Ai cũng bảo cái phố nhỏ của chúng tôi tuy chẳng mấy giầu sang nhưng là một khu dân cư thành đạt. Người ta nói vậy là có lí lắm. Cái phố của chúng tôi tuy không có ngôi biệt thự sang trọng nào, lại nằm khuất tận lô bốn lô năm gì đó nhưng đứng về mặt tiếng tăm thì không thể “đùa” được...
 |
| Chân dung Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Tranh sơn dầu: Phạm Mùi |
Ai cũng bảo cái phố nhỏ của chúng tôi tuy chẳng mấy giầu sang nhưng là một khu dân cư thành đạt. Người ta nói vậy là có lí lắm. Cái phố của chúng tôi tuy không có ngôi biệt thự sang trọng nào, lại nằm khuất tận lô bốn lô năm gì đó nhưng đứng về mặt tiếng tăm thì không thể “đùa” được. Ở đó có đến năm ông đại tá về hưu, bốn vị tiến sĩ, hai giáo sư, hai nghệ sĩ ưu tú, một nhà giáo nhân dân. Chưa kể đến có một số người tuy chỉ là công nhân trong công xưởng nhưng thời công tác họ đã được cả Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ.
Nhà tôi nằm cuối phố. So với các vị vừa điểm tên ở trên, tôi chỉ là một kẻ vô danh, lại thuộc hàng hậu sinh. Nhưng vì là phóng viên của tờ báo tỉnh nên tôi luôn ngầm tự giao phó cho mình một nhiệm vụ là sẽ dần dần giới thiệu các tên tuổi ở cái phố nhỏ của tôi lên đài, lên báo với tư cách người tốt việc tốt.
Trong công tác báo chí, tôi thường phản đối quan niệm của nhiều đồng nghiệp cứ hay tìm đề tài ở đâu đâu chứ không bao giờ chịu để mắt tới những người xung quanh. Quan niệm sai lầm ấy luôn dẫn đến sự viển vông và bỏ sót những điểm sáng ở chính nơi mình đang sinh sống, cũng có nghĩa sẽ làm mất đi hơi thở của đời thường. Bởi vậy, nên chỉ trong vòng mấy năm qua mà tôi đã viết được đến năm, sáu bài thuộc thể tài “người tốt, việc tốt” về những người cùng phố. Khi thì là một vị đại tá đã từng chỉ huy xuất chúng trong những trận chiến lẫy lừng, khi thì là một nghệ sĩ tài ba với hàng ngàn hàng vạn phan hâm mộ, lúc thì là một ông tiến sĩ với những đề tài nghiên cứu nổi danh... Tất cả những bài viết của tôi đều được tổng biên tập khen ngợi và động viên khích lệ. Nhưng điều làm tôi thích thú nhất là chỉ trong một thời gian ngắn, cái phố nhỏ của tôi đã nổi tiếng khắp thành phố, trở thành những tấm gương điển hình để mọi người phấn đấu, học tập.
Đấy là chuyện về những người thành đạt. Nhưng cái phố nhỏ của tôi, cũng giống như nhiều ngõ phố khác, không thiếu gì những người lâm vào hoàn cảnh khó khăn đáng để mọi người quan tâm giúp đỡ. Cái phố của tôi cũng có vài trường hợp như vậy. Tiêu biểu nhất là gia đình anh Quê. Anh Quê lưng gù gập, người nhỏ thó. Vợ anh Quê thọt chân, lại thường xuyên đau yếu. Đã vậy, hai đứa con trai của anh lại đang tuổi ăn tuổi lớn. Vợ chồng anh Quê quanh năm ngày tháng đánh vật với chiếc xe ba gác ở ngoài chợ ga để kiếm sống. Gà chưa gáy đã đi, nhọ mặt người chưa về. Anh Quê nhận chở thuê đủ các loại hàng họ mà chừng như vẫn thiếu ăn ấy là tôi thường nghe vợ tôi kể lại thế chứ thực ra với chức phận phóng viên suốt ngày, suốt đêm úp mặt vào các sự kiện, tin tức trong và ngoài tỉnh, tôi làm sao có thể biết được tỉ mỉ mọi chuyện diễn ra ở cái phố nhỏ này. Tôi dặn vợ khi có điều kiện cũng nên góp phần giúp đỡ gia đình anh chị ấy chút đỉnh.
* * *
Có lẽ vì ngày hôm nay người ta quá thiên về viết các loại bài chống tiêu cực, bỏ quên mất một nhiệm vụ quan trọng của báo chí là tôn vinh những gương người tốt việc tốt nên nhiều lần tổng biên tập đã gợi ý tôi cần tiếp tục viết những bài thuộc thể tài này. Ông còn nói nên viết thêm về chính những nhân vật ở cái phố nơi tôi đang cư trú vì ông biết ở đấy có thể còn có những tấm gương đáng khai thác. Dù rất muốn làm theo ý tổng biên tập nhưng tôi cũng phải báo cáo với ông rằng tôi đã tìm hiểu và chọn lọc rất kĩ để viết ra một loạt bài như vừa qua và sự thực trong cái phố nhỏ của tôi không còn gì để viết thêm nữa. Tổng biên tập có vẻ hơi tiếc nhưng cũng cho là phải.
Lại nói về chuyện anh Quê, một lần vợ tôi bảo:
- Này, cái nhà anh Quê ấy thế mà “sĩ” ra trò đấy nhé.
Tôi ngạc nhiên:
- Sĩ thế nào hả em?
- Hôm họp tổ dân phố, mọi người có ý kêu gọi một đợt gom góp để từ thiện cho những gia đình gặp hoàn cảnh khó khăn trong khối phố. Ai cũng nhất trí đưa gia đình anh Quê vào diện cần được giúp đỡ, thế mà anh ấy nhất định cảm ơn và khăng khăng từ chối, nói rằng vợ chồng anh tuy chật vật, vất vả nhưng vẫn kiếm đủ tiền để nuôi con ăn học.
Tôi cười bảo với vợ, như vậy có khi không phải là sĩ diện mà lại là tính tự trọng.
Vợ tôi gật gù xem chừng cũng tin lời tôi.
* * *
Tờ báo tỉnh vẫn cố gắng duy trì chuyên mục “người tốt, việc tốt” đều đều. Nhưng theo báo cáo hàng tháng, hàng quí của ban biên tập thì hầu như trăm phần trăm các gương người tốt việc tốt được đăng báo đều là những người nếu không là giáo sư tiến sĩ, nhà giáo ưu tú hoặc thủ trưởng cơ quan này nọ thì cũng là những người với những thành tích xã hội chất chồng như núi. Dĩ nhiên là vậy rồi. Đã được viết thành sách, thành báo thì sao lại có thể là những người bình thường được.
Vậy mà bỗng một hôm vợ tôi bảo:
- Này, có khi anh viết một bài gương người tốt việc tốt ca ngợi vợ chồng anh Quê được đấy.
Tôi phì cười, giảng giải:
- Anh Quê có thể có nhiều cố gắng thật đấy nhưng viết về anh ấy theo dạng người tốt, việc tốt sao được hả em. Anh ta đâu có thành tích gì nổi trội. Cùng lắm cũng chỉ có thể đưa vào diện người nghèo vượt khó mà thôi.
Vợ tôi khẽ thở dài:
- Vâng! Em cũng biết vậy, nhưng thỉnh thoảng nhìn thấy anh Quê mồ hôi mướt mát, cong người đẩy chiếc xe ba gác mà thấy thương quá.
Tôi cười:
- Lòng thương cảm và gương người tốt, việc tốt là hai khái niệm khác nhau đấy cô giáo dạy văn ạ.
Bẵng đi một thời gian.
Vợ tôi lại bảo:
- Anh ạ! Vậy mà cả hai đứa con nhà anh Quê đã thi đỗ vào đại học đấy, lại là Đại học quốc gia ở Hà Nội hẳn hoi.
