Vai trò của việc đo nồng độ khí NO trong hơi thở ra của bệnh nhân hen

Ban đầu, khí oxít nitơ (NO) đã được biết đến như là một loại khí có trong môi trường bị ô nhiễm bởi khí thải từ xe cộ và khói thuốc lá. Gần đây vai trò của khí NO trong hơi thở ra đã được biết đến như một chất chỉ điểm viêm, giúp phản ánh nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau của bộ máy hô hấp, đặc biệt là  bệnh hen (bệnh suyễn).

Nghiên cứu đo nồng độ khí NO trong hơi thở ra ở hơn 200 bệnh nhân hen tại Đà Lạt có độ tuổi từ 6 - 62 tuổi trong khoảng thời gian 2010 - 2012, trong đó gồm có những bệnh nhân đã được chẩn đoán hen và một số bệnh nhân chưa được chẩn đoán và  điều trị  hen. Kết quả cho thấy đa số các trường hợp bệnh nhân chưa được điều trị đúng theo khuyến cáo hiện nay (74%) hoặc chưa được điều trị (26%). Những bệnh nhân này đều có triệu chứng hen thường xuyên và đôi khi phải nhập viện vì cơn hen kịch phát. Việc dự phòng cơn hen bằng thuốc dãn phế quản và thuốc chống viêm corticoid hít chưa được thực hiện ở những bệnh nhân có cơn hen thường xuyên hàng tuần.

Đo nồng độ khí NO cho bệnh nhân hen

Ứng dụng việc đo nồng độ khí NO trong hơi thở ra ở những bệnh nhân này đã giúp củng cố chẩn đoán hen dựa vào sự tăng nồng độ khí NO cho những trường hợp có cơn hen không thường xuyên và không điển hình. Ngoài ra, ở những bệnh nhân được đo nồng độ khí NO trong hơi thở ra trong quá trình theo dõi điều trị, thời gian điều trị được rút ngắn và liều thuốc corticoid hít được dùng thấp hơn so với bệnh nhân theo dõi điều trị chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng. Do vậy, đo nồng độ khí NO trong hơi thở ra là rất hữu ích cho bệnh nhân hen vì giúp chẩn đoán bệnh, theo dõi đáp ứng điều trị, rút ngắn thời gian điều trị và tiết kiệm được chi phí điều trị.

Ban đầu, khí oxít nitơ (NO) đã được biết đến như là một loại khí có trong môi trường bị ô nhiễm bởi khí thải từ xe cộ và khói thuốc lá. Gần đây vai trò của khí NO trong hơi thở ra đã được biết đến như một chất chỉ điểm viêm, giúp phản ánh nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau của bộ máy hô hấp, đặc biệt là  bệnh hen (bệnh suyễn). Do bệnh hen đặc trưng bởi hiện tượng viêm mạn tính ở đường hô  hấp, đo nồng độ khí NO trong hơi thở ra cho phép đánh giá một cách khách quan và chính xác mức độ viêm.

So sánh với những xét nghiệm khác đánh giá hiện tượng viêm (định lượng bạch cầu ái toan trong đàm, trong dịch rửa phế quản hay trong mẫu sinh thiết), kỹ thuật đo NO cho thấy có nhiều ưu điểm vì dễ dàng thực hiện và chính xác. Ngoài ra, do dễ thực hiện, đo NO trong hơi thở ra là một công cụ hữu ích trong việc tầm soát phát hiện bệnh nhân hen trong cộng đồng. Sự xuất hiện của các máy đo thế hệ mới nhỏ gọn còn cho phép thực hiện phép đo này tại các phòng khám, khoa cấp cứu hay tại nhà bệnh nhân.

Ngoài ra, nồng độ NO trong hơi thở ra không chỉ được sử dụng như một dấu hiệu của hiện tượng viêm trong hen, mà còn giúp dự báo sự xuất hiện của cơn hen. Sự gia tăng quá mức của nồng độ  khí NO trong hơi thở ra dự báo được cơn hen kịch phát. Trong điều trị bệnh nhân hen, nồng độ NO trong hơi thở ra cao (trên 20 ppb ở  trẻ  em và  25 ppb ở  người lớn) giúp chỉ  định điều trị bằng thuốc corticoid hít, đây là thuốc có nhiều tác dụng phụ khi dùng bằng đường uống hoặc chích và không có tác dụng phụ đáng kể khi dùng bằng đường hít. Đặc biệt, có thể dùng nồng độ NO trong khí thở ra để giảm liều thuốc corticoid hít đến mức thấp nhất mà vẫn kiểm soát được bệnh hen.

TS - BS Dương Qúy Sỹ