Nhiều năm qua, hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng nói chung, ngành Tòa án, Viện Kiểm sát nói riêng đã góp phần đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại địa phương. Tuy nhiên, qua giám sát của HĐND tỉnh đã phát hiện còn nhiều hạn chế, tồn tại cần khắc phục nhằm tăng cường chất lượng công tác xét xử, củng cố niềm tin trong nhân dân.
Nhiều năm qua, hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng nói chung, ngành Tòa án, Viện Kiểm sát nói riêng đã góp phần đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại địa phương. Tuy nhiên, qua giám sát của HĐND tỉnh đã phát hiện còn nhiều hạn chế, tồn tại cần khắc phục nhằm tăng cường chất lượng công tác xét xử, củng cố niềm tin trong nhân dân.
Theo thống kê giai đoạn 2014 - 2016, xét xử sơ thẩm có 1.072 bị cáo hưởng án treo. Trong số các vụ án hưởng án treo của Tòa án Nhân dân hai cấp bị kháng cáo, kháng nghị có 6 vụ bị hủy bản án, chuyển hồ sơ vụ án để điều tra hoặc xét xử lại và 12 vụ chuyển hình phạt tù từ treo sang tù giam. Trên thực tế, một số Tòa án Nhân dân cấp huyện áp dụng các quy định pháp luật về án treo trong một số vụ án không đúng. Một số trường hợp không có kháng cáo, kháng nghị nhưng qua kiểm tra hồ sơ, Ban Pháp chế (HĐND tỉnh) cho rằng, hưởng án treo là chưa nghiêm, không đúng, không đủ điều kiện theo quy định tại Điều 60 và hướng dẫn tại Nghị quyết 01/2013/NQ - HĐTP như: bị cáo chỉ có một tình tiết giảm nhẹ, bị cáo có 1 tình tiết giảm nhẹ và 1 tình tiết tăng nặng hoặc 2 tình tiết giảm nhẹ và 1 tình tiết tăng nặng, bị cáo có thân nhân không tốt, đã bị xử lý hành chính, chưa chấp hành xong mức phạt về kinh phí nộp phạt lại tiếp tục phạm tội nhưng vẫn cho hưởng án treo… Một số trường hợp áp dụng pháp luật chưa đầy đủ như bị cáo là người chưa thành niên phạm tội nhưng trong bản án không áp dụng Điều 68, vụ án có đồng phạm nhưng không áp dụng Điều 20 Bộ Luật Hình sự.
Qua kiểm tra, giám sát, HĐND tỉnh phát hiện vẫn còn xảy ra trường hợp Hội đồng xét xử có nhận thức chưa đúng về hình phạt tù cho hưởng án treo, cho rằng mức hình phạt tù cho hưởng án treo là hình phạt nhẹ hơn hình phạt tù nên có trường hợp bị cáo cùng vai trò trong vụ án, có cùng 2 tình tiết giảm nhẹ nhưng người có 1 tình tiết tăng nặng lại chịu hình phạt thấp hơn các bị cáo còn lại. Một số trường hợp Tòa án áp dụng không đúng về mức án treo bị Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp kháng nghị và được Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận, chuyển từ phạt tù cho hưởng án treo sang tù giam…
Về phía Viện Kiểm sát, qua giám sát, HĐND tỉnh cũng đã phát hiện nhiều tồn tại như có trường hợp bị cáo không đủ điều kiện hưởng án treo nhưng Viện kiểm sát vẫn đề nghị tòa cùng cấp cho bị cáo được hưởng. Cụ thể như vụ Hà Xuân Dương phạm tội quy định tại điểm b khoản 1 Điều 175 Bộ Luật Hình sự, bị cáo có thân nhân không tốt, đã bị xử lý hành chính về hành vi vận chuyển lâm sản trái phép và bị xử lý vi phạm hành chính vào ngày 24/11/2014, vẫn chưa chấp hành xong mức phạt về tiền thì đến ngày 10/11/2015 bị cáo bị bắt quả tang hành vi vi phạm (Viện Kiểm sát nhân dân huyện Đức Trọng). Cá biệt, có những trường hợp Tòa án nhân dân cho bị cáo hưởng án treo không đúng nhưng viện kiểm sát cùng cấp không phát hiện để kháng nghị, các trường hợp kháng nghị đều do Viện kiểm sát nhân dân tỉnh thực hiện như thành phố Bảo Lộc, huyện Di Linh.
