(LĐ online) - Cách đây 40 năm, ngày 20/9/1977, Việt Nam chính thức gia nhập Liên hiệp quốc (LHQ), mở ra một trang mới trong tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam. Trải qua nhiều biến động quốc tế, từ một thành viên còn bỡ ngỡ, Việt Nam đã trở thành một thành viên tích cực của LHQ, luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm góp phần thực hiện các sứ mệnh cao cả của LHQ.
(LĐ online) - Cách đây 40 năm, ngày 20/9/1977, Việt Nam chính thức gia nhập Liên hiệp quốc (LHQ), mở ra một trang mới trong tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam. Trải qua nhiều biến động quốc tế, từ một thành viên còn bỡ ngỡ, Việt Nam đã trở thành một thành viên tích cực của LHQ, luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm góp phần thực hiện các sứ mệnh cao cả của LHQ.
Việt Nam gia nhập LHQ
Ngày 14/01/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhân danh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nộp đơn xin gia nhập LHQ; đồng thời đã gửi nhiều thư, điện cho Chủ tịch Đại hội đồng LHQ, các đại diện của Mỹ, Liên Xô cũ, Trung Quốc, Anh… “yêu cầu các ngài công nhận nền độc lập ấy và nhận chúng tôi vào Hội đồng Liên Hợp quốc”… Do tương quan lực lượng tại LHQ và tình hình lúc bấy giờ, Việt Nam chưa được quốc gia nào trên thế giới công nhận nên việc gia nhập LHQ chưa thể thực hiện được.
Sau hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân, đế quốc xâm lược, đến năm 1975 khi đất nước hoàn toàn thống nhất, quá trình vận động Việt Nam vào LHQ mới được tiếp tục. Tháng 7/1975, hai đoàn miền Bắc và miền Nam Việt Nam sang New York để vận động tham gia LHQ. Các nước đều ủng hộ Việt Nam tham gia LHQ, nhưng tại Hội đồng Bảo an, Mỹ đã dùng quyền phủ quyết để ngăn cản Việt Nam gia nhập LHQ.
Mặc dù các yếu tố chính trị và lịch sử chưa cho phép Việt Nam sớm gia nhập LHQ, nhưng với mong muốn trở thành thành viên chính thức của tổ chức LHQ và cuộc đấu tranh anh hùng - bất khuất - chính nghĩa của nhân dân Việt Nam vì độc lập, tự do và thống nhất Tổ quốc cùng những đóng góp to lớn của Việt Nam đối với phong trào hòa bình, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới đã tạo cho Việt Nam có được sự ủng hộ to lớn và rộng rãi của bè bạn quốc tế. Tuy nhiên, cũng phải đến năm 1977, khi Tổng thống Mỹ Jimmy Carter nhậm chức đã nới lỏng cấm vận, đồng ý để Việt Nam gia nhập tổ chức LHQ.
Tại phiên họp lần thứ 32 Đại hội đồng LHQ ngày 20/9/1977, Việt Nam được chính thức công nhận là thành viên thứ 149 của tổ chức đa phương lớn nhất thế giới này. 9h sáng ngày 21/9/1977, lễ thượng cờ Việt Nam được chính thức tổ chức tại trụ sở LHQ. Chủ tịch Đại Hội đồng, Tổng Thư ký LHQ, đoàn đại biểu Việt Nam do Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Duy Trinh dẫn đầu cùng đại diện Việt kiều và bạn bè Mỹ đã dự buổi lễ. Việc Việt Nam gia nhập LHQ - một tổ chức quan trọng trong đời sống quốc tế và đặc biệt quan trọng với Việt Nam - là một sự kiện có ý nghĩa trọng đại đối với đất nước ta, mở ra một thời kỳ mới cho ngoại giao đa phương Việt Nam. Từ đây, Việt Nam và LHQ “đã luôn nỗ lực vun đắp, xây dựng mối quan hệ hợp tác ngày càng tốt đẹp với những kết quả tích cực và nhiều tiềm năng phát triển”; qua đó, đã góp phần quan trọng vào thành công của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế. Đồng thời “Qua LHQ, Việt Nam không chỉ tranh thủ được sự ủng hộ về vật chất và tinh thần của thế giới, mà còn là diễn đàn để Việt Nam có thể nâng cao vai trò, vị trí của mình trên trường quốc tế” ( Chủ tịch nước Trần Đại Quang).
Trở thành thành viên tích cực của LHQ
Trong suốt 40 năm qua, Việt Nam luôn tiến hành chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, rộng mở, “đa phương hoá”, “đa dạng hoá” quan hệ quốc tế; bạn bè thấy Việt Nam là một người bạn, một đối tác tin cậy, có trách nhiệm với cộng đồng quốc tế.
