Tăng cường khả năng dự báo khí tượng thủy văn trong mùa mưa lũ

Nhiều kiến nghị đã được ngành chức năng Lâm Đồng nêu ra nhằm tăng cường cơ sở vật chất trong lĩnh vực khí tượng thủy văn (KTTV) của tỉnh, tăng khả năng dự báo phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, phòng, chống thiên tai, nhất là trong mùa mưa lũ.

 

Đà Lạt thu dọn cây đổ trên đường phố trong mùa mưa bão

 

•  THIỆT HẠI NGÀY CÀNG TĂNG 

 

Là tỉnh miền núi, đặc điểm nổi bật của địa hình Lâm Đồng chính là sự phân bậc rất rõ từ Bắc xuống Nam. Mưa nhiều trong năm nên tỉnh có hệ thống sông, suối dày đặc, bên cạnh các con sông chính của tỉnh trong hệ thống sông Đồng Nai gồm sông Đa Nhim, Đa Dâng, La Ngà, Lâm Đồng còn có rất nhiều sông nhỏ và suối, phân bố khá đồng đều với mật độ trung bình 0,6 km/ km2, độ dốc đáy nhỏ hơn 1%. Phần lớn sông, suối chảy từ hướng Đông Bắc xuống Tây Nam.

 

Vì có khí hậu đặc thù với lượng mưa lớn, Lâm Đồng thường xuyên chịu ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới, cùng đó là ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất đá, giông, lốc, mưa đá…, gây ra nhiều thiệt hại về con người và tài sản, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. 

 

Theo Sở Tài nguyên - Môi trường Lâm Đồng, mùa lũ chính ở các sông trên địa bàn tỉnh thường xảy ra từ tháng 9 đến tháng 11. Đây là thời kỳ mưa lớn tập trung trong năm, gây lũ quét, sạt lở đất ngập lụt vùng hạ du, vùng trũng thấp ở đô thị. Đặc biệt, trong những năm gần đây, các trận lũ xuất hiện với cường độ ngày càng lớn, gây thiệt hại ngày càng tăng. 

 

Trong khi mùa mưa gây ngập lụt, thì mùa khô cũng trở nên khắc nghiệt hơn vì thiếu nước, hạn hán, tạo sự mất cân đối trong việc phân bổ nguồn nước, không chỉ gây khó khăn cho trồng trọt mà còn cho cả sinh hoạt người dân, chi phí sản xuất nông nghiệp tăng lên, làm thay đổi cơ cấu mùa vụ, năng suất, sản lượng cây trồng suy giảm. 

 

Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu nên các cơn bão những năm gần đây có xu hướng dịch chuyển quỹ đạo xuống phía Nam rất khó dự đoán, khó xác định đường đi của chúng. Ngành chức năng tỉnh dự báo trong thời gian đến, các cơn bão có cường độ mạnh sẽ gia tăng tần suất, các đợt lũ lớn cũng xuất hiện ngày càng nhiều. Theo Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai - Tìm kiếm cứu nạn (PCTT- TKCN) tỉnh, trong năm 2021, toàn tỉnh Lâm Đồng xảy ra 6 trong 22 loại hình thiên tai, trong đó có 18 trận mưa lớn, 4 trận mưa đá, 1 trận lũ quét, 2 vụ sạt lở đất, 12 trận mưa lớn kèm lốc xoáy, 5 vụ sét đánh… Toàn tỉnh có 2 người chết, 2 người bị thương, thiệt hại 1.784 ha cây trồng, 379 căn nhà, 20 nhà kính, nhà lưới, 1,2 ha ao cá, 708 con gia súc, gia cầm. Ước tổng thiệt hại về tài sản khoảng 85 tỷ đồng. 

 

Trong 5 tháng đầu năm 2022, tỉnh có 4 đợt mưa lớn, 1 đợt mưa đá, 2 đợt lốc xoáy, 1 vụ sét đánh… làm 1 người chết, 7 người bị thương, gây hư hại 54 căn nhà, 4 trường học, 438 ha cây trồng, 2 ha nhà kính, 1 ha ao cá, 1 cầu giao thông. Ước tổng giá trị thiệt hại về tài sản khoảng 10 tỷ đồng. 

 

•  TĂNG CƯỜNG KHẢ NĂNG DỰ BÁO

 

Toàn tỉnh hiện có 7 trạm KTTV cơ bản và 89 trạm quan trắc đo mưa tự động đang hoạt động, phục vụ cho công tác dự báo KTTV, phòng, chống thiên tai. 

