Thân phụ chàng là một xà ích, tức là người điều khiển xe ngựa. Những loại mã xa như độc mã, song mã, tam mã, tứ mã đều đã qua tay. Cũng có thời hành nghề ngựa thồ, bán cám ngựa, cỏ ngựa ở sân quần ngựa. Chàng sinh vào năm Ngọ, tuổi Ngọ, nhưng không biết Giáp Ngọ, Bính Ngọ, Mậu Ngọ, Canh Ngọ hay Nhâm Ngọ. Tuổi Ngọ vừa khó vừa khăn...
Thân phụ chàng là một xà ích, tức là người điều khiển xe ngựa. Những loại mã xa như độc mã, song mã, tam mã, tứ mã đều đã qua tay. Cũng có thời hành nghề ngựa thồ, bán cám ngựa, cỏ ngựa ở sân quần ngựa. Chàng sinh vào năm Ngọ, tuổi Ngọ, nhưng không biết Giáp Ngọ, Bính Ngọ, Mậu Ngọ, Canh Ngọ hay Nhâm Ngọ. Tuổi Ngọ vừa khó vừa khăn... Sinh vào ngày Ngọ lại đúng vào giờ Ngọ, đêm hôm đó có chòm sao nhân mã tỏa sáng. Mệnh: thiên mã ngộ tràng sinh. Còn nhỏ chàng thích ngồi ghế ngựa, cưỡi ngựa gỗ, thích môn thể thao nhảy ngựa (ngựa vòng). Rồi chàng mơ là kỵ sĩ, vào kỵ binh, ngồi trên chiến mã phi như bay trên thảo nguyên mây trắng.
 |
| Minh họa: Phan Nhân |
Cha chàng phản đối:
- Đừng thấy ngựa lồng mà cóc cũng lồng. Làm lái ngựa buôn ngựa cho mấy ông thổ mộ còn hơn.
- Con mà lái ngựa ư? - Chàng vênh cái mặt dài như mặt ngựa, người ta gọi thằng mặt dọc quả không ngoa. Mái tóc bờm ngựa rung lên. - Làm trai vó ngựa sa trường, da ngựa bọc thây. Sống với bố sáng hàm thiếc, chiều roi vọt.
Đúng là ngựa tơ, mã câu, ngựa non háu đá, ông nghĩ. Con ông nó chơi trò chơi cưỡi ngựa của dân Lam Sơn Thanh Hóa: “Nhong nhong ngựa ông mới về, cắt cỏ bồ đề cho ngựa ông ăn”, hoặc hát bài Tẩu mã trên sân khấu hát bội thì được, chứ giao cho thiên binh vạn mã thì chết. Phóng tay đốt nhà táng, cho cưỡi ngựa vía, ngựa giấy hàng mã: “Voi giấy ối a ngựa giấy, tít mù nó lại vòng quanh…”.
- Bố cho con là ngựa bất kham? Ngựa hay hay tật, bố ơi. Ngựa hay là ngựa bất kham!
Nhấp một ngụm trà trảm mã ông tiếp:
- Này, nhất ngôn phát xuất, tứ mã nan truy. Ngựa hay không thay dáng chạy, người tốt không đổi thay lời. Ông lẩm nhẩm, kình dương cư ngọ, phát dã như lôi. Nhưng mã đề dương cước anh hùng tận. Quá ngọ sang mùi mới biết thân.
Chàng không hiểu, tay cầm mã đao, thượng mã!
Phải chăng áo chàng đỏ tựa ráng pha? Không, chàng mặc áo màu cứt ngựa. Ngựa chàng sắc trắng như là tuyết in? Không, chàng không cưỡi ngựa bạch, ngựa ô, ngựa mun hay ngựa đốm, mà là ngựa xích thố, ngựa hồng, giống của Quan Vân Trường. Đứng về tuổi ngựa, căn cứ độ mòn của hàm răng ngựa, có thể quy vào loại ngựa câu, chắc chưa được câu giòn như của Kim Trọng, vì không rõ bao nhiêu mã lực. Nhưng theo tướng mã, là một chiến mã chứ không phải ngựa kéo, ngựa chứng tầm thường. Nếu không gọi là ngựa truy phong thì ít ra là giống ngựa nòi, thoáng cái đã mất hút trên mã lộ như một thám mã, mã lệnh, chẳng kém ngựa Lưu Tinh hỏa tốc đưa thư với tốc độ phi mã. Vẳng lại tiếng lạc ngựa của lục lạc ngựa.
