Dưới chế độ Nga hoàng, nhân dân lao động ở Nga có một đời sống hết sức cơ cực. Trong bài Gửi nông dân nghèo được viết năm 1903, V.I. Lênin khẳng định: "Phương sách duy nhất để làm cho nhân dân lao động hết cùng khổ, là thay đổi, từ dưới lên trên, chế độ hiện nay trên toàn quốc và lập chế độ xã hội chủ nghĩa".
Dưới chế độ Nga hoàng, nhân dân lao động ở Nga có một đời sống hết sức cơ cực. Trong bài Gửi nông dân nghèo được viết năm 1903, V.I. Lênin khẳng định: “Phương sách duy nhất để làm cho nhân dân lao động hết cùng khổ, là thay đổi, từ dưới lên trên, chế độ hiện nay trên toàn quốc và lập chế độ xã hội chủ nghĩa”.
 |
| V.I. Lênin và nhân dân lao động. Ảnh: Tư liệu |
Đối với giai cấp công nhân, Người khẳng định: “Đến khi đó, của cải sẽ tăng lên còn rất nhanh chóng hơn nữa, vì công nhân lao động cho bản thân mình, sẽ làm tốt hơn là làm cho bọn tư bản, ngày lao động sẽ ngắn hơn, tình cảnh của công nhân sẽ khá hơn, tất cả đời sống của họ sẽ hoàn toàn thay đổi”.
Ðời sống cơ cực
Đầu thế kỷ XX, nước Nga đã chuyển lên giai đoạn chủ nghĩa đế quốc nhưng lại mang nhiều tàn tích của chế độ phong kiến.
Về nông nghiệp, 30 nghìn địa chủ chiếm hơn 76 triệu ha và bản thân Nga hoàng và gia đình, họ hàng chiếm trên 7,6 triệu ha. Trong khi đó, nông dân Nga chiếm 4/5 dân số nhưng 65% số hộ ở nông thôn là bần nông, không có ruộng đất. Họ bị Nga hoàng và bọn địa chủ bóc lột nặng nề và tàn bạo.
Về công nghiệp, năm 1914, tổng sản lượng công nghiệp của Nga đứng thứ năm trên thế giới, sau các nước Mỹ, Anh, Pháp và Đức nhưng chỉ chiếm 4% tổng sản lượng công nghiệp thế giới. Hầu như tất cả các ngành công nghiệp chủ yếu của Nga nằm trong tay tư bản nước ngoài và ngay từ năm 1890 tư bản nước ngoài chiếm tới 47% vốn đầu tư ở Nga. Công nhân ở Nga chiếm 10% dân số, năm 1913 là 12 triệu, trong đó 3,1 triệu là công nhân đại công nghiệp nhưng bị giới chủ bóc lột nặng nề nên đời sống rất khó khăn.
Do đó, V.I. Lênin đã nhận xét tình trạng nước Nga là “một bên là chế độ sở hữu ruộng đất lạc hậu nhất cùng với tình trạng nông thôn dốt nát nhất và một bên là chủ nghĩa tư bản công nghiệp và tài chính tiên tiến nhất”.
Chính vì vậy, V.I. Lênin nhận ra liên minh công nông là lực lượng nòng cốt cho cách mạng. Người nhận định: “Nội dung xã hội của cuộc cách mạng sắp nổ ra ở nước Nga chỉ có thể là nền chuyên chính dân chủ cách mạng của giai cấp vô sản và nông dân. Cách mạng không thể thắng lợi ở nước Nga nếu không lật đổ được chế độ quân chủ và bọn địa chủ phong kiến. Song giai cấp vô sản không thể lật đổ chúng nếu không được nông dân giúp đỡ”.