Từ những năm 1990 đến nay, trên cơ sở chủ trương, đường lối đối ngoại rộng mở của Đảng, Việt Nam đã từng bước trở thành thành viên tích cực, chủ động, đóng góp vào việc thực hiện những mục tiêu quan trọng của LHQ, góp phần nâng cao tính hiệu quả và vị thế của tổ chức quốc tế lớn nhất hành tinh; tham gia tích cực các công việc tại LHQ, góp phần nâng cao vị thế quốc tế, đấu tranh bảo vệ các lợi ích thiết thân của Việt Nam, nhất là trên các vấn đề an ninh, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, trong đó có nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giải quyết hòa bình các tranh chấp, đảm bảo lợi ích chính đáng của tất cả các thành viên, nhất là các nước chậm phát triển.
40 năm qua, quan hệ Việt Nam - LHQ đã có những bước phát triển vượt bậc trên tất cả phương diện và trên nhiều cấp độ khác nhau; đã không ngừng nâng cao vị thế của Việt Nam trên chính trường, góp phần quan trọng vào việc duy trì nền hòa bình, ổn định, phát triển tại khu vực và trên thế giới; đưa lại niềm tự hào cho dân tộc Việt Nam, trong một tổ chức có quy mô lớn nhất hành tinh này.
Các sự kiện quan trọng đánh dấu vị thế của Việt Nam tại LHQ là việc Việt Nam tham gia ứng cử và được bầu làm Phó Chủ tịch Đại hội đồng LHQ nhiệm kỳ năm 1997; được bầu vào Hội đồng kinh tế - xã hội Liên Hợp quốc (ECOSOC); là thành viên Hội đồng Thống đốc Cơ quan năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) nhiệm kỳ 1997-1999; được bầu vào Ủy ban Phát triển xã hội và Ủy ban Nhân quyền của LHQ tháng 5/2000; Việt Nam được bầu vào Ban chấp hành Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa (UNESCO) tháng 10/2001; Việt Nam được 137 nước thành viên nhất trí bầu vào chức Ủy viên Hội đồng Thống đốc Cơ quan năng lượng Nguyên tử quốc tế năm 2003 tại Áo. Việt Nam đồng thời là thành viên trong Hội đồng Điều hành của chương trình phát triển và Quỹ dân số của Liên Hợp quốc (UND/UNFPA).
Nổi bật là ngày 16/10/2007, với 183/190 phiếu ủng hộ, Đại hội đồng LHQ đã bầu Việt Nam làm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an (HĐBA) nhiệm kỳ 2008-2009. Sự kiện này đánh dấu một mốc hết sức quan trọng, có ý nghĩa trong tiến trình chủ động và tích cực hội nhập quốc tế của nước ta. Ðây là lần đầu Việt Nam tham gia cơ quan quan trọng nhất của LHQ về hòa bình, an ninh quốc tế, trong bối cảnh HÐBA phải xử lý khối lượng công việc đồ sộ, do xuất hiện nhiều vấn đề an ninh phức tạp, những thách thức an ninh toàn cầu mới và tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng kinh tế, tài chính toàn cầu và Việt Nam đã hoàn thành tốt trọng trách trong nhiệm kỳ 2008-2009. Tổng Thư ký LHQ và lãnh đạo nhiều nước, các đối tác quan trọng trên thế giới và trong khu vực đánh giá cao những đóng góp của Việt Nam tại HÐBA. Các nước Không liên kết, các quốc gia đang phát triển đánh giá Việt Nam có nhiều đóng góp phát huy vai trò và tiếng nói của các nước này. Hiện nay, Việt Nam đang tiếp tục ứng cử vào vị trí Ủy viên không thường trực HÐBA LHQ, nhiệm kỳ 2020-2021.
Ngày 21/10/2015 (giờ New York, Hoa Kỳ), Đại hội đồng LHQ khoá 70 đã bỏ phiếu bầu 18 nước thành viên mới của Hội đồng Kinh tế - Xã hội LHQ (ECOSOC) nhiệm kỳ 2016-2018. Việt Nam trúng cử với 182 phiếu thuận trong tổng số 187 phiếu.
Là thành viên của LHQ, Việt Nam luôn cố gắng hoàn thành tốt nhiệm của mình, chủ động đưa ra nhiều sáng kiến thiết thực; luôn ủng hộ các mục tiêu hàng đầu của LHQ như: duy trì hòa bình và an ninh, chống chạy đua vũ trang, giải trừ quân bị, ngăn ngừa và giải quyết các tranh chấp, xung đột bằng biện pháp hòa bình, tăng cường quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc. Việt Nam cũng là nước tham gia ký kết nhiều điều ước quốc tế do LHQ tổ chức; đã chủ động đóng góp tiếng nói về những vấn đề liên quan đến hòa bình, ổn định, hợp tác ở khu vực, đưa Ðông Nam Á trở thành một khu vực hòa bình, hữu nghị, hợp tác, không có vũ khí hạt nhân và hình thành một Cộng đồng ASEAN vào cuối năm 2015.