Chàng phi ngựa dọc bờ sông Mã qua nhiều cung ngựa đến đền Bạch Mã. Ở đó có ngựa chín hồng mao. Lẽ ra, thấy con ngựa đá với biển đề “Hạ mã” thì chàng phải xuống ngựa dắt bộ. Đằng này một chữ bẻ đôi không biết. Khi học thì cưỡi ngựa xem hoa, bông lông như ngựa chạy đường quai, mã mã hổ hổ, mã mẽo nhì nhằng, vì thế cứ ung dung yên ngựa như một mã tà (cảnh sát thời Pháp thuộc).
Một mã trà (lính Thái Lan) có vẻ mã thượng xuất hiện:
- Này, nhà ngươi tốt mã thế mà vô lễ, để ta chỉnh mã cho.
Chàng giẫy như ngựa đá, bước một bước dài khoảng một mã Anh:
- Đồ ngựa đực! Ngươi từ đâu đến?
- Ta từ bến xe Kim Mã.
- Ngươi là ai? Thằng đầu trâu mặt ngựa kia? - Chàng thét lên như ngựa hí.
- Ta tên Hà Mã, kiếp trước làm Bật Mã Ôn, nay là giám mã của triều đình. Nhìn mã giáp, mã y của long mã đủ biết, đâu chỉ phò mã tốt áo.
- Ngươi định mò dái ngựa phải không? Hay muốn thành kỵ sĩ không đầu?
Dứt lời, chàng vung mã đao, người kia vung mã tấu. Họ dùng mã quyền. Chàng lập tức vào thế chảo mã tấn còn Hà Mã thì hổ mã tấu. Chỉ quen cưỡi ngựa bằng mông người khác, nên tuấn mã chổng bốn vó, kỵ sĩ ngã ngựa. Hà Mã lại gần thấy chàng sặc mùi rượu liền cho uống rượu pha mồ hôi ngựa. Chàng nôn ọe, ói mửa rồi tỉnh lại, cứ ngửi thấy rượu là sợ. Thì ra đó là bài thuốc cai rượu.
- Lần sau đừng chứng nào tật ấy, ngựa quen đường cũ, nghe không? Tội ngươi đáng voi giầy ngựa xéo, tứ mã phanh thây. Nhưng thôi, - Hà Mã hạ giọng. - Đùa đấy, ta chính là Mã Đầu Quan Âm (Bồ Tát đầu ngựa). - Lại đây chơi ván cờ cá ngựa thư giãn với ta. Cờ cá ngựa thì đá ngựa. Chơi cờ tướng thì gẩy mã, nhảy mã, ghểnh mã, rồi cản mã, “hồi mã thương liên hoàn”. Đánh tam cúc thì đi quân mã. Có khi thành bộ ba xe pháo mã. Chịu khó làm thân trâu ngựa một thời gian, tưởng cứ lên xe xuống ngựa, võng lọng ngựa xe mãi sao? Đã vào quẻ Mã đầu đới kiếm (kiếm kề cổ ngựa) thì đừng có cựa. Bắt ôm súng ngựa trời, chui hầm kèo ngựa cũng phải chịu, lại còn hòng lên mã đài. Nhớ phương châm rèn luyện của pháo binh Việt Nam chứ: Chân đồng, vai sắt, mắt ngựa, bụng thần tiên. Bụng thần tiên là ăn gì cũng xong, tiêu hóa hết.
- Dạ, ngựa tốt không quay lại ăn cỏ khô. Cho con được nài ngựa, làm mã phu, mã quan gì đấy…
- Thuần ngựa ư? Thằng này đúng là được đầu ngựa lựa đầu voi, ngựa nào gác được hai yên? Có ngày thì ra vành móng ngựa!