Nâng cao đời sống
Ngày 4/4/1917, trước Trung ương Đảng Công nhân Dân chủ Xã hội Nga họp tại Petrograd, V.I. Lênin đã đọc Nhiệm vụ của giai cấp vô sản trong cuộc cách mạng hiện nay. Trong đó, Người nhấn mạnh phải giải quyết ruộng đất cho nông dân và bánh mì cho người nghèo.
Ngay sau khi Cách mạng Tháng Mười thắng lợi vào ngày 7/11/1917, ngày 8/11/1917, V.I. Lênin được Đại hội Xô viết Nga bầu làm Chủ tịch Hội đồng Dân ủy nước Nga Xô viết. Người nhấn mạnh: “Chúng ta tự hào là đã có cái hân hạnh được bắt đầu việc xây dựng Nhà nước xô-viết và do đó, mở đầu một thời đại mới trong lịch sử thế giới, thời đại thống trị của một giai cấp mới, giai cấp bị áp bức trong tất cả các nước tư bản và ở khắp nơi đều đang tiến tới một cuộc đời mới, tới chỗ chiến thắng giai cấp tư sản, tới chỗ thành lập chuyên chính vô sản, tới chỗ giải phóng nhân loại khỏi ách tư bản, khỏi những cuộc chiến tranh đế quốc”. Do đó, đến ngày 10/1/1918, Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ III đã thông qua Tuyên ngôn về quyền lợi nhân dân lao động và bị bóc lột, khẳng định nước Nga là một nước Xô viết với mục tiêu xóa bỏ chế độ người bóc lột người, xóa bỏ giai cấp.
V.I. Lênin nhận định: “Vì muốn cải thiện đời sống của công nhân thì phải có bánh mỳ và nhiên liệu..., chỉ có thể tăng thêm sản xuất và thu hoạch lúa mì, tăng thêm dự trữ và vận tải nhiên liệu bằng cách cải thiện đời sống của nông dân, bằng cách nâng cao lực lượng sản xuất của họ. Phải bắt đầu từ nông dân”. Do đó, từ mùa xuân năm 1918, Sắc lệnh ruộng đất đã bắt đầu thực hiện nhằm thỏa mãn những nguyện vọng lâu đời của nông dân Nga. Nông dân đã nhận được (không phải trả tiền) hơn 150 triệu ha ruộng đất từ gia đình Nga hoàng và giai cấp địa chủ, được xóa 3 tỷ rúp tiền nợ ngân hàng. Tháng 6/1918, Chính quyền Xô viết lập các Ủy ban bần nông ở nông thôn. Các ủy ban này đã trưng thu và bàn giao 50 triệu ha ruộng đất cho bần nông. Từ tháng 1/1919, Chính quyền Xô viết ban hành chế độ trưng thu lương thực với nông dân theo nguyên tắc: “Không thu một chút gì của nông dân nghèo, thu của trung nông với mức độ vừa phải và thu nhiều với phú nông”. Từ đó, trung nông phát triển từ 20% lên đến 60% và ngày càng tin tưởng vào cách mạng. Các tổ chức đảng ở nông thôn đã tăng đến 12 lần. V.I. Lênin đánh giá: “Đến mùa hạ và mùa thu 1918, Cách mạng Tháng Mười của thành thị mới trở thành Cách mạng Tháng Mười thật sự ở nông thôn”.
Đối với công nghiệp, vào ngày 14/11/1917, V.I. Lênin đã ký vào bản Điều lệ về chế độ kiểm soát của công nhân. Theo đó, công nhân được quyền kiểm soát toàn bộ quy trình sản xuất trên mọi lĩnh vực từ công nghiệp, nông nghiệp, thương nghiệp đến giao thông vận tải và xí nghiệp hợp tác. Ngày 28/6/1918, Sắc lệnh quốc hữu hóa toàn bộ nền đại công nghiệp được V.I. Lênin ban hành. Tới đầu tháng 9/1918 đã có hơn 3.000 xí nghiệp công nghiệp được quốc hữu hóa. V.I. Lênin nhấn mạnh: “Cơ sở vật chất duy nhất của chủ nghĩa xã hội chỉ có thể là nền đại công nghiệp cơ khí có khả năng cải tạo cả nông nghiệp”.
Để nhanh chóng khôi phục kinh tế, V.I. Lênin đề ra Chính sách kinh tế mới (NEP) tại Đại hội Đảng Cộng sản (b) Nga lần thứ X (1921). Với nông nghiệp, nhà nước thay thế việc trưng thu lương thực bằng việc đóng thuế lương thực. Sau khi nộp thuế, nông dân có toàn quyền mang lương thực dư thừa trao đổi trên thị trường. Với công nghiệp, trả lại cho chủ cũ những xí nghiệp nhỏ đã bị nhà nước tịch thu trước đó. Cho phép các nhà tư bản trong nước và nước ngoài mở các nhà máy và xí nghiệp. Với thương nghiệp, tư nhân được tự do buôn bán, trao đổi. Với tài chính tiền tệ, mở lại Ngân hàng Nhà nước. Bên cạnh đó, là việc cải cách tiền lương, ban hành chế độ tiền thưởng. Chính sách kinh tế mới (NEP) đã nhanh chóng đạt được kết quả khả quan. Ngay trong năm 1921, vụ thuế lương thực đầu tiên đạt 90%. Từ năm 1922, thành thị đã có đủ lương thực - thực phẩm. Năng suất lao động tăng 33% kể từ tháng 9/1925. Đời sống nông dân, công nhân được cải thiện. Qua phân phối thu nhập quốc dân những năm 1925 - 1926 cho thấy 82% thu nhập quốc dân thuộc công nhân, nông dân. “Từ nước Nga của Chính sách Kinh tế mới sẽ nảy sinh nước Nga xã hội chủ nghĩa” - V.I. Lênin nhận định.
Một vấn đề nữa để cải thiện đời sống cho nhân dân lao động là việc nâng cao năng suất lao động. Để làm được điều đó, trong Những nhiệm vụ trước mắt của chính quyền Xô viết được viết năm 1918, V.I. Lênin cho rằng phải: “nâng cao trình độ học vấn và văn hóa cho quần chúng nhân dân”, “nâng cao tinh thần kỷ luật của người lao động, kỹ năng lao động của họ, tính khéo léo của họ”. Trong Sáng kiến vĩ đại được viết năm 1919, V.I. Lênin nhận định: “công nhân tự nguyện tự giác, liên hợp với nhau, sử dụng kỹ thuật hiện đại” thì mới có thể tạo ra năng suất lao động cao hơn. Bên cạnh đó, V.I. Lênin cũng nhấn mạnh về việc thi đua trong lao động và sản xuất. Trong bài Tổ chức thi đua như thế nào được viết năm 1918, Người viết: “Chủ nghĩa xã hội không những không dập tắt thi đua, mà trái lại, lần đầu tiên, đã tạo ra khả nǎng áp dụng thi đua một cách thật sự rộng rãi, với một quy mô thật sự to lớn, tạo ra khả năng thu hút thật sự đa số nhân dân lao động vào vũ đài hoạt động khiến họ có thể tỏ rõ bản lĩnh, dốc hết năng lực của mình, phát hiện những tài năng nhân dân sẵn có cả một nguồn vô tận, những tài năng mà chủ nghĩa tư bản đã giày xéo, đè nén, bóp nghẹt mất hàng nghìn hàng triệu”.
Năm 1920, dưới sự phê chuẩn của V.I. Lênin, nước Nga Xô viết là nước đầu tiên cho phép người dân được nghỉ làm vào Ngày Quốc tế Lao động 1/5. Nước Nga Xô viết cũng đã quy định số giờ làm việc là 8 tiếng mỗi ngày cũng như nhiều phúc lợi xã hội khác cho nhân dân lao động.
NGUYỄN VĂN TOÀN
