(LĐ online) - Tập trung dân chủ (TTDC) được coi là nguyên tắc tổ chức cơ bản, chi phối hoạt động lãnh đạo, xây dựng nội bộ Đảng. Trong Đại hội Đảng, nguyên tắc TTDC cũng không nằm ngoài quy luật chung đó.
(LĐ online) - Tập trung dân chủ (TTDC) được coi là nguyên tắc tổ chức cơ bản, chi phối hoạt động lãnh đạo, xây dựng nội bộ Đảng. Trong Đại hội Đảng, nguyên tắc TTDC cũng không nằm ngoài quy luật chung đó. Thành công của Đại hội đảng bộ các cấp tùy thuộc vào nhiều yếu tố như khâu chuẩn bị, nắm vững chỉ thị, nguyên tắc, quy trình, phương pháp..., trong đó nguyên tắc TTDC được coi là nguyên tắc chi phối, quyết định sự thành công của Đại hội.
Bản chất của nguyên tắc TTDC là sự thống nhất biện chứng giữa 2 mặt tập trung và dân chủ, cấu thành chỉnh thể của một nguyên tắc. Hai mặt đó tuy mâu thuẫn nhưng không đối lập nhau, tác động cùng chiều, chế ước lẫn nhau. Không phải ngẫu nhiên mà Hồ Chí Minh khái quát "Các chú phải hết sức chú ý vấn đề dân chủ và kỷ luật. Kỷ luật trong dân chủ, dân chủ phải có kỷ luật"
(1). Tập trung phải dựa trên cơ sở dân chủ thì tập trung mới thống nhất, đúng hướng, không trở thành tập trung quan liêu, gia trưởng; dân chủ phải có sự định hướng, chỉ đạo của tập trung thì sẽ không biến thành dân chủ quá trớn, tự do vô kỷ luật. Bác Hồ chỉ dẫn "Phải cấm chỉ những hành động tự do quá trớn".
Từ thực tiễn Đại hội đảng bộ các cấp trong thập kỷ gần đây, số ít đảng viên cho rằng ở một số Đại hội đảng các cấp thực chất là nhấn mạnh tập trung, coi nhẹ dân chủ, hầu như mọi việc được sắp đặt, quyết định rồi mới đưa ra lấy ý kiến của đảng viên trong Đại hội. Ý kiến khác lại cho rằng ở một số Đại hội xuất hiện dân chủ hình thức, thiếu sự chỉ đạo tập trung thống nhất; tình trạng phát biểu một chiều, xa chủ đề, thậm chí một số ý kiến phát biểu thiếu tính chất xây dựng. Những khuynh hướng của 2 loại ý kiến trên tuy còn có những điểm chưa chính xác nhưng đặt ra cho các cấp ủy phải suy nghĩ để điều chỉnh, phòng tránh, khắc phục và chủ động trong Đại hội Đảng.
Để nguyên tắc TTDC trong Đại hội đảng bộ các cấp khóa XII được vận dụng thực hiện tốt, cần thực hiện tốt mấy biện pháp sau:
- Nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho các cấp ủy, đảng viên về vai trò, nội dung, bản chất của nguyên tắc TTDC để vận dụng, thực hiện đầy đủ quyền đảng viên của mình, quyền chủ tịch đoàn, nhằm phát huy trí tuệ, góp phần vào thành công của Đại hội. Nếu các cấp ủy, đảng viên nhận thức không đúng sẽ dẫn tới tổ chức thực hiện không đúng với tinh thần Chỉ thị, hướng dẫn Đại hội của Đảng. Thực tế trên địa bàn miền Trung, Tây Nguyên cho thấy một số tổ chức đảng lúng túng trong khâu bầu cử, nhất là khi các đại biểu giới thiệu thêm danh sách đảng viên để bầu cấp ủy. Do đó, mỗi cấp ủy viên, đảng viên phải luôn nêu cao tính đảng, có trách nhiệm với ý kiến phát biểu, với lá phiếu của mình trong việc lựa chọn các đại biểu có đủ phẩm chất, năng lực, có khát vọng cống hiến bầu vào cấp ủy khóa mới.
