90 năm báo chí cách mạng hoàn thành sứ mệnh vẻ vang

II. BÁO CHÍ TRONG SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI, XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ TỔ QUỐC

 

Sau năm 1975, hệ thống báo chí được thống nhất trong cả nước, số lượng và chất lượng phát triển khá nhanh; mạng lưới thông tấn, báo chí, phát thanh, truyền hình được phân bố và phát hành rộng khắp cả nước, nhiều tờ báo được sáp nhập. Chủ đề trung tâm của báo chí lúc này là “Tất cả vì Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, vì hạnh phúc của nhân dân”. Báo chí có nhiệm vụ thông tin, phản ánh kịp thời, đầy đủ và hợp lý mọi vấn đề của hai miền; ra sức tuyên truyền về tình cảm thống nhất đất nước của nhân dân hai miền Nam Bắc; hòa giải, hòa hợp dân tộc; cổ vũ, động viên nhiệm vụ hàn gắn vết thương sau chiến tranh, xây dựng kinh tế mới, xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nhiều tờ báo mới đã ra đời, có nội dung, hình thức đa dạng, phong phú.

 

Khi đất nước phải bước vào hai cuộc chiến tranh biên giới để bảo vệ Tổ quốc, báo chí lại tiếp tục xung trận, cổ vũ mạnh mẽ cuộc chiến đấu vì độc lập dân tộc, giữ toàn vẹn lãnh thổ của đất nước và tình nghĩa quốc tế, cứu nhân dân Căm Pu Chia thoát khỏi họa diệt chủng của Pôn Pốt - Iêng Xary, làm cho bạn bè thế giới hiểu được cuộc chiến tranh chính nghĩa của nhân dân Việt Nam.

 

Vào những năm 80 của thế kỷ XX, hoạt động của báo chí gặp rất nhiều khó khăn về cơ chế hoạt động, cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí… Hoạt động báo chí chưa có nhiều thay đổi so với thời kỳ trước, dẫn đến những yếu kém trong hoạt động của hệ thống báo chí, cũng như mỗi tờ báo, ít loại báo chuyên biệt; nội dung, hình thức của các tờ báo còn đơn điệu, thiếu sáng tạo… Những vấn đề trên đòi hỏi báo chí phải có sự thay đổi thật sự từ phong cách đến nội dung. Trong bối cảnh đó, nhiều tờ báo đã chủ động tìm ra những hướng đi, những cách làm mới, có nhiều sáng kiến trong việc cải tiến thông tin, đáp ứng được phần nào nhu cầu của bạn đọc.

 

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (tháng 12/1986) mở đầu thời kỳ đổi mới đất nước, hoạt động báo chí cũng được đổi mới về tư duy, tổ chức, cơ chế hoạt động, phát huy đầy đủ chức năng là công cụ của Đảng, là cầu nối giữa Đảng với nhân dân. Tháng 1/1990, Quốc hội đã thông qua và chính thức công bố Luật Báo chí mới, tạo điều kiện về hành lang pháp lý để báo chí phát huy đầy đủ chức năng, nhiệm vụ; ra sức tuyên truyền, giáo dục đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; khẳng định công cuộc đổi mới, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; thông tin, phản ánh kịp thời, trung thực, khách quan, sinh động hiện thực cuộc sống, những vấn đề nóng hổi của đất nước; tích cực phát hiện và cổ vũ những nhân tố mới, đồng thời tham gia đấu tranh chống tiêu cực, những quan điểm sai trái…

 

