CHÀO MỪNG ĐẠI HỘI HỘI VĂN HỌC NGHỆ THUẬT LÂM ĐỒNG LẦN THỨ VII, NHIỆM KỲ 2023 - 2028:

Chân dung các văn nghệ sĩ qua nét vẽ tài hoa của họa sĩ Nguyễn Văn Lại

Họa sĩ Nguyễn Văn Lại quen thuộc trong giới mỹ thuật Lâm Đồng với nhiều tác phẩm tranh phong cảnh làm nên tên tuổi của ông. Gần đây, những bức chân dung văn nghệ sĩ Lâm Đồng được ông vẽ sống động, có hồn, khiến ai được nét cọ tài hoa của ông khắc họa cũng cảm thấy trân trọng như món quà quý mà ông dành tặng.  

Họa sĩ Nguyễn Văn Lại tặng bức họa chân dung cho các văn nghệ sĩ

Ngay ngày đất nước mới thống nhất, với tài năng vẽ của mình, họa sĩ Nguyễn Văn Lại được mời ra vẽ pano, áp phích, cờ, biểu ngữ, khẩu hiệu trong những cuộc mít tinh trang trọng tại Đà Lạt. Ông nhanh chóng trở thành cán bộ ngành Văn hóa với nhiệm vụ chính là tuyên truyền bằng trực quan sinh động. Ông vẽ chân dung từ khi còn rất trẻ. Nhất là trong suốt thời gian công nghệ in ấn chưa phát triển, ông thường được giao vẽ chân dung các lãnh đạo, cán bộ cao cấp Trung ương khi các vị từ trần để tỉnh tổ chức lễ truy điệu. Được nhiều người khen giống, khen đẹp. 

Nhưng cho đến khi nghỉ hưu, từ hơn 10 năm nay, bên cạnh việc sáng tác phong cảnh Đà Lạt với màu sắc đẹp, nét vẽ bay bổng, họa sĩ Nguyễn Văn Lại đã đem đến cho nhiều văn nghệ sĩ Lâm Đồng những bức chân dung khắc họa đúng thần thái của họ bằng chất liệu màu nước khiến chính người được vẽ và công chúng yêu hội họa ngỡ ngàng. 

Cố nhà văn Chu Bá Nam

Họa sĩ Nguyễn Văn Lại cho biết, văn nghệ sĩ thường là những người nhân ái, nghĩa tình, họ khắc họa chân dung cuộc đời, nhưng ít người quan tâm khắc họa họ. Do nghỉ hưu, có thời gian rảnh rỗi để tham gia vào hoạt động Hội, gặp gỡ nhiều anh em văn nghệ sĩ, xuất phát từ tình cảm quý mến, ông quan sát để tìm ra những nét đặc sắc nhất, toát lên thần thái của từng văn nghệ sĩ, đặt điểm nhấn vào đó và vẽ chân dung tặng họ. Trong 7 năm qua, không nhớ rõ đã vẽ chân dung cho bao nhiêu người, nhưng hơn 100 văn nghệ sĩ Lâm Đồng và các tỉnh, thành đã được họa sĩ Nguyễn Văn Lại khắc họa chân dung bằng những nét cọ tài hoa. 

Họa sĩ Nguyễn Văn Lại cho biết, nếu vẽ chân dung bằng chất liệu sơn dầu thì khi sai có thể sửa lại bằng cách phủ lên những chỗ sai các màu khác theo ý muốn cho đến khi ưng ý.  Nhưng vẽ chân dung bằng màu nước khó ở chỗ nếu vẽ sai màu, vẽ không ưng ý thì không thể sửa, mà sẽ phải bỏ đi, vẽ lại từ đầu. Vì thế đòi hỏi người họa sĩ trước khi vẽ đã phải định hình bố cục, sắp xếp các màu sắc, định sẵn trong đầu, trong quá trình vẽ phải tập trung cao độ, để tránh sai sót sẽ mất công.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh MPK

Vẽ màu nước cũng giống như vẽ tranh thủy mặc. Nếu pha màu, điều phối màu không đủ độ, mực nhiều hơn, ít hơn thì sẽ không đạt theo ý người vẽ, nên rất dễ sai. Theo ông, vẽ chân dung trước hết là phải giống đã, rồi sau đó mới nói đến thần thái của nhân vật. Nhìn vào tranh là người ta phải biết ngay nhân vật là ai. Nếu mình chụp ảnh chân dung, trong những khoảnh khắc chưa chắc đã chớp được đúng thần thái của nhân vật. Nhưng khi vẽ chân dung người họa sĩ sẽ được quan sát qua quá trình giao tiếp, thân quen, bộc lộ ra những khoảnh khắc để nắm bắt đúng cái thần. Ví dụ một nhân vật vui tính, hóm hỉnh, thì khi nghiêm túc lại không lộ ra hết con người của nhân vật ấy. Để vẽ chân dung, người họa sĩ sẽ có con mắt sâu hơn một ống kính nhiếp ảnh là nhìn sâu vào nội tâm, con người nhân vật để bắt trúng cái “thần” ấy. 