Phân tích về nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế nêu trên, theo ông Dương Công Hiệp - Ủy viên BTV, Chủ nhiệm UBKT Tỉnh ủy, kiêm Trưởng Ban Pháp chế HĐND tỉnh: Thực tế qua giám sát của Đoàn HĐND tỉnh cho thấy tại một số Tòa án nhân dân cấp huyện, số lượng thẩm phán còn thiếu so với số lượng biên chế được giao, trong khi đó lượng án các loại phải thụ lý giải quyết hàng năm tăng, khối lượng chuyên môn nhiều, một số vụ án có tính chất phức tạp cũng gây áp lực cho các thẩm phán khi xét xử. Mặt khác, về kỹ năng, nghiệp vụ của một số kiểm sát viên, thẩm phán còn hạn chế nên có vụ án dẫn chiếu, áp dụng pháp luật chưa đúng. Một số vụ việc do kiểm sát viên, thẩm phán, Hội đồng xét xử nhận định không đúng tính chất, mức độ, hành vi vi phạm cũng như nguyên nhân dẫn đến việc truy tố, xét xử cho hưởng án treo đối với một số vụ chưa đúng quy định pháp luật. Về công tác xử lý những tồn tại, hạn chế trong xét xử án treo của Tòa án, Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh chưa dứt điểm, chưa kiên quyết.
Theo đó, Đoàn giám sát, Ban Pháp chế - HĐND tỉnh cũng đã kịp thời có kiến nghị đối với Tòa án nhân dân tỉnh: sớm có chỉ đạo Tòa án nhân dân các huyện Đức Trọng, Lâm Hà, Di Linh, Cát Tiên, thành phố Bảo Lộc thực hiện nghiêm túc các kiến nghị của Ban Pháp chế - HĐND tỉnh thông qua giám sát. Đồng thời, chỉ đạo Tòa hình sự, Chánh án Tòa án nhân dân các huyện, thành phố thường xuyên tự kiểm tra nội bộ để kịp thời chấn chỉnh, khắc phục những sai phạm của Hội đồng xét xử, nhất là Thẩm phán chủ tọa phiên tòa. Chấm dứt tình trạng cho hưởng án treo đối với các trường hợp không đủ các điều kiện, không đảm bảo đúng quy định pháp luật nhằm thực hiện tốt công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Có biện pháp xử lý trách nhiệm đối với thẩm phán chủ tọa phiên tòa và Hội thẩm tham gia Hội đồng xét xử khi có vi phạm liên quan xét xử án treo không đúng quy định.
Đối với Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh, Đoàn giám sát HĐND tỉnh đề nghị cần kịp thời chỉ đạo kiểm tra, rà soát đánh giá, rút kinh nghiệm về công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử các vụ cho hưởng án treo trên địa bàn tỉnh. Kiểm sát chặt chẽ các vụ án hình sự ngay từ khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, khởi tố đến suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, trong đó có kháng nghị phúc thẩm các trường hợp Tòa án cho hưởng án treo không đúng, chưa nghiêm.
Tòa án nhân dân và Viện Kiểm sát nhân dân là cơ quan tố tụng có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước. Vì thế, nhất thiết phải khắc phục cho được những hạn chế, tồn tại trong xét xử nói chung và xét xử án treo nói riêng nhằm hướng đến tăng cường chất lượng công tác xét xử, giải quyết các vụ án theo đúng pháp luật.
NGUYỆT THU