Trong gần 30 năm đổi mới, nhất là 10 năm trở lại đây, báo chí đã có sự phát triển nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng. Theo thống kê mới đây, cả nước có 845 cơ quan báo in với 1.118 ấn phẩm báo chí; 1 hãng thông tấn quốc gia, 67 đài phát thanh, truyền hình Trung ương và địa phương; số lượng các kênh chương trình phát thanh truyền hình quảng bá là 179 kênh; 98 cơ quan báo chí điện tử và 1.525 trang thông tin điện tử tổng hợp; 420 mạng xã hội; gần 18.000 nhà báo được cấp thẻ và khoảng 5.000 phóng viên đang hoạt động báo chí nhưng chưa đủ điều kiện cấp thẻ nhà báo... Công tác chỉ đạo, quản lý có bước đổi mới theo hướng chủ động, kịp thời hơn. Số lượng ấn phẩm, chất lượng và hình thức của các loại hình báo chí không ngừng được nâng cao; nội dung thông tin ngày càng phong phú, hiệu quả; hình thức ngày càng đẹp, sinh động và hấp dẫn; đội ngũ các nhà báo ngày càng đông đảo, có bước trưởng thành về chính trị, tư tưởng và nghiệp vụ. Bên cạnh đó, hệ thống báo chí cũng còn những hạn chế, bất cập, khuyết điểm như: Cơ cấu, quy mô chưa hợp lý; khuynh hướng xa rời tôn chỉ, mục đích, chạy theo yếu tố thương mại, coi nhẹ chức năng tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng; né tránh đề cập hoặc chỉ đề cập hời hợt những chủ đề, sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, trong khi đó lại khai thác và đề cập nhiều tin, bài không cần thiết và những chuyện giật gân, câu khách; thông tin không chuẩn xác chưa được khắc phục; năng lực cán bộ của nhiều cơ quan chỉ đạo, quản lý, chủ quản và cơ quan báo chí chưa đáp ứng yêu cầu; đội ngũ làm báo còn những bất cập, còn tồn tại một bộ phận không nhỏ các nhà báo xa rời “Quy ước đạo đức nghề nghiệp”, gây tác hại đến uy tín của báo chí; vai trò, tinh thần trách nhiệm của nhiều cơ quan chủ quản còn mờ nhạt; hoạt động kinh tế của nhiều cơ quan báo chí khó khăn… Tất cả những vấn đề này đòi hỏi báo chí phải không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng thông tin, hình thức trình bày v.v. để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của quần chúng nhân dân.

 

Đứng trước yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, trong quá trình hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường, trong thời đại bùng nổ thông tin, báo chí Việt Nam cần phải kiên định mục tiêu lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam, thực hiện tốt chức năng báo chí là phương tiện thông tin, công cụ tuyên truyền, vũ khí tư tưởng quan trọng của Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp, là diễn đàn của nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, hoạt động trong khuôn khổ pháp luật. Phát triển báo chí đi đôi với quản lý tốt, nâng cao năng lực, hiệu lực; xây dựng nền báo chí nước ta cách mạng, chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn, tuyên truyền đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thành tựu công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đáp ứng nhu cầu thông tin của nhân dân, đoàn kết toàn dân tộc, tạo đồng thuận xã hội. Sắp xếp hệ thống báo chí gắn với đổi mới mô hình, nâng cao hiệu quả lãnh đạo, quản lý báo chí. Xây dựng một số cơ quan báo chí chủ lực, đa phương tiện làm nòng cốt, có vai trò định hướng thông tin báo chí, thông tin trên mạng Internet; khắc phục tình trạng chồng chéo, dàn trải đầu tư, buông lỏng quản lý, xa rời tôn chỉ, mục đích,… Xác định rõ trách nhiệm lãnh đạo, quản lý báo chí của các cấp ủy đảng, chính quyền, nhất là của cơ quan chủ quản, người đứng đầu cơ quan chủ quản và cơ quan báo chí. Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý, phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên có đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu phát triển báo chí trong tình hình mới.  

 

Trong chặng đường lịch sử 90 năm, báo chí cách mạng Việt Nam đã góp phần to lớn vào cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc cũng như công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Báo chí thực sự là công cụ, vũ khí sắc bén của Đảng và Nhà nước trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Những thành tựu mà đất nước đạt được trong 30 năm đổi mới có phần đóng góp to lớn của báo chí. Bước vào thời kỳ mới, trước những đòi hỏi, yêu cầu của đất nước và thời đại, trước mong mỏi của nhân dân, báo chí cần tiếp tục đổi mới để xứng đáng là cơ quan ngôn luận của Đảng và Nhà nước, là diễn đàn của nhân dân.