Quyền và lợi ích của Việt Nam trong quan hệ với LHQ
Vận dụng sáng tạo tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh về “thêm bạn, bớt thù” và đường lối đối ngoại của Đảng “mở rộng sự hợp tác và tranh thủ sự ủng hộ quốc tế”, quan hệ với LHQ đã giúp Việt Nam phá thế bao vây, cấm vận, góp phần củng cố môi trường hòa bình, an ninh, đồng thời tranh thủ các nguồn lực đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội.
Suốt những năm khó khăn sau chiến tranh cho đến đầu thời kỳ đổi mới, nguồn viện trợ của LHQ đã giúp Việt Nam đáp ứng những nhu cầu thiết yếu nhất trong nhiều mặt của đời sống kinh tế, xã hội. Trong những năm 1977-1986, Việt Nam tập trung vào khắc phục hậu quả chiến tranh. LHQ đã tích cực giúp giải quyết những khó khăn nhiều mặt với tổng viện trợ đạt hơn 500 triệu USD. Tài trợ cho Việt Nam thông qua các Chương trình, đã hỗ trợ đáng kể cho đầu tư của Việt Nam trong các hạng mục phát triển an sinh xã hội. Đến cuối những năm 1980, LHQ chiếm tới gần 60% tổng số viện trợ cho Việt Nam, viện trợ không hoàn lại đã đạt con số trên 630 triệu USD. LHQ cũng đã nâng mức hỗ trợ cho Quỹ Phát triển Nông nghiệp, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa LHQ, Tổ chức Phát triển Công nghiệp LHQ…
Trong các năm 1986-1996, quan hệ Việt Nam - LHQ lại tập trung thu hút nguồn lực cho sự nghiệp đổi mới. Theo đó, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là đổi mới chính sách phát triển kinh tế - xã hội. LHQ đã có 3 ưu tiên chính là: Thúc đẩy cải cách, xóa đói giảm nghèo và phát triển bền vững; chuyển từ hỗ trợ kỹ thuật sang hỗ trợ các biện pháp cải cách chính sách, thể chế kinh tế, doanh nghiệp Nhà nước, hành chính công, luật pháp, phát triển hệ thống ngân hàng, thực hiện quy chế dân chủ, quyền bình đẳng nam nữ, tổ chức Nhóm tư vấn các nhà tài trợ; thúc đẩy cải cách và sửa đổi nhiều bộ luật quan trọng...
Trong giai đoạn hợp tác 2012-2016, quan hệ Việt Nam - LHQ hướng tới nâng cao chất lượng phát triển với việc ưu tiên 3 lĩnh vực trọng tâm là: Chất lượng tăng trưởng; bảo trợ xã hội và tiếp cận các dịch vụ xã hội; tăng cường tiếng nói và nâng cao quản trị công. Trong giai đoạn này, một cấu phần quan trọng của Sáng kiến Thống nhất Hành động - Một Liên hợp quốc là Một Ngôi nhà chung, được cụ thể hóa bằng việc xây dựng Ngôi nhà Xanh chung LHQ tại Hà Nội. Đây là Ngôi nhà chung LHQ đầu tiên thân thiện với môi trường, đóng góp vào việc nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng cường gắn kết hệ thống của các tổ chức LHQ tại Việt Nam.
Các tổ chức tài trợ chính bao gồm: Chương trình Phát triển LHQ; Chương trình Lương thực thế giới; Quỹ Nhi đồng LHQ; Quỹ Dân số LHQ; Tổ chức Y tế Thế giới... đã hỗ trợ đáng kể cho đầu tư của Chính phủ Việt Nam về các hạng mục phát triển - xã hội, tập trung trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, chăm sóc, bảo vệ bà mẹ và trẻ em, dân số, kế hoạch hóa gia đình.
Sự hợp tác giữa Việt Nam - LHQ, tuy tổng số tiền viện trợ trong 40 năm qua chỉ hơn 2 tỷ USD, nhưng đã có ý nghĩa hết sức to lớn, vì LHQ tập trung hỗ trợ nhiều lĩnh vực thiết yếu về phát triển kinh tế, xây dựng thể chế, pháp luật, giải quyết nhiều vấn đề xã hội cấp bách. Sự hợp tác giữa Việt Nam và LHQ là một ví dụ điển hình về hợp tác phát triển giữa các nước thành viên LHQ, cũng như về vai trò của LHQ trong việc thúc đẩy hợp tác quốc tế nhằm giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội, văn hóa và nhân đạo.
