Lễ cưới là một trong những nghi lễ quan trọng trong hệ thống các nghi lễ vòng đời của người Mạ. Nghi lễ thường được tổ chức ở nhà gái và trải qua nhiều nghi thức, mang đậm những nét văn hóa đặc trưng của người Mạ.
Lễ cưới là một trong những nghi lễ quan trọng trong hệ thống các nghi lễ vòng đời của người Mạ. Nghi lễ thường được tổ chức ở nhà gái và trải qua nhiều nghi thức, mang đậm những nét văn hóa đặc trưng của người Mạ.
 |
| Lễ chạm trán cho cô dâu, chú rể |
Theo phong tục của người Mạ, khi đã chọn được người tâm đầu ý hợp, người con trai về thưa với bố mẹ, nhờ người mai mối sang nhà gái để đánh tiếng dạm hỏi. Nếu nhà gái bằng lòng thì hai bên sẽ định ngày lễ cưới.
Ở người Mạ thời gian từ lễ hỏi đến lễ cưới không lâu chỉ trong vài ngày. Lễ cưới thường tổ chức vào thời gian cuối năm, thời điểm thu hoạch xong mùa lúa rẫy.
Vào ngày cưới, cô dâu (ban) và chú rể (klai) không có trang phục riêng như các dân tộc khác, họ chỉ mặc bộ quần áo mới nhất mà mình có. Đó là những bộ trang phục truyền thống với nhiều hoa văn đặc trưng của người Mạ, cùng với những đồ trang sức như chiếc vòng đeo tay bằng kim loại và ở cổ là những chuỗi cườm ngũ sắc,…
Đến ngày đã hẹn, gia đình bên trai và người mối sẽ mang lễ vật đến nhà gái để tiến hành lễ cưới.
Nghi thức đầu tiên mở đầu là lễ cúng Yàng để xin cho đôi trai gái được thành vợ, thành chồng. Vật lễ không thể thiếu là một chóe rượu cần, một con gà luộc và những chiếc bánh được làm bằng bột nếp. Thịt gà được đem giã nhỏ gói vào mảnh lá chuối, một mảnh lá khác đựng tiết gà, cùng với cơm nếp hoặc những chiếc bánh làm bằng bột nếp (tượng trưng sự gắn bó giữa cô dâu và chú rể). Đây là lễ thức rất quan trọng, ngoài sự có mặt đông đủ mọi người trong họ hàng thân thiết của hai gia quyến, có cả sự hiện diện của chủ làng làm chứng.
Khi vật lễ cúng Yàng đã làm xong sẽ được đặt giữa sàn nhà. Lễ cúng bắt đầu, chủ hôn cùng người cậu chú rể đưa cao con gà lên phía trước bàn thờ và đọc lời cúng mời Yàng về dự và chứng kiến. Tiếp đó, người chủ hôn ngồi nghiêm trang và đọc lời khấn, cầu xin Yàng cho đôi trẻ lấy nhau sẽ được mạnh khỏe; sinh được nhiều con trai, con gái; phát nương làm rẫy được lúa đầy kho,…
Trong lễ cưới của người Mạ, quan trọng nhất là nghi thức “chạm trán” cho cô dâu, chú rể. Đôi trai gái phải đứng bên nhau trước bàn thờ, người chủ hôn sẽ làm tượng trưng bôi máu con vật hiến tế lên trán cô dâu, chú rể để cầu mong sự may mắn đến với cặp vợ chồng mới. Tiếp đến, cô dâu, chú rể quì gối, đối mặt với nhau để chủ hôn trùm lên đầu họ một tấm đắp mới dệt, lúc này hai người ở trong tấm đắp phải chạm trán với nhau bảy cái, để thể hiện sự tâm đầu ý hợp của đôi vợ chồng trẻ. Đây là nghi thức thiêng liêng, như là lời thề thủy chung của đôi trai gái trước sự chứng kiến của thần linh và dân làng.
Và cuối cùng, người cậu của chú rể trao cho cô dâu và chú rể mỗi người một chiếc bánh bột nếp. Cô dâu và chú rể sẽ lần lượt trao cho nhau, họ cùng ăn chung hai chiếc bánh này và uống chung một bầu rượu cần hút từ chóe rượu cúng Yàng. Nghi thức này đánh dấu từ nay hai người sẽ bắt đầu cuộc sống chung, cùng ăn chung một mâm, uống chung một cần rượu và sẽ gắn bó với nhau suốt đời. Nghi lễ đến đây là kết thúc.
Những người được mời đến dự lễ cưới đều mang theo một chóe rượu. Số rượu những người dự cưới mang đến sẽ được chọn ra ba chóe ngon nhất, dành mời hai bên cha, mẹ và cô dâu, chú rể uống trước. Sau đó, người chủ hôn đưa cần rượu để hai vợ chồng trẻ uống mở đầu cho lễ uống rượu mừng ngày cưới. Lúc này, bà con và dân làng ai có vật tặng sẽ mang đến trao cho cô dâu, chú rể cùng với những lời chúc tụng tốt lành được tiếp tục được diễn ra.
Món ăn trong ngày cưới mà người Mạ thường là thịt trâu hoặc thịt heo cắt nhỏ, ướp muối xâu thành từng xâu và đem nướng. Một phần da và lòng con vật được thái thật nhỏ để luộc hoặc nấu cháo.
Tổ chức vui chơi phổ biến trong tiệc cưới ở nhóm thanh niên nam nữ là đàn, hát, nhảy múa. Nhiều tình cảm nam, nữ thanh niên được nảy sinh trong những dịp cưới như thế này. Nhóm của những người già thì đánh đồng la, thổi khèn bầu, đọc đối các câu ca dao tục ngữ,… Mọi người cùng uống rượu, ca hát, nhảy múa theo nhịp cồng chiêng rộn rã. Bữa tiệc diễn ra trong không khí cởi mở, thắm tình làng xóm và có thể kéo dài thâu đêm.
Sáng hôm sau, họ rước cô dâu về nhà chồng, cuộc sống mới thực sự bắt đầu đến với đôi vợ chồng trẻ.
THANH BÌNH