Mã Đầu Quan Âm nhặt những quả ké đầu ngựa và con bọ ngựa bám trên bờm ngựa của chàng, nâng chân trước, gập lại xem từng cái đinh móng ngựa:
- Đây là con ngựa giống, ngựa thuần chủng, ngựa nhân bản, chứ không phải ngựa hoang, bị mất cắp đầu tháng. Xét nghiệm mã di truyền ADN xong rồi thì ngồi tù mà nhai ngô răng ngựa.
- Tôi không phải kẻ cắp ngựa. - Chàng nói thẳng ruột ngựa. - Phải chăng ông định thay ngựa giữa dòng? - Ông khiên ngựa (kéo) vào tàu ngựa, nhìn máng ngựa. Đúng là chúng cùng đàn nên một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ. Ông bắt mã phu chăm sóc cẩn thận vì ngựa gầy hổ mặt người nuôi. Ông an ủi chàng: “Thôi, mõm chó vó ngựa, đời lắm cạm bẫy, cải tạo lao động một thời gian khác nào phi ngựa bay trên con đường thiên lý “Với ngươi, ta thượng mã đề ngân, hạ mã đề kim có tiếc gì”. Ông phách mã tý (vỗ mông ngựa). Hai người sóng ngựa, họ bình luận: Ngựa lên núi người phải xuống, ngựa không ra ngựa. Ngựa xuống núi người phải xuống, người không ra người.
Một buổi chiều mưa không qua ngọ gió không qua mùi, chàng ngồi trên cánh đồng cỏ roi ngựa, dưới gốc cây xà cừ có quả lủng lẳng gọi là quả dái ngựa, ngắm áng mây đuôi ngựa trên núi yên ngựa. Thính mã túc lai viễn xứ (Nghe chân ngựa về chốn xa), ngẫm câu nhất mã nhị nô nghĩa là rách việc, thêm một con ngựa giúp mình lại đẻ ra hai người nữa hầu nó. Chàng đang đóng chiếc bừa, thanh ngang của nó gọi là mã bừa. Mã trước đóng răng đứng, mã sau đóng răng xiết. Mã Đầu Quan Âm đặt tay lên vai chàng:
- Cháu là con ngựa Tiêu Sương.
- Dạ, ngựa Tiêu Sương có phải là con ngựa thành Troa không ạ?
Mã Đầu Quan Âm phì cười:
- Ngựa thành Troa chở những thùng rượu “đựng” binh sĩ vào ém trong thành để nội công, ám chỉ một mưu kế quân sự. Còn đây là con ngựa nhà Lương bị bắt về nước Tần, ngày ngày ngóng về phương Bắc cố hương. Còn ngựa Hoa Lưu nhớ chủ trong thơ Bạch Cư Dị lại khác. Thôi thì khuyển mã chí tình. Ta đâu phải ngựa sắt, ngày mai cho phép ngươi mã hồi, chấm dứt cái cảnh ngựa Hồ chim Việt, mã tích sa trần. Mã tiền bát thủy (còn nước còn tát), chờ được mã thì rã đám.
Hôm sau, sớm tinh mơ, vó câu khấp khểnh. Trên lưng ngựa chiến, chàng lại một mình một ngựa, đơn thương độc mã, ra roi phi nước kiệu, tay cương miệng hát bài Lý ngựa ô: “Khớp… khớp, con ngựa ô, ngựa ô anh khớp…”. Trên mã lộ ngựa xe như nước, khoái mã truy phong. Vào chính ngọ, qua ngọ môn, mã đáo vườn xưa.
