Nơi lưu giữ hồn trà B’Lao

Nhà máy Chè 1927 được xây dựng vào năm 1930 tại TP Bảo Lộc in đậm những giá trị lịch sử vô giá của ngành trà Lâm Đồng nói chung và vùng đất B’Lao nói riêng. Đến nay, Nhà máy Chè 1927 đã tồn tại gần 100 năm, hiện đã ngưng hoạt động, nhưng những trang, thiết bị phục vụ cho quá trình sản xuất, chế biến trà vẫn được bảo tồn nguyên vẹn góp phần lưu giữ hồn trà của phố núi B’Lao huyền thoại.

Du khách nước ngoài tham quan, tìm hiểu khu vực lò đốt tại Nhà máy Chè 1927

MINH CHỨNG LỊCH SỬ

Không phải ngẫu nhiên, Nhà máy Chè 1927 (Công ty CP Chè Lâm Đồng) tọa lạc tại số 280 Trần Phú (phường Lộc Sơn, TP Bảo Lộc) lại ẩn chứa những giá trị lịch sử quý giá của ngành trà vùng đất Nam Tây Nguyên. Theo các tài liệu lịch sử ghi chép lại cho thấy, dựa trên những tiềm năng về khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình được thiên nhiên ban tặng, năm 1927, người Pháp đã đưa cây chè vào trồng tại vùng đất B’Lao (tỉnh Đồng Nai Thượng - nay là TP Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng). Giống chè được người Pháp lựa chọn để gieo trồng trên vùng đất này là chè Assam Ấn Độ (1 trong 10 giống chè nổi tiếng trên thế giới thời điểm đó). Đây chính là dấu mốc lịch sử, đánh dấu cho sự xuất hiện của cây chè tại Lâm Đồng.

Sau thời gian, cây chè được chăm sóc cắm rễ tốt tươi gắn với những giá trị của đất, trời và con người vùng đất Nam Tây Nguyên, năm 1930, Nhà máy Chè 1927 được người Pháp đầu tư xây dựng tại Bảo Lộc, với công suất 3 tấn chè/ngày. Chủ đầu tư Nhà máy Chè 1927 là người Pháp, nên toàn bộ hệ thống máy móc, công nghệ sản xuất, chế biến chè đều mang dáng dấp phương Tây hiện đại. Đến năm 1950, Nhà máy được chuyển giao lại cho một người Hoa và tiếp tục được nâng cấp mở rộng để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ sản phẩm trà lúc bấy giờ.

Đến năm 1975, sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Nhà máy Chè 1927 được Nhà nước ta tiếp quản, gắn với nhiều tên gọi khác nhau như: Công ty Trà - Cà phê Lâm Đồng, Liên hiệp các Xí nghiệp Trà Lâm Đồng, Công ty Chè Lâm Đồng và Công ty Cổ phần Chè Lâm Đồng. Năm 1986, dựa trên hệ thống máy móc cũ hiện có, Nhà máy Chè 1927 được cải tạo mở rộng để tăng công suất chế biến các sản phẩm trà đen xuất khẩu qua Liên Xô và các nước Đông Âu. Từ năm 1991, thị trường xuất khẩu trà của Nhà máy được mở rộng qua các nước Trung Đông, khu vực Đông Nam và Đông Bắc Á. Trong giai đoạn này, có những thời điểm, công suất chế biến chè của Nhà máy đạt tới 6.000 đến 8.000 tấn trà thành phẩm/năm.

Nhà máy Chè 1927 như một biểu tượng cho dấu mốc phát triển của ngành trà tại Lâm Đồng. Sau gần 100 năm tồn tại, hiện nhà máy đã ngưng hoạt động, nhưng những trang, thiết bị phục vụ cho quá trình sản xuất, chế biến trà vẫn được bảo tồn nguyên vẹn, là những cổ vật quý giá của ngành trà.

Cây chè Assam Ấn Độ, là giống chè được người Pháp đưa vào trồng đầu tiên tại vùng đất B'Lao, đánh dấu cho sự phát triển của cây chè tại Lâm Đồng

NƠI LƯU GIỮ HỒN TRÀ

Cùng với những giá trị lịch sử trường tồn theo năm tháng, Nhà máy Chè 1927 chính là nơi lưu giữ công nghệ sản xuất, chế biến trà xuyên suốt quá trình hình thành, phát triển của ngành trà Lâm Đồng.

