Phục dựng Cung Nam Phương hoàng hậu

Cung Nam Phương hoàng hậu (vợ vua Bảo Đại) nằm trên một ngọn đồi cao giữa rừng thông thoáng đãng ven đường Hùng Vương, hướng nhìn ra tứ bề; nay thuộc khuôn viên Bảo tàng tỉnh Lâm Đồng, và vừa được Bảo tàng Lâm Đồng đưa vào làm điểm tham quan cho du khách khi đến với thành phố Đà Lạt.

 

Nhà Huế học Nguyễn Đắc Xuân (đội mũ) trao đổi với GĐ Phạm Hữu Thọ về việc trưng bày tại cung Nam Phương hoàng hậu

MỘT DINH THỰ SANG TRỌNG

Vừa đưa chúng tôi đi tham quan qua các phòng trưng bày, Phó GĐ Bảo tàng Lâm Đồng, bà Đoàn Bích Ngọ, vừa giới thiệu: “Cung Nam Phương hoàng hậu là một dinh thự cổ, được xây dựng theo kiến trúc Pháp những năm 30 của thế kỷ trước. Đây là dinh thự do đại điền chủ giàu có của xứ Gò Công (nay là Tiền Giang) xây để tặng cho con gái của mình là Nguyễn Thị Lan, tức Nam Phương hoàng hậu - hoàng hậu cuối cùng của đất Việt. Bởi thế, dinh thự này có đến hai tên: Dinh Nguyễn Hữu Hào và cung Nam Phương hoàng hậu. Đây là một tòa nhà không lớn nhưng lại nằm ở một vị thế khá đắc địa và được xây dựng theo phong cách kiến trúc cổ điển Pháp có cách tân nên được sự quan tâm đặc biệt của các nhà nghiên cứu về kiến trúc”.

Nếu không kể tầng hầm chìm trong lòng đất thì dinh thự Nguyễn Hữu Hào gồm hai tầng lầu tuy nhỏ nhưng được xây dựng khá kiên cố và khá đẹp với kiến trúc thể khối, có các cửa mở ra bốn hướng. Điều đáng quan tâm, tuy đây là công trình kiến trúc hình khối nhưng bên trong được thiết kế khá thoáng về mặt không gian, và nội thất tuân thủ kiểu “cửa vòm, ô kính màu” nên cả công trình này vẫn toát lên sự sang trọng và không quá thực dụng. Bằng mắt thường, chúng tôi dễ dàng nhận ra tổng thể của công trình kiến trúc cung Nam Phương hoàng hậu là một hình khối theo kiểu vừa kinh điển và vừa hiện đại trong bố cục không gian của phong cách kiến trúc lúc bấy giờ - phong cách tân cổ điển có hình khối làm chủ đạo - nhưng đồng thời đã được mềm hóa bằng các họa tiết trang trí vừa mang phong cách kiến trúc cổ điển châu Âu và vừa mang dáng dấp kiến trúc của phương Đông.

 

Một trong những hiện vật gốc được trưng bày tại cung Nam Phương hoàng hậu

NAM PHƯƠNG HOÀNG HẬU VÀ ĐÀ LẠT

Với riêng mảnh đất Đà Lạt hoàng triều cương thổ, bà Nam Phương có một giai đoạn gắn bó rất mật thiết; và tại đây, hình ảnh của người phụ nữ Việt Nam đã biểu lộ một cách rõ ràng nhất. Theo tư liệu của nhà Huế học Nguyễn Đắc Xuân, sau khi gặp nhau trên chuyến tàu thủy của hãng Messagerie Maritime từ Pháp về Việt Nam, vị vua hồi loan Bảo Đại lại một lần nữa gặp lại con gái của nhà đại điền chủ Nguyễn Hữu Hào - nữ tú tài Nguyễn Hữu Thị Lan (tên của Nam Phương hoàng hậu) - tại Đà Lạt. Và từ đây, mối tình của họ đã nảy nở. Khi trở thành con dâu của triều Nguyễn, hoàng hậu Nam Phương được người đời cảm phục nhiều bởi một trong những việc mà bà đã cố gắng thực hiện là mang lại hòa khí giữa các chức sắc đạo Thiên chúa với hoàng tộc nhà Nguyễn vốn theo đạo Phật. Về sau, bà còn là người được nhắc đến nhiều bởi một lá thư vừa được công bố: “Kể từ tháng 3 năm 1945, nước Việt Nam đã thoát khỏi sự đô hộ của người Pháp nhưng vì lòng tham của một thiểu số thực dân Pháp với sự tiếp tay của quân đội hoàng gia Anh nên hiện nay máu của nhân dân Việt Nam lại tiếp tục chảy trên mảnh đất vốn đã có quá nhiều đau khổ… Thay mặt cho hàng chục triệu phụ nữ Việt Nam, tôi thỉnh cầu tất cả bạn bè của tôi và bạn bè của nước Việt Nam hãy bênh vực cho tự do…”. Rồi, những ngày ở Đà Lạt của vị hoàng hậu cuối cùng của chế độ phong kiến Việt Nam còn được nhắc nhiều đến việc xây lăng mộ cho bố mình - quận công Nguyễn Hữu Hào - và tự tay đề hai cặp câu đối ngay lối vào nhất chính đạo (lăng Nguyễn Hữu Hào tọa lạc trên một đồi thông gần thác Cam Ly, Đà Lạt): “Dữ quốc đồng hưu thiên cổ hà sơn thư khoán vĩnh/Dưỡng thân dục đãi bách niên phong thụ đỉnh chung bi/Chất giáng trụ thiên phảng phất anh linh quy thổ lạc/Chung trừ túc địa uất thông vượng khí hộ giai thành”; có nghĩa là “Một lòng với nước, ngàn năm sông núi mãi ghi trong sách sử, khoán ước/Nuôi dưỡng cha mẹ, trăm năm cây gió khắc ghi nỗi đau buồn trên chuông đỉnh/Chót vót chống trời, phảng phất khí thiên về nơi an lạc/Đất thiêng tốt lành, bao trùm vượng khí bảo vệ chốn giai thành”.

“Những người làm bảo tàng chúng tôi không quá cầu toàn trong việc phục dựng nguyên trạng đời sống sinh hoạt của chủ nhân cung Nam Phương hoàng hậu nhưng với những gì đã làm được và sẽ được bổ sung từ các chuyên gia như nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân, dinh Nguyễn Hữu Hào - cung Nam Phương hoàng hậu - ở Đà Lạt sẽ là một “điểm nhấn” của một giai đoạn lịch sử Việt Nam được nhiều người quan tâm” - ông Phạm Hữu Thọ, GĐ Bảo tàng Lâm Đồng, đặt kỳ vọng.