Hơn nữa, nếu vẽ theo đặt hàng, theo người ta đặt thì sẽ lệ thuộc vào đó; nhưng vẽ theo cơ duyên, không mưu cầu vật chất, nên họa sĩ Nguyễn Văn Lại sẽ sáng tạo trong tâm thức thoải mái, từng nét cọ tung tẩy theo những tình cảm, tràn đầy cảm xúc mà không có bất cứ áp lực nào, làm toát lên thần thái của nhân vật. Ông ví “Làm nghệ thuật cũng giống như nấu ăn vậy. Người thì nấu ngon nhưng không bổ, người nấu bổ nhưng không ngon. Người may sẽ nấu được món ăn vừa ngon, vừa bổ, và trở thành món “tủ” của họ”. Dù vẽ rất nhiều chân dung anh em văn nghệ sĩ, nhận được nhiều lời khen, nhưng đến nay vẫn chưa bức chân dung nào làm ông hài lòng. 

Nhạc sĩ Krajan Dick

Họa sĩ Nguyễn Văn Lại tâm sự: “Đến bây giờ, tôi vẫn còn mơ ước vẽ được những bức chân dung “tới” nữa, đạt đến độ chín hơn nữa. Khi vẽ xong, nhìn lại từng tác phẩm, tôi vẫn thấy cần thêm một chút nữa, thêm một chút, chút… Cái chút đó cũng không dễ đâu. Vì đến đó rồi thì không thể thêm được nữa, vì nếu thêm có khi sẽ hỏng. Chỉ có khi nhìn lại một bức họa mới thấy cần màu sắc đậm, nhạt hơn, cần một chút loang hơn tạo ấn tượng, cần ánh mắt của người ấy nhìn sâu hơi, xa xăm hơn… Nói thì nói vậy, nghề nghiệp thì nghề nghiệp, kỹ năng thì kỹ năng, nhưng khi bắt đầu sáng tạo thì lại cần sự thăng hoa, xuất thần, sự phát tiết đúng lúc, đúng thời điểm. Chứ cứ sắp đặt màu này phải vào chỗ này, màu kia phải vào chỗ kia, nhưng khi vào rồi thì cũng không đạt, không đúng như mình tưởng tượng. Chủ định là vậy, nhưng trong chủ định cũng có sự may rủi. Nhiều khi nghĩ, vẽ nhân vật này phải màu như này, nhưng khi vào lại đẹp hơn ý của mình, xuất thần hơn cả sự mong đợi, tưởng tượng của mình. Có những bức chân dung khi vẽ xong thấy bình thường, nhưng khi ngắm đi ngắm lại, qua mỗi ngày, lại thấy ưng ý hơn. Từ đó tạo nên những trải nghiệm để vẽ tiếp nên những bức chân dung đạt hơn, đem niềm vui đến cho anh em đồng nghiệp”.

Riêng nghệ thuật tạo hình, đặc biệt là vẽ chân dung, không yêu cầu người thưởng lãm phải hiểu biết về nghệ thuật, cũng hoàn toàn có thể cảm nhận được tác phẩm. Qua nét vẽ của họa sĩ Nguyễn Văn Lại, cố nhà văn Chu Bá Nam vóc dáng mảnh khảnh, cái nhìn sâu thẳm, nụ cười hiền; Nghệ sĩ nhiếp ảnh MPK với nụ cười hồn nhiên, sảng khoái; Nghệ sĩ nhiếp ảnh Lý Hoàng Long nghiêm nghị, ánh mắt chứa chan xúc cảm sáng tạo… Từng ánh mắt, nụ cười, những gương mặt hiện lên không lẫn vào đâu được. 

Cùng ngắm chân dung của một số văn nghệ sĩ Lâm Đồng qua nét vẽ điêu luyện tài hoa của họa sĩ Nguyễn Văn Lại.