 

Ngành chức năng cho biết, đến nay hệ thống KTTV trên địa bàn tỉnh gồm Đài KTTV Tây Nguyên và Đài KTTV Lâm Đồng đều đã được tăng cường trang thiết bị theo hướng hiện đại hóa, đổi mới công nghệ; tỉnh cũng đã từng bước tăng dần số lượng trạm quan trắc hằng năm, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của các bản tin dự báo, cảnh báo thời tiết, phục vụ công tác PCTT - TKCN của tỉnh. 

 

Đồng thời, hằng năm tỉnh cũng thường xuyên kiểm tra công tác chuẩn bị PCTT - TKCN, chỉ đạo các đơn vị tu bổ, sửa chữa các công trình hồ, đập, cống xung yếu, tổng kiểm tra an toàn hồ, đập trước mùa mưa lũ; tăng cường vận động, tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về PCTT bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú; tổ chức diễn tập các phương án PCTT- TKCN nhằm kịp thời ứng phó với các tình huống xảy ra trên địa bàn; duy trì chế độ thường trực để ứng phó, huy động toàn bộ lực lượng phương tiện hiện có để khắc phục hậu quả do mưa bão, lũ lụt gây ra. 

 

Tuy nhiên, như Sở Tài nguyên - Môi trường Lâm Đồng chỉ ra, vẫn còn rất nhiều những khó khăn, tồn tại cần được khắc phục trong lĩnh vực KTTV của tỉnh hiện nay. Điển hình như việc thiếu người chuyên trách được đào tạo về KTTV ở các cấp địa phương; cơ sở dữ liệu về KTTV của tỉnh chưa thực sự hoàn chỉnh, chưa xây dựng được danh mục tài liệu dữ liệu các yếu tố KTTV quan trắc được trên phạm vi của tỉnh; công tác dự báo, cảnh báo về mưa lớn còn bị động, thiếu kịp thời, nội dung còn chung chung, nặng về thuật ngữ chuyên ngành, chưa đáp ứng tốt hiệu quả về nhu cầu khai thác và sử dụng thông tin, do đó làm hạn chế trong việc hoạch định xây dựng phương án ứng phó thiên tai.

 

Chính vì vậy, Sở Tài nguyên - Môi trường tỉnh đã kiến nghị Bộ Tài nguyên - Môi trường hỗ trợ tỉnh về chuyển giao công nghệ KTTV, các phần mềm quản lý thông tin và giải pháp kỹ thuật một cách đồng bộ, tập trung, liên thông giữa các cấp, các ngành; hỗ trợ hiện đại hóa công nghệ thu nhận, lưu trữ và xử lý thông tin dữ liệu KTTV tại địa phương; đảm bảo yêu cầu kỹ thuật trong công tác thu thập, xử lý thông tin dữ liệu KTTV một cách đầy đủ, kịp thời, liên tục trong mọi tình huống. Có giải pháp tích hợp đồng bộ hệ thống cơ sở dữ liệu về tài nguyên môi trường nói chung, KTTV nói riêng dùng chung cho địa phương, đảm bảo cơ sở trong việc thẩm định, thẩm tra, khai thác và sử dụng thông tin dữ liệu KTTV trong các dự án phát triển kinh tế - xã hội, ứng phó với biến đổi khí hậu tại địa phương.

 

Sở cũng đề nghị hệ thống KTTV quốc gia đóng chân trên địa bàn tỉnh hiện nay cần tiếp tục phối hợp với địa phương trong dự báo cảnh báo sớm về các loại hình thiên tai nguy hiểm để chính quyền các cấp và người dân trong vùng chịu ảnh hưởng chủ động phòng tránh và ứng phó. Các bản tin về dự báo, cảnh báo đưa ra cần được cụ thể hóa, chi tiết, đơn giản, rõ ràng, dễ hiểu, dễ tiếp cận, đảm bảo phục vụ cho mọi đối tượng khi khai thác sử dụng thông tin…Trước mắt, về phía tỉnh trong thời gian đến sẽ tiếp tục bổ sung thêm các trạm quan trắc KTTV trên địa bàn; nâng số trạm quan trắc lên theo yêu cầu so với mức mới chỉ đạt 71% theo quy định hiện nay; đảm bảo tính đồng bộ, lồng ghép tối đa giữa các lĩnh vực, phù hợp với điều kiện kinh tế của tỉnh trong từng giai đoạn; ưu tiên các trạm thuộc vùng có nguy cơ cao, nơi thường xảy ra các loại hình thiên tai nguy hiểm và những vùng chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu, vùng có mật độ trạm còn thưa. 

 

VIẾT TRỌNG