- Mở rộng và phát huy dân chủ đi đôi với chỉ đạo tập trung thống nhất, tăng cường kỷ luật, kỷ cương. Bản chất của Đảng ta là dân chủ, do đó đặt ra cho các cấp ủy, Đoàn chủ tịch Đại hội phải mở rộng và phát huy dân chủ để đảng viên phát biểu, hiến kế. Cần thực hiện chỉ dẫn của Bác "Khi chưa quyết định thì tha hồ bàn cãi. Nhưng khi đã quyết định rồi thì không được bàn cãi nữa, có bàn cãi cũng chỉ là để bàn cách thi hành cho được, cho nhanh"
(2), "Mọi việc đều bàn bạc một cách dân chủ và tập thể". Thông qua tranh luận, phản biện để đi đến chân lý, tập trung thống nhất cao, nhất là thảo luận, quyết định Báo cáo chính trị của Đảng bộ.Chất lượng báo cáo chính trị không chỉ ở khâu chuẩn bị mà còn tiếp nhận những ý kiến đóng góp chân thành, tâm huyết, đúng đắn ngay trong Đại hội. Từ thực tiễn hoạt động của Đảng, Hồ Chí Minh đúc kết "Khi mọi người đã phát biểu ý kiến, đã tìm thấy chân lý, lúc đó quyền tự do tư tưởng hóa ra quyền tự do phục tùng chân lý"
(3). Theo Người thật thà phê bình là dân chủ chân chính, chứ không phải dân chủ quá trớn. Cần khắc phục thái độ gia trưởng, áp đặt, quy chụp, dân chủ hình thức, dân chủ không gắn với tập trung, kỷ luật kỷ cương trong Đại hội.
Khi nhận thức vận dụng trong thực tiễn về cơ bản phải lấy hai mặt chỉnh thể của nguyên tắc TTDC để xem xét, xử lý nhưng tùy thuộc vào diễn biến của Đại hội, động thái của tổ chức, từng nội dung cụ thể mà Đoàn chủ tịch cần xử lý sao cho vừa đúng nguyên tắc, vừa thể hiện được tính tập trung, tính dân chủ đúng lúc đúng chỗ, tạo sự nhất trí cao, đảm bảo tiến độ thời gian Đại hội. Chẳng hạn khi các đại biểu phát biểu, tranh luận dài dòng, xa vấn đề, trùng lặp... hoặc như các đại biểu giới thiệu thêm danh sách các ứng cử viên để bầu cử mà số lượng số dư vượt quá nhiều so với quy định cộng với không tính đến cơ cấu cấp ủy thì với quyền uy tập trung của Đoàn chủ tịch xử lý tình huống kịp thời để đảm bảo trọng tâm và thuận lợi trong bầu cử, không để loãng số phiếu bầu, đảm bảo tiêu chuẩn và cơ cấu và sự chỉ đạo tập trung thống nhất. Hoặc có những tình huống Đoàn chủ tịch phải xin ý kiến Đại hội (chốt danh sách bầu cử) để đảm bảo dân chủ, khách quan. Sự vận dụng linh hoạt nguyên tắc TTDC trong Đại hội Đảng chính là chỗ đó.
- Xây dựng các quy chế, quy định để thực hiện nguyên tắc TTDC trong Đại hội Đảng. Sự lượng hóa đầy đủ, chặt chẽ càng có có sở để thực hiện sự tập trung thống nhất, gắn với kỷ luật kỷ cương, càng có điều kiện phát huy quyền dân chủ của đảng viên trong Đại hội. Tập trung và dân chủ phải nằm trong giới hạn và biên độ cho phép, những quy định của Điều lệ Đảng, Chỉ thị 36 của Bộ Chính trị, vượt ra ngoài những quy định, chỉ thị đó sẽ dẫn tới những biến dạng, lệch chuẩn.
- Tăng cường sự chỉ đạo của các tổ chức Đảng cấp trên – từ việc chuẩn bị Báo cáo chính trị, nhân sự cấp ủy khóa mới, quy trình, thời gian Đại hội, nhất là tập trung khảo sát những đảng bộ có biểu hiện mất đoàn kết để chỉ đạo cụ thể, sát hợp. Thực tiễn cho thấy những đảng bộ mất đoàn kết thì việc tổ chức Đại hội gặp nhiều khó khăn hơn, nhất là trong bầu cử cấp ủy. Do đó đặt ra cho các cấp ủy cần chủ động nhận dạng các biểu hiện mất đoàn kết để có biện pháp chỉ đạo cụ thể, nhất là giáo dục tư tưởng, nêu cao tính đảng nhằm góp phần vào thành công Đại hội Đảng các cấp, đúng tiến độ thời gian, yêu cầu, mục tiêu đặt ra. Thiết nghĩ thực hiện tốt những biện pháp trên sẽ thực hiện tốt chỉ dẫn của chủ tịch Hồ Chí Minh: Đại hội Đảng rất quan hệ đến tương lai cách mạng của Đảng và của nhân dân ta. Đại hội sẽ làm cho Đảng ta đã đoàn kết càng đoàn kết hơn nữa, tư tưởng và hành động đã nhất trí, càng nhất trí hơn nữa.
(1) Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2000, t.11, tr.466.
(2) Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2000, t.6, tr.108.
(3) Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2000, t.8, tr.216.
Nguyễn Thế Tư