Phương hướng hợp tác giữa Việt Nam và LHQ trong thời gian tới
Trên cơ sở quan hệ tốt đẹp 40 năm qua, chúng ta hết sức lạc quan về tương lai quan hệ Việt Nam – LHQ. Quán triệt và thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng: “Chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế đa phương, đặc biệt là ASEAN và LHQ”, Việt Nam sẽ tăng cường quan hệ hợp tác với LHQ đi vào chiều sâu, có hiệu quả thiết thực, đóng góp tích cực vào việc duy trì hòa bình, ổn định, phát triển bền vững ở khu vực và trên thế giới.
Thời gian tới, Việt Nam sẽ tăng cường quy mô tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình, đẩy mạnh thực hiện sáng kiến “Thống nhất hành động” của LHQ tại Việt Nam và cùng các nước ASEAN tích cực thúc đẩy cũng như làm sâu sắc hơn nữa quan hệ đối tác giữa ASEAN và LHQ, trên cơ sở Hiến chương LHQ và Hiến chương ASEAN.
Việt Nam và LHQ đã ký Kế hoạch chiến lược chung giai đoạn 2017- 2021 vào tháng 7 vừa qua. Với bốn lĩnh vực ưu tiên: Đầu tư vào con người; bảo đảm thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển môi trường bền vững; thúc đẩy sự thịnh vượng và quan hệ đối tác; tăng cường công lý, hòa bình và quản trị toàn diện. Kế hoạch này sẽ hỗ trợ nước ta trong việc thực hiện Chiến lược phát triển bền vững giai đoạn 2011- 2020, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2016 – 2020 và các Mục tiêu phát triển bền vững của LHQ. Đây là nền tảng quan trọng để triển khai các hoạt động hợp tác cụ thể giữa Việt Nam và LHQ trong những năm tới.
Chương trình hợp tác giữa Việt Nam và LHQ giai đoạn 2017-2021 trong khuôn khổ Sáng kiến Một Liên hợp quốc cơ bản được xây dựng xong, đã trình Chính phủ Việt Nam chờ chính thức thông qua. Chương trình này tập trung vào mục tiêu hỗ trợ Chính phủ Việt Nam thực hiện Kế hoạch Phát triển Kinh tế - Xã hội giai đoạn 2016-2020 và các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Trong giai đoạn tiếp theo, hai bên đang hướng tới 3 lĩnh vực trọng tâm là tăng trưởng bền vững, tăng cường tiếp cận các dịch vụ thiết yếu chất lượng cao, bảo trợ xã hội và thúc đẩy quản trị công nhằm hỗ trợ Việt Nam thực hiện hiệu quả các chiến lược phát triển.
Là thành viên có trách nhiệm và tích cực trong các hoạt động của LHQ, Việt Nam sẽ sát cánh cùng các nước thành viên đề cao các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế, thúc đẩy các mối quan hệ quốc tế công bằng, bình đẳng, hữu nghị và hợp tác giữa các dân tộc, bảo đảm lợi ích chính đáng của tất cả các nước, nhất là các nước đang phát triển. Tăng cường tham gia ở cấp độ cao hơn vào các hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ, nỗ lực thực hiện thành công Chương trình nghị sự 2030, các Mục tiêu phát triển bền vững và Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu; ủng hộ các nỗ lực cải tổ LHQ theo hướng nâng cao hiệu quả, minh bạch và dân chủ hóa trong mọi hoạt động. Tập trung hoàn thành tốt vai trò thành viên trong các cơ chế của LHQ và đi đầu với nhiều sáng kiến cụ thể trong các lĩnh vực ưu tiên. Đặc biệt, tích cực vận động ứng cử vào vị trí thành viên không thường trực của HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2020 – 2021…
40 năm qua (1977 - 2017), mối quan hệ giữa Việt Nam và LHQ không ngừng được cải thiện và phát triển. Từ một nước nhận viện trợ để khôi phục phát triển đất nước sau chiến tranh, Việt Nam đã trở thành một thành viên tích cực tham gia vào các cơ chế của LHQ và là một đối tác chủ động đóng góp xây dựng tổ chức này. LHQ cũng đã hỗ trợ Việt Nam trong những giai đoạn khó khăn nhất sau chiến tranh trong điều kiện Việt Nam bị bao vây, cấm vận. Sự hợp tác này đã đạt được những kết quả tốt và có tác dụng tích cực, đáp ứng được yêu cầu của Việt Nam về phát triển kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn. Những kết quả này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho những nỗ lực chung của Việt Nam và LHQ trong việc khắc phục những mặt còn tồn tại, mở rộng và nâng cao hơn nữa hiệu quả hợp tác hai bên, hỗ trợ tích cực cho công cuộc CNH, HĐH Việt Nam và góp phần nâng cao vai trò của LHQ trong thời kỳ mới.
(còn nữa)
BAN BIÊN TẬP