Tặng vật chàng dâng cha:
Một tấm ảnh ngựa vằn. Bức tranh Ngựa Gióng của Nguyễn Sáng, Mã Đáo Thành Công của họa sĩ Từ Bi Hồng, nổi tiếng chuyên vẽ ngựa của Trung Quốc. Một gói thuốc Đông dược: Mã đề cạn, mã đề nước, mã tiền, mã tiền thảo, mã sỹ hiện, mã liễu (rau sam) cao bạch mã, cá ngựa (còn gọi là hải mã hay thủy mã), mã thầy (củ năng) ở Hy Mã Lạp Sơn. Vacxin làm từ huyết thanh ngựa của Pasteur. Một cái vĩ kéo nhị, một cái ácsê violon có sợi dây bằng lông đuôi ngựa (mã vĩ). Những sợi lông đuôi ngựa ma sát trên dây nhị, dây violon phát ra âm thanh. Tất nhiên chàng không quên sơ cua hai con ngựa bằng gỗ (ngựa đờn) để trương những sợi dây đàn cho căng, khỏi áp vào thùng đàn làm mất tiếng. Chưa hết, một đôi giầy da ngựa. Một lọ thuốc ho Benzo mà hoạt chất làm từ nước đái ngựa. Một số hooc môn phục vụ chương trình sinh đẻ có kế hoạch chiết từ nước tiểu ngựa cái mang thai, một cối mã não để bào chế thuốc. Một cân tiểu li có con mã dịch chuyển khi cân những mã cân nhỏ. Một chiếc đồng hồ có mã đồng hồ nhả bánh xe răng cưa tạo ra tiếng tích tắc. Cha chàng rối cả mắt, không thể giải mã được những sản phẩm mã hóa bằng mã số, mã vạch, mã vùng ghi trên mẫu mã hàng hóa, chẳng khác mật mã. Rồi những băng giấy có mã mooc-xơ. Thôi thì: Mã tuyệt đối (mã máy), mã nhị phân, mã thập phân, mã hiệu thương mại, mã chứng khoán, mã độc hắc cơ…
- Thế con chữa được những bệnh gì?
- Dạ, bệnh cam tẩu mã, bệnh mã đao (sưng cổ), thượng mã phong… Điều trị bằng phương pháp tý ngọ lưu trú, nghĩa là cùng một thứ thuốc, có tác dụng điều trị khác nhau khi dùng vào thời gian khác nhau trong ngày. Con đã trải qua cái cảnh mã cách quả thi (chết chóc tang thương).
Cha chàng căn dặn: Từ nay chớ “ngựa hỗn quen đường”, chọn bạn mà chơi, ngưu tầm ngưu mã tầm mã. Thi đua học hành. Ngựa có bầy cùng đua, chim có đàn cùng hót. Tri thức nâng cao phẩm giá con người. Không phải yên cương tô điểm ngựa, chẳng phải quần áo tô điểm người. Ngựa ô chẳng cưỡi, cưỡi bò. Đường ngay không chạy chạy dò đường quanh. Bạn bè trang lứa nó tú tài, cử nhân cả rồi, đời người bóng câu qua cửa. Thôi thì ngựa le te cũng đến bến giang, voi thủng thỉnh cũng sang qua đò. Lộ trường tri mã lực. Ông kết luận:
- Núi dốc khổ ngựa, người trái tính trái nết khổ người thân. Thôi, đi mã chạp (tảo mộ) ngay, rồi về gặp bạn gái của mày nó cũng trổ mã rồi đấy. Đẹp duyên thanh mai trúc mã. Trên báo xuân Giáp Ngọ có bài viết về ngựa, đọc bổ sung vài từ.
- Dạ, con đọc rồi, còn thiếu từ túi ngựa.
- Túi ngựa? - Ta chưa nghe.
- Dạ thưa cha, nhà bác học Lê Quý Đôn ghi chép chủ đề về ngựa vào từng cái thẻ, rồi thả chung vào một cái túi gọi là túi ngựa để lưu trữ, tiện tra cứu, thường treo trên cổ ngựa.
- Còn Long mã quy đồ?
- Con sẽ tra Google.
- Giỏi, giỏi! Ta và mẹ con cũng phải đi vào nề nếp. Chứ cha còn cắt cỏ trên trời, mẹ còn cưỡi ngựa đi chơi cầu vồng như năm ngoái thì con cái suốt ngày phóng ngựa sắt, gõ móng khắp vỉa hè làm sao ngựa bay, thiên lý mã có thể phi nước đại trở thành mã đầu trong cuộc cạnh tranh kinh tế, giống như cuộc đua ngựa vậy.
Truyện ngắn: CHU BÁ NAM
