(LĐ online) - Dư luận đang đặc biệt quan tâm tới việc Tòa án Nhân dân thành phố Hà Nội tổ chức xét xử 36 bị cáo trong “đại án” liên quan tới Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai và Công ty CP Tiến Bộ Quốc tế (Công ty AIC).
Một trong những nội dung được đưa ra xét xử gây chấn động dư luận thời gian qua là các đối tượng lợi dụng kẽ hở của pháp luật trong tổ chức đấu thầu để trục lợi cá nhân, đưa hối lộ, gây thiệt hại lớn cho Nhà nước. Cụ thể, bị cáo Nguyễn Thị Thanh Nhàn chỉ đạo nhân viên dưới quyền thực hiện quy trình 70 bước để thông thầu, gian lận đấu thầu và trúng 16 gói thầu tại dự án Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai. Ngoài ra, bị cáo Nhàn còn chỉ đạo lập các công ty "quân xanh" giúp AIC trúng thầu, thu lợi bất chính số tiền đặc biệt lớn, gây thiệt hại cho nhà nước hơn 152 tỷ đồng.
Từ vụ án AIC mới thấy các quy định trong tổ chức đấu thầu mặc dù đã được rà soát, sửa đổi, bổ sung nhưng vẫn chưa thật chặt chẽ, vẫn có những kẽ hở để nhiều tổ chức, cá nhân lợi dụng, làm trái. Thực tế, có tình trạng, với sự tiếp tay của bên mời thầu là chủ đầu tư làm cho cuộc đấu thầu trở thành một vở kịch với sự tham gia của những “quân xanh, quân đỏ”, để rồi sau đó “quân đỏ” đường đường, chính chính trúng thầu.
Tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) nêu rõ 5 chiêu trò lách luật phổ biến trong hoạt động đấu thầu. Thứ nhất, có tình trạng chia nhỏ các gói thầu để áp dụng hình thức chỉ định thầu. Có trường hợp tại một bệnh viện đa khoa tỉnh, tổng giá trị hàng hóa mua sắm chỉ hơn 95 tỷ đồng nhưng giám đốc bệnh viện đã ban hành tới 1.165 quyết định chỉ định thầu, với giá trị của mỗi gói thầu đều dưới 100 triệu đồng. Bên cạnh đó, lợi dụng các quy định về chia tách hoặc gộp gói thầu, có những trường hợp chia nhỏ các gói thầu theo kiểu chia phần để mỗi nhà thầu thân hữu trúng một phần. Hoặc có trường hợp gom nhiều gói thầu nhỏ khác nhau lại để tạo thành một gói thầu hết sức phức tạp mà chỉ có một doanh nghiệp cụ thể mới có thể đáp ứng được, để từ đó tránh được những thủ tục đấu thầu thực sự cạnh tranh.
Thứ hai là cài cắm các điều khoản hướng thầu để "cài thầu quen, chèn thầu lạ". Không ít chủ đầu tư đã cố ý cài cắm các điều khoản hướng thầu để hướng tới các nhà thầu thân hữu và loại bỏ sự tham gia của các nhà thầu khác, từ đó biến đấu thầu rộng rãi thành đấu thầu hạn chế.
Thứ ba là thiết lập liên minh "quân xanh, quân đỏ" để thông thầu, vây thầu. Tình trạng “quân xanh, quân đỏ” vẫn là mảng tối trong công tác đấu thầu thời gian vừa qua, đã tạo ra nhiều cuộc thầu nội bộ, thiếu tính cạnh tranh để kiếm lời bất chính.
Thứ tư là tình trạng móc ngoặc với thẩm định giá để nâng khống giá trị gói thầu. Từ các vụ án vừa qua cho thấy, nếu chỉ nhìn vào hồ sơ thì tất cả đều đúng quy trình, chỉ khi đi sâu vào phá án thì mới phát hiện được sự móc ngoặc một cách tinh vi giữa chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, đơn vị thẩm định giá và đơn vị trúng thầu đã thổi giá tăng gấp nhiều lần so với giá trị thực thông qua các chứng thư thẩm định.
Đại biểu Nguyễn Thị Thủy lấy ví dụ về vụ án tại Bệnh viện Tim Hà Nội, giá của mỗi một stent nhập khẩu từ Ấn Độ về chỉ từ 8 đến 11 triệu đồng nhưng giá thẩm định và giá trúng thầu đã vọt lên 36 đến 42 triệu đồng/1 stent, tức là tăng từ 28 đến 31 triệu đồng. Rất nhiều vụ án khác liên quan đến hoạt động đấu thầu thời gian vừa qua đã phải khởi tố, tuyên án phạt tù cả với các thẩm định giá, với vai trò là đồng phạm.
Thứ năm là tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực khác trong hoạt động đấu thầu. Kết quả khảo sát của Liên đoàn Thương mại công nghiệp Việt Nam VCCI năm 2021 cho thấy, trong tổng số các doanh nghiệp được khảo sát thì có tới 25% doanh nghiệp cho biết họ chủ động chi trả chi phí không chính thức khi tham gia đấu thầu; 10,3% doanh nghiệp cho biết họ chi trả do gợi ý của cán bộ phụ trách đấu thầu. Đáng lưu ý có tới 58,9% doanh nghiệp cho biết việc chi trả chi phí không chính thức khi tham gia đấu thầu là luật bất thành văn mà doanh nghiệp phải tự hiểu khi tham gia.
Từ thực tế đó cho thấy, đấu thầu nếu không được quy định và quản lý một cách chặt chẽ sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng, trục lợi. Do đó, rà soát, hoàn thiện thể chế về công tác đấu thầu là quan trọng và cấp bách. Trong đó, cần thực hiện chặt chẽ 6 công khai trong đấu thầu, bao gồm công khai về điều kiện được dự thầu; danh sách và năng lực của những nhà thầu; điều kiện được trúng thầu; quá trình chấm thầu; kết quả trúng thầu; kết quả giải quyết khiếu nại, kiến nghị của nhà thầu… Có như vậy mới tránh được các vụ việc đáng tiếc như AIC, làm thiệt hại tiền của Nhà nước, của Nhân dân và đau lòng hơn là có nhiều cán bộ cấp cao vướng vào vòng lao lý.
HÀ THANH
