Tọa lạc tại số 2, đường Huyền Trân Công Chúa, thành phố Ðà Lạt, Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Lâm Ðồng không chỉ đơn thuần là một ngôi trường, nơi diễn ra các hoạt động dạy và học cho thanh thiếu niên các dân tộc thiểu số, mà chính tại nơi đây còn lưu giữ rất nhiều giá trị lịch sử.
Tọa lạc tại số 2, đường Huyền Trân Công Chúa, thành phố Ðà Lạt, Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Lâm Ðồng không chỉ đơn thuần là một ngôi trường, nơi diễn ra các hoạt động dạy và học cho thanh thiếu niên các dân tộc thiểu số, mà chính tại nơi đây còn lưu giữ rất nhiều giá trị lịch sử.
 |
| Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Lâm Đồng ngày nay. Ảnh: T.Q |
Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Lâm Đồng, trước kia vốn là Trường nữ tu Couvent des oiseaux, hay còn có tên gọi khác là trường Đức Bà Lâm Viên (Notre Dame du Langbian). Ngôi trường này, là nơi chỉ dành riêng cho các con em nữ sinh nhà quyền quý và có địa vị theo học.
Về lịch sử xây dựng trường vào đầu tháng 9 năm 1935, đáp lại lời kêu gọi của Giáo hoàng Piô XI và mong ước của Hoàng hậu Nam Phương, tại Nhà dòng Verneuil, Marne, đoàn nữ tu 12 người dòng Đức Bà cùng với Mẹ bề trên St Thomas d’Aquin đã lên đường tới Sài Gòn. Ngày 3/10/1935, đoàn nữ tu đã đặt chân tới Đà Lạt. Họ đến đây để lập dòng tu, mở trường học với sứ mệnh giáo dục, góp phần truyền bá kiến thức và ngôn ngữ phương Tây, đồng thời học hỏi nền văn hóa phương Đông. Nam Phương hoàng hậu vốn là nữ sinh của trường nữ tu dòng Đức Bà ở Paris (Cours des Champs-Élysées, rue de Ponthieu).
Trường được xây dựng với quy mô hết sức rộng lớn bao gồm phòng học, phòng ăn, khu vui chơi... Trong biên bản thảo luận ngày 17, 19 và 21/10/1936 của Ủy ban Y tế thị xã Đà Lạt có ghi cụ thể là trung bình diện tích mỗi lớp học là 75 m
2, đặc biệt phòng y tế có thể khám tới cho 50 trẻ/1 lần.
Trường Couvent des oiseaux, ban đầu là trường trẻ mẫu giáo, sau đó phát triển lên thành bậc tiểu học và trung học. Con cái của công chức Pháp thuộc địa được gửi lên đây học nội trú cùng với con của các gia đình người Việt làm việc trong chính quyền Pháp. Ngoài ra, còn có một số ít người Thượng sinh sống trên cao nguyên miền Trung Việt Nam được tuyển chọn vào học miễn phí trong kế hoạch lâu dài cho cuộc thống trị.
Trường làm lễ khai giảng chính thức vào 26/10/1936, với 110 nữ sinh, sau đó lên đến 370 nữ sinh nội trú. Năm 1967, trường Couvent des oiseaux đã hoàn tất chương trình Tú tài Việt Nam bắt đầu từ năm 1963 và năm 1968, hai lớp cuối cùng chương trình Pháp (lère, Terminale) chuyển về trường Regina Mundi.
Bên cạnh, trang sử dày truyền thống về một ngôi trường nữ trung học đầu tiên dạy chương trình Pháp, ngôi trường này còn hội tụ vẻ đẹp của phong cách kiến trúc cổ điển lẫn hiện đại. Trải qua nhiều năm, ngôi trường vẫn chưa tu sửa nhiều nên vẫn còn giữ lại hoàn toàn đường nét kiến trúc Pháp cổ điển. Khối lớp học được thiết kế hai tầng, tường ngoài tầng trệt ốp đá với những cửa sổ hình cung gãy, các tầng trên có tường xây gạch và cửa sổ ô vuông. Đặc biệt là qua phần tên “ND Du Langbiang” được viết tắt bởi chữ “Notre Dame du Langbiang” chạm khắc trên phần tường áp mái của trường.
Cạnh trường còn có một nhà nguyện dành cho khoảng 200 nữ tu với kiến trúc theo kiểu ogival, có một lầu chuông nhỏ. Ngoài ra, hệ thống chiếu sáng sẽ khiến bạn ngẩn ngơ giây lát, khi không gian nội thất bên trong bừng sáng bởi ánh sáng chiếu qua những cửa sổ kính màu được chia ô nhỏ. Nhìn từ bên ngoài, toàn bộ khu vực trường có kiến trúc đẹp và hài hòa với rừng thông bao bọc xung quanh, tạo không gian yên tĩnh, thoáng mát. Trong phông Tòa khâm sứ trung kỳ, hiện đang được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV còn lưu giữ nhiều tài liệu và bản thiết kế về Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Lâm Đồng, đây là tài liệu gốc rất có giá trị phục vụ cho việc nghiên cứu và quá trình trùng tu ngôi trường sau này.
Trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, năm 1975, ngôi trường bị giải thể. Mãi đến năm 1989, Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Lâm Đồng chính thức được thành lập theo Quyết định số 690 QĐ/UB-TC ngày 24/12/1988 của UBND tỉnh Lâm Đồng, trên cơ sở nâng cấp Trường Thanh niên dân tộc và chuyển về thành phố Đà Lạt. Là một trong những trường dân tộc đầu tiên được thành lập ở miền Nam sau khi đất nước thống nhất, Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Lâm Đồng giữ vị trí mũi nhọn trong sự nghiệp giáo dục ở miền núi, vùng dân tộc.
Năm 1997, theo QĐ 2590 của Bộ GD&ĐT có Quy định về tổ chức và hoạt động của trường phổ thông dân tộc nội trú, các trường dân tộc nội trú được xếp vào loại hình trường chuyên biệt với nhiều chính sách đãi ngộ đội ngũ và được ưu tiên đầu tư cho giáo dục học sinh dân tộc. Từ đó, Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Lâm Đồng đã có những bước phát triển vững chắc, thực hiện tốt sứ mệnh của nhà trường là “dạy tốt, học tốt”, cùng với ngành Giáo dục cả nước chuẩn bị tiềm lực cho nền trí thức nhân loại.
Tài liệu tham khảo: Hồ sơ 4769 - Phông RSA - Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV
THƠM QUANG