Để sản xuất, chế biến ra các sản phẩm trà xuất khẩu, ngay từ khi xây dựng, Nhà máy Chè 1927 được lắp đặt các trang thiết bị, máy móc khá hiện đại theo công nghệ của người Pháp, với 2 dây chuyền sản xuất trà đen OTD (phương pháp sản xuất trà đen truyền thống) và trà đen CTC (phương pháp sản xuất trà đen hiện đại).

Sau khi được thu hái, chè được vận chuyển về Nhà máy, sau đó công nhân cho vào bồ có hệ thống lò đốt bằng củi tỏa nhiệt để làm héo chè. Quá trình làm héo giúp chè thoát bớt hơi nước, nhưng vẫn giữ được màu xanh nguyên bản của chè.

Sau đó, chè được chuyển lên sàng, kết hợp cùng sức lao động của công nhân sẽ giúp loại bỏ các tạp chất. Tiếp tục, chè được cho vào máy nghiền để làm dập và chuyển qua máy cắt. Từ đó, chè tiếp tục được luân chuyển qua hệ thống máy vò. Tại công đoạn này, chè được định hình thành những viên tròn và tiếp tục được tải vào máy ủ để lên men. Đây là công đoạn quan trọng nhất, chè được ủ trong vòng 4 - 5 giờ đồng hồ. Trong thời gian này, công nhân sẽ phun sương, căn chỉnh nhiệt độ, không khí sao cho chè lên men đạt đúng tiêu chuẩn đặc trưng của trà đen. Thành phẩm sau khi ủ được chuyển tiếp vào máy sấy, sấy khô theo tiêu chuẩn và chuyển qua khâu đóng gói, đưa vào kho lưu giữ.

Qua quá trình sản xuất các sản phẩm chè đen tại Nhà máy Chè 1927 đã góp phần làm nên thương hiệu của sản phẩm trà Lâm Đồng nổi tiếng trong nước và vươn ra thế giới. Đó cũng là những giá trị lịch sử, văn hóa của ngành trà góp phần để Bảo Lộc từng được biết đến là “Kinh đô trà” của Việt Nam.

Các em học sinh thích thú khi đến tham quan, trải nghiệm tại Nhà máy Chè 1927

Ngày nay, công nghệ sản xuất, chế biến trà ngày càng hiện đại, với hệ thống máy móc phát triển theo công nghệ tự động hóa. Từ đầu năm 2024, các trang thiết bị, máy móc tại Nhà máy Chè 1927 được trưng dụng để bảo tồn, trưng bày triển lãm phục vụ du lịch. Tại đây, toàn bộ các hiện vật máy móc, trang thiết bị, dây chuyền sản xuất, chế biến trà có tuổi đời gần 100 năm được trưng bày nguyên bản phục vụ người dân, du khách thưởng lãm, trải nghiệm.

Em Lê Văn Trí Tín, học sinh lớp 11 (Trường Châu Á Thái Bình Dương), chia sẻ: “Em thật may mắn khi được nhà trường tổ chức đến tham quan, trải nghiệm và tìm hiểu về Nhà máy Chè 1927. Qua đây, giúp em hiểu thêm nhiều điều bổ ích về lịch sử của cây chè cũng như ngành trà tại chính vùng đất Bảo Lộc nơi em được sinh ra”.

Đến với Nhà máy Chè 1927, du khách, người dân khắp mọi miền đất nước và cả nước ngoài sẽ được tham quan, trải nghiệm để có sự hiểu biết đầy đủ hơn về những minh chứng lịch sử vô giá về quá trình hình thành và phát triển của cây chè, ngành trà của vùng đất Bảo Lộc.

Anh Mai Xuân Trường, thanh niên phường Lộc Sơn (TP Bảo Lộc), cho biết: “Tôi sinh ra và lớn lên tại Bảo Lộc, vùng đất từng được mệnh danh là “Kinh đô trà Việt Nam”, nhưng thú thật sự hiểu biết về trà của bản thân mình chưa nhiều. Từ lúc được vào Nhà máy Chè 1927 tham quan, trải nghiệm đã giúp tôi có được cái nhìn khái quát về lịch sử của ngành trà địa phương. Qua đó, giúp bản thân càng thêm tự hào, biết ơn các thế hệ ông cha đã dày công xây dựng, vun đắp nên những giá trị của thương hiệu Trà B’Lao nói riêng và văn hóa trà Việt nói chung. Đó chính là sự chuyển tiếp của quá khứ và hiện tại, thời xưa và ngày nay, để tiếp tục lan tỏa đưa văn hóa trà Việt phát triển rộng khắp trên thị trường trong nước và quốc tế”.

Đồi trà Bảo Lộc