Quần thể danh thắng Tràng An thuộc địa bàn các huyện Hoa Lư, Gia Viễn, Nho Quan và thành phố Ninh Bình. Đây là một khu vực rộng lớn với tổng diện tích khoảng 10.000 ha. Trong đó có ba khu vực chính được coi là vùng lõi của di sản, đó là: Khu sinh thái Tràng An, cố đô Hoa Lư và Tam Cốc Bích Động...
Quần thể danh thắng Tràng An thuộc địa bàn các huyện Hoa Lư, Gia Viễn, Nho Quan và thành phố Ninh Bình. Đây là một khu vực rộng lớn với tổng diện tích khoảng 10.000 ha. Trong đó có ba khu vực chính được coi là vùng lõi của di sản, đó là: Khu sinh thái Tràng An, cố đô Hoa Lư và Tam Cốc Bích Động. Quần thể danh thắng Tràng An là di sản độc đáo của Việt Nam đang được đề nghị công nhận và đưa vào danh mục Di sản thế giới.
 |
| Du ngoạn khám phá Tràng An |
Quả thật đã nghe nhiều về Tràng An, nhưng khi tới đây tôi thật sự bất ngờ và bị chinh phục ngay từ phút đầu tiên bởi cảnh núi non, sông nước, thung mang kỳ vĩ. Bước chân xuống bến đò ta cảm thấy như đang đứng trước bức tranh thủy mặc được tạo tác bởi non nước, mây, trời và thật khó diễn tả được cảm xúc đang trào dâng khi ngồi trên những con đò nhỏ lướt nhẹ trên mặt nước như đang lạc dần vào miền cổ tích. Thú vị hơn nữa là thỉnh thoảng lại được nghe chính cái giọng Bắc mộc mạc, chân quê của các chị, các cô lái đò xen lẫn trong tiếng mái chèo bạt nước, giới thiệu về tên gọi, huyền tích xưa mỗi khi đi qua các hang động, thung mang.
Ở đây có khoảng 100 hang động, vừa là động khô vừa là động nước, chúng được nối với nhau bởi vài ba chục cái thung. Các hang động xuyên thủy thông giữa các thung được thiên nhiên tạo tác muôn hình, muôn vẻ thật là kỳ ảo, có hang dài tới hàng chục km, xung quanh được bao bọc bởi những ngọn núi đá vôi dựng đứng với những hình thù kỳ thú. Mỗi địa danh, mỗi tên hang động đều mang ý nghĩa và gắn với những câu chuyện, sự kiện lịch sử dựng nước và giữ nước của cha ông ta từ các triều đại Đinh – Lê – Lý - Trần như: hang Địa Linh, hang Ba Giọt, hang Nấu Rượu, hang Thuốc, hang Seo Lớn, hang Si, hang Ao Trai, hang Sáng, hang Tối, hang Luồng, thung Đền Trần, thung Mây, thung Khống…
Xen lẫn giữa các tuyệt tác thiên nhiên còn có cả những công trình kiến trúc cổ kính do bàn tay con người tạo nên – tất cả đã được kết hợp với nhau một cách hài hòa. Chúng hòa quyện với nhau trong một không gian huyền ảo, thơ mộng tạo nên vẻ đẹp linh thiêng, huyền bí cho Tràng An. Trên hành trình tham quan du khách sẽ được dừng chân chiêm bái các di tích lịch sử ghi dấu ấn của các triều đại Đinh – Lê – Trần như: thung Láng (hậu cứ của vua Đinh), đền Trần (thờ Hưng Đạo Vương), phủ Khống (thờ 7 vị quan triều Đinh) và vãn cảnh chùa Bái Đính, chùa Bàn Long, tham quan các đảo sinh thái …
Có thể nói, thật hiếm thấy một di sản nào hội đủ các giá trị lịch sử, khoa học, thẩm mỹ, sinh thái và môi trường như Quần thể danh thắng Tràng An.
Với sự đa dạng về địa chất, địa mạo và hệ thống cảnh quan hang động được kiến tạo trong thời gian kéo dài hàng triệu năm, Tràng An được đánh giá như một bảo tàng địa chất ngoài trời. Tràng An cũng là khu vực có hệ sinh thái phong phú, đa dạng: vừa trên cạn vừa dưới nước. Theo thống kê bước đầu, hệ sinh thái trên cạn có hơn 600 loài thực vật và 2.000 loài động vật, dưới nước có 30 loài động vật nổi và 40 loài động vật đáy. Đặc biệt trong đó có cả loài quí hiếm như: rùa cổ sọc. Trên núi có nhiều loài thực vật quý như: sưa, lát, nghiến, phong lan, cùng nhiều loại chim, thú quí như: báo gấm, sơn dương, phượng hoàng đất, sáo, khướu... Đặc biệt, là vượn yếm trắng một loài đang có tên trong Sách đỏ thế giới.
Không những chỉ có môi trường thiên nhiên đa dạng với cảnh quan kỳ vĩ, thơ mộng, Tràng An còn mang trong mình những giá trị lịch sử văn hóa vô giá với những di tích lịch sử từ thời kỳ nguyên thủy đến các triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần. Những phát hiện khảo cổ học nơi đây đã cho thấy Tràng An xưa đã từng là nơi cư trú của người tiền sử. Điều đó được minh chứng qua những vết tích và hiện vật đồ đá và gốm thu được từ các điểm khai quật và một số hang động trong khu vực. Văn hóa Tràng An được đánh giá tương đương với văn hóa Hòa Bình nhưng vẫn có một số đặc trưng khác với các văn hóa khảo cổ khác đã từng được phát hiện trước đây ở Việt Nam như: văn hóa Hòa Bình (17.000 đến 7.000 năm BP), văn hóa Đa Bút (6.000 đến 4.000 năm BP), văn hóa Quỳnh Văn (6.000 đến 3.500 BP)…
Sau này, khi bước sang thời đại văn minh, Tràng An vẫn là một địa bàn có điều kiện tự nhiên thuận lợi để con người tiếp tục chọn làm nơi cư trú lâu dài. Đặc biệt, được vua Đinh chọn làm nơi xây dựng kinh đô đầu tiên của Nhà nước Việt Nam phong kiến độc lập - Đại Cồ Việt và sau đó là triều đại vua Lê Đại Hành (thời Tiền Lê). Cố đô Hoa Lư là một quần thể di tích lịch sử văn hóa liên quan đến sự nghiệp của các vị anh hùng dân tộc thuộc các triều đại nhà Đinh, Tiền Lê và nhà Lý.
Nơi đây cũng từng là thủ đô kháng chiến của vua tôi nhà Trần trong hai lần chống quân Nguyên xâm lược, nay vẫn còn lưu lại dấu ấn qua những công trình kiến trúc và những di vật được phát hiện trong vùng. Qua đó, cũng cho thấy trí thông minh và tài thao lược về quân sự của các bậc quân vương xưa. Họ đã biết tận dụng triệt để những ưu thế của thiên nhiên để biến các dãy núi đá vôi làm thành quách che chắn vừa vững chãi lại tiết kiệm được tối đa sức người sức của trong việc bảo vệ kinh đô cũng như dùng các hang động để ém quân, lợi dụng địa thế hiểm trở để phòng thủ và đánh giặc.
Với những giá trị vô giá về cảnh quan, sinh thái, môi trường cũng như những giá trị lịch sử, khoa học hiếm có nói trên, Quần thể danh thắng Tràng An hiện nay đã và đang được chính quyền địa phương phối hợp với các Bộ, ngành liên quan lập hồ sơ khoa học đề nghị UNESCO công nhận và đưa vào Danh mục Di sản thế giới.
Đoàn Bích Ngọ