Tôi reo lên vì vui lây. Vợ chồng anh quả là những người đáng khâm phục. Xã hội bây giờ có những gia đình giầu sang ngất trời, tiền của như nước mà con cái có ra gì đâu, thậm chí còn sa vào nghiện hút, phá gia chi tử. Tôi bảo vợ đừng quên việc sang chúc mừng gia đình anh.
* * *
Nhưng rồi cái may không đến với gia đình anh Quê mãi.
Hôm tôi đi công tác miền núi về, lời đầu tiên vợ tôi thông báo là một tin buồn đứt ruột: Vợ chồng anh Quê đã chết vì một tai nạn giao thông khi anh chị đang chở hàng trên đường. Tôi sững người. Buồn thay, có lẽ nào thượng đế lại vô tâm giáng đòn xuống đầu những người thiệt thòi khốn khổ do chính thượng đế sinh ra.
Tuy không họ hàng thân thích với vợ chồng anh Quê nhưng vợ chồng tôi buồn mất cả tuần liền. Việc duy nhất tôi có thể làm để giúp anh Quê trong lúc này là bàn với ông tổ trưởng dân phố và Hội Khuyến học nên tìm cách tạo ra một suất tiền để trợ cấp cho mấy đứa con của vợ chồng anh Quê ăn học ngoài Hà Nội.
Nhưng mà rồi ít ngày sau, vợ tôi nói với tôi bằng vẻ mặt vừa buồn buồn vừa nghiêm trọng:
- Trước khi hai đứa con anh Quê lên Hà Nội học, ông tổ trưởng dân phố nói với chúng là đã có được một nguồn kinh phí cấp cho mỗi đứa năm trăm nghìn đồng hàng tháng để giúp chúng học hành tấn tới.
Anh có biết chúng trả lời ông tổ dân phố thế nào không?
Tôi nóng ruột:
- Trả lời ra sao?
- Chúng bảo, chúng cháu vô cùng cảm kích trước tấm lòng cao cả của các bác trong ngõ phố, nhưng xin các bác dành số tiền ấy cho những bạn còn khó khăn hơn. Những ngày đầu ra học ở Hà nội, biết hoàn cảnh gia đình vất vả, chúng cháu đã tìm được việc làm thêm nên chi tiêu cũng tạm đủ ạ.
Tôi sửng sốt:
- Thật thế hả em?
- Vâng! Chúng còn bảo, xin các cô, các bác hãy tin vào chúng nó. Chúng không bao giờ làm ô danh cái mảnh đất vốn vô cùng đầm ấm và nhiều tiếng thơm như cái phố nhỏ của mình.
Nghe vợ nói, tôi ngồi lặng người đi. Trời ơi! Anh Quê! Người cùng ngõ phố mà tôi chẳng hiểu gì về anh cả. Hóa ra vợ chồng anh đâu chỉ là những con người biết vượt lên gian khổ. Họ đã dâng hiến cho đời những đứa con, những công dân tròn đầy cả về tâm hồn lẫn thể xác. Điều họ làm không phải các bậc cha mẹ nào cũng làm nổi, kể cả những người tài danh, tên tuổi.
Đêm hôm ấy, bỏ dở một bài phóng sự khá quan trọng, tôi quyết thực hiện bằng xong bài viết về vợ chồng anh Quê. Lần đầu tiên tôi viết thể tài “người tốt, việc tốt” mà vừa đánh vi tính vừa rơi nước mắt.
Cũng là lần đầu tiên tổng biên tập quyết định cho đăng bài về thể tài này trên trang nhất.
Hôm báo ra, không phô trương ầm ĩ, tôi lặng lẽ mang một tờ lên sân thượng đốt theo kiểu hóa vàng. Một làn khói nhè nhẹ, âm thầm bay lên trời cao.
Truyện ngắn: HỒ THỦY GIANG
