Cuộc đảo chính diễn ra ngày 9 tháng 3 năm 1945 truất quyền của thực dân Pháp, chiếm hẳn lấy Đông Dương làm thuộc địa riêng của phát xít Nhật đã tạo ra cơ hội cho những điều kiện khởi nghĩa mau chín muồi. Cao trào kháng Nhật cứu nước đã diễn ra phong phú bao gồm nhiều hình thức khác nhau ở trên cả ba miền đất nước.
[links()]
2. Sự thành lập Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Nhà nước của chung cả toàn thể dân tộc
Cuộc đảo chính diễn ra ngày 9 tháng 3 năm 1945 truất quyền của thực dân Pháp, chiếm hẳn lấy Đông Dương làm thuộc địa riêng của phát xít Nhật đã tạo ra cơ hội cho những điều kiện khởi nghĩa mau chín muồi. Cao trào kháng Nhật cứu nước đã diễn ra phong phú bao gồm nhiều hình thức khác nhau ở trên cả ba miền đất nước. Một số cuộc khởi nghĩa từng phần, lập chính quyền bộ phận ở một số địa phương đã nổ ra dẫn đến sự ra đời của khu giải phóng bao gồm các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Cạn, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Hà Giang và một số vùng của Bắc Giang, Phú Thọ, Yên Bái, Vĩnh Yên. Tân Trào được chọn làm Thủ đô lâm thời của Khu giải phóng. Hơn một triệu đồng bào trong Khu giải phóng đã bắt đầu được hưởng hạnh phúc cách mạng. "Một nước Việt Nam mới đang nảy nở. Nhiều chiến khu ở các địa phương khác cũng lần lượt được thành lập. Một phần Bắc Bộ đã thực tế đặt dưới chính quyền cách mạng... Nước Việt Nam mới phôi thai từ đó".
Đến giữa tháng Tám năm 1945, Nhật đã đầu hàng Đồng minh. Tình thế cách mạng trực tiếp đã đến. Thời cơ ngàn năm có một để Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước đã chín muồi, song những thách thức mới cũng đang đến rất gần đối với nhân dân Việt Nam. Quân Đồng minh sắp kéo vào Việt Nam để giải giáp vũ khí của quân đội Nhật và thực dân Pháp đang ráo riết trở lại xâm lược Đông Dương. Tình thế rất khẩn cấp. Phải dũng cảm và kịp thời thực hiện khởi nghĩa, xóa bỏ chế độ thống trị của chủ nghĩa thực dân, phát xít, giành lại chính quyền độc lập, tự do, kiến lập nền dân chủ Cộng hòa, xác lập địa vị làm chủ hợp pháp, làm chủ đất nước trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương và thực dân Pháp tái chiếm Việt Nam.
Theo dõi sát tiến trình của thời cuộc thế giới và trong nước, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Hồ Chí Minh, Hội nghị Đại biểu toàn quốc của Đảng đã họp ở Tân Trào từ ngày 13 đến ngày 15 tháng 8 năm 1945, quyết định phát động cuộc khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn quốc. Và ngay sau Hội nghị toàn quốc của Đảng vừa bế mạc, Hồ Chí Minh và Tổng bộ Việt Minh đã tổ chức khai mạc Đại hội Quốc dân tại Tân Trào, Sơn Dương, Tuyên Quang (16-17/8/1945). Dự Đại hội có khoảng 60 đại biểu đại diện cho các đảng phái yêu nước, các đoàn thể cứu quốc, các dân tộc ít người, tôn giáo, có đại biểu từ Nam Bộ, Nam Trung Bộ, Việt kiều ở Lào và Thái Lan về dự đại hội đã thông qua ba quyết định lớn:
- Tán thành chủ trương sáng suốt phát động cuộc Tổng khởi nghĩa của Đảng và Tổng bộ Việt Minh do Hồ Chí Minh trực tiếp chỉ đạo, giành lấy chính quyền từ tay phát xít Nhật và tay sai của Nhật, đứng ở địa vị cầm quyền mà tiếp quân Đồng minh vào giải ngũ quân Nhật.
- Thông qua 10 chính sách lớn về đối nội và đối ngoại trong đó điểm đầu tiên là phải giành lấy chính quyền, xây dựng Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trên nền tảng hoàn toàn độc lập.
- Thành lập Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam gồm 15 thành viên do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch và Trần Huy Liệu làm Phó Chủ tịch. Ủy ban Dân tộc giải phóng có tính chất như một Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam mới, có nhiệm vụ thay mặt quốc dân để giao thiệp với nước ngoài và chủ trì mọi công việc trong nước.
Tổ chức thành công Đại hội Quốc dân mang tầm vóc lịch sử như một Quốc hội lâm thời của nước Việt Nam mới ngay trong đêm trước của cuộc Tổng khởi nghĩa dân tộc là một sáng tạo độc đáo của Hồ Chí Minh về việc khởi đầu xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân tộc, do dân tộc và vì dân tộc Việt Nam và nghệ thuật kết hợp sức mạnh cách mạng với tính pháp quyền dân tộc ngay từ những ngày đầu khởi nghĩa để giành và giữ chính quyền, một thể chế nhà nước dân chủ mới của chung của toàn thể dân tộc Việt Nam.
(Còn nữa)
TS (theo Tạp chí Tuyên giáo Trung ương)
