Ngày 2/9/1945, trước gần một triệu đồng bào thủ đô Hà Nội đại diện cho hơn 20 triệu đồng bào cả nước, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Nhà nước Công nông đầu tiên ở Đông Nam châu Á), chấm dứt ách xiềng xích của chế độ thực dân ngót 100 năm trên đất nước ta, là lời tuyên bố công khai với thế giới về vị thế của quốc gia dân tộc Việt Nam độc lập, có chủ quyền.
Ngày 2/9/1945, trước gần một triệu đồng bào thủ đô Hà Nội đại diện cho hơn 20 triệu đồng bào cả nước, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Nhà nước Công nông đầu tiên ở Đông Nam châu Á), chấm dứt ách xiềng xích của chế độ thực dân ngót 100 năm trên đất nước ta, là lời tuyên bố công khai với thế giới về vị thế của quốc gia dân tộc Việt Nam độc lập, có chủ quyền.
 |
| Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, ngày 2-9-1945 tại Quảng trường Ba Đình lịch sử. Ảnh: TL |
Trong lịch sử phát triển của nhân loại, tuyên ngôn về quyền độc lập dân tộc của một quốc gia là giá trị tinh thần cao quý vĩnh hằng.
Tuyên ngôn độc lập đã khẳng định chân lý quyền được sống, quyền được tự do, bình đẳng, quyền được mưu cầu hạnh phúc của dân tộc Việt Nam cũng như của mọi dân tộc khác trên thế giới. Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn ngay điều khẳng định đó trong Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ năm 1776 rằng: "Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc". Và trong "Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền" của cách mạng Pháp năm 1791 cũng viết "Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi". Chủ tịch Hồ Chí Minh đi đến khẳng định những quyền chính đáng ấy cũng hoàn toàn chính đáng đối với mọi người dân Việt Nam sống trên đất nước Việt Nam. Người nhấn mạnh, đã là quyền chính đáng thì không ai có quyền cướp đoạt nó đi, cũng như không dễ dàng cam chịu để kẻ khác cướp mất. Cho nên, mọi người dân Việt Nam sẵn sàng kề vai sát cánh hy sinh chiến đấu đến cùng để giành lại và bảo vệ những quyền chính đáng ấy. Đây là một chân lý mãi mãi sáng ngời đối với mọi quốc gia dân tộc, cũng như đối với dân tộc ta.
Tuyên ngôn độc lập là bản cáo trạng tố cáo tội ác của bọn thực dân phát xít đối với đồng bào ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh vạch rõ "hơn 80 năm bọn thực dân Pháp lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái đến cướp đất nước ta... chúng thi hành những luật pháp dã man". "Chúng lập ba chế độ khác nhau ở Trung, Nam, Bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà, chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học... chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi... chúng thi hành chính sách ngu dân... chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn đề làm cho nòi giống ta suy nhược... chúng bóc lột dân ta đến xương tủy... chúng cướp không ruộng đất, hầm mỏ, nguyên liệu... chúng đặt ra hàng trăm thứ thuế vô lý... chúng không cho các nhà tư sản ta ngóc đầu lên. Chúng bóc lột công nhân ta một cách vô cùng tàn nhẫn...".
Khi phát xít Nhật đến Đông Dương, bọn thực dân Pháp quỳ gối đầu hàng, mở cửa rước Nhật vào, khiến cho dân ta càng thêm cực khổ, một cổ hai tròng, sống rên xiết dưới hai tầng xiềng xích là thực dân Pháp và phát xít Nhật. Hậu quả đã làm cho hơn hai triệu đồng bào ta chết đói.
Tuyên ngôn độc lập cũng tố cáo bản chất xâm lược của bọn thực dân, phát xít. Hồ Chủ tịch viết: "Ngày 9 tháng 3 năm nay (1945), Nhật tước khí giới của quân đội Pháp. Bọn thực dân Pháp hoặc là bỏ chạy, hoặc được đầu hàng. Thế là chẳng những chúng không "bảo hộ" được ta, trái lại trong 5 năm, chúng đã bán nước ta hai lần cho Nhật". Khi thua chạy, "bọn thực dân Pháp, đã thẳng tay khủng bố Việt Minh hơn nữa... chúng còn nhẫn tâm giết nốt số đông tù chính trị ở Yên Bái và Cao Bằng".
Tuyên ngôn độc lập là những tuyên bố có tính lịch sử của một dân tộc giành được tự do, độc lập, có chủ quyền. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hòa".
Chính vì vậy dân tộc ấy mà đại diện là "Lâm thời Chính phủ của nước Việt Nam mới", đại biểu cho toàn dân Việt Nam tuyên bố những vấn đề trọng đại về quyền của một đất nước, một dân tộc khi lật đổ ách xích xiềng giành quyền độc lập là :
- "Thoát ly hẳn quan hệ thực dân với Pháp, xóa bỏ hết những hiệp ước mà Pháp đã ký về nước Việt Nam, xóa bỏ tất cả mọi đặc quyền của Pháp trên đất nước Việt Nam".
- "Toàn dân Việt Nam, trên dưới một lòng kiên quyết chống lại âm mưu của bọn thực dân Pháp".
- Kêu gọi các nước đồng minh đã công nhận nguyên tắc bình đẳng dân tộc sẽ công nhận quyền độc lập của dân tộc Việt Nam.
- "Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của thực dân Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe đồng minh chống phát xít, dân tộc đó phải được tự do, dân tộc đó phải được độc lập".
- "Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do độc lập ấy".
Ngày 2-9-1945 mãi mãi đi vào lịch sử như ngày độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam sau ngót một thế kỷ đô hộ của chủ nghĩa thực dân Pháp, ghi nhận chiến công của dân tộc Việt Nam trở thành một dân tộc tiên phong trong sự nghiệp giải phóng các dân tộc thuộc địa trên thế giới. Cũng từ đó, ngày 2-9 trở thành Ngày Quốc khánh của nhân dân Việt Nam và đó cũng là mốc chấm dứt lịch sử cận đại Việt Nam, mở ra kỷ nguyên mới cho lịch sử nước ta. Ngày nay, nước Việt Nam đã trở thành một quốc gia độc lập, hòa bình thống nhất, đang vững bước tiến lên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, là quốc gia có vị trí và uy tín trên trường quốc tế.
Gần 70 năm trôi qua, đất nước vẫn còn đó ngổn ngang muôn nỗi khó khăn. Thời cơ đan xen thách thức. Bánh xe lịch sử vẫn đang xoay tiếp những vòng đi tới. Chân lí “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” mãi mãi thôi thúc tinh thần dân tộc, tinh thần vì chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc cho mỗi người dân Việt Nam khi những cơn sóng dữ đang hình thành trên vùng chủ quyền biển Đông của Việt Nam.
NGUYỄN VĂN THANH
