trong đó, diện tích cà phê Robusta chiếm 163.550 ha với sản lượng 540.000 tấn; Arabica khoảng 12.450 ha với 18.824 tấn). Hiện nay, giá trị ngành hàng cà phê chiếm 60% giá trị ngành Nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng. Sản phẩm cà phê xuất khẩu trên thị trường thế giới hiện nay của tỉnh chiếm tỷ lệ khoảng 95%; trong đó 70% thị phần sang châu Âu. Thông qua việc đáp ứng tốt và tuân thủ các quy định EUDR, ngành cà phê Lâm Đồng có thể duy trì và mở rộng quy mô tiếp cận thị trường EU. 

Để nâng cao giá trị kinh tế trong sản xuất cây cà phê; trong những năm qua, nhiều nông hộ trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng đã dần thay đổi tập quán sản xuất, từ sản xuất theo phương thức truyền thống sang sản xuất theo hướng chất lượng cao, hữu cơ, VietGAP, 4C, UTZ, Rainforest…, để đáp ứng thị trường tiêu thụ. Đồng thời, một số cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp đã thực hiện khép kín các khâu từ sản xuất ra thành phẩm tạo ra giá trị kinh tế cao. Cùng với đó là sự liên kết chặt chẽ trong tiêu thụ sản phẩm cà phê với các công ty thu mua, xuất khẩu cà phê (thông qua các đại lý), như công ty LDC, ACOM, INTIMEX Mỹ Phước, Sukafina, Nestle, Tín Nghĩa,... với những yêu cầu nhất định về chất lượng cũng đã góp phần nâng cao chất lượng của cà phê Lâm Đồng. Hơn nữa, trong tham mưu định hướng phát triển ngành Nông nghiệp nói chung, ngành cà phê nói riêng, đáp ứng các yêu cầu của thị trường ngày càng nâng cao - theo xu thế phát triển của toàn cầu ngành Nông nghiệp Lâm Đồng cũng đã hướng dẫn người dân tham gia các chương trình sản xuất cà phê bền vững gắn với bảo vệ môi trường, an sinh xã hội.

Diện tích cà phê tại Lâm Đồng đa phần được trồng ổn định từ nhiều năm nay, nên địa phương có nhiều ưu thế khi EUDR chính thức áp dụng. Tuy vậy, người dân, doanh nghiệp sản xuất cà phê và cơ quan chức năng Lâm Đồng cũng cần thích ứng sớm để bắt tay vào thực hiện quy trình chuẩn khi đưa cà phê địa phương vào thị trường châu Âu.

(CÒN NỮA)