Dịp cuối tháng 6/2014, đoàn văn nghệ sĩ Hội Văn học - Nghệ thuật Lâm Đồng có dịp đi thực tế xuyên Tây Nguyên. Với Kon Tum, đích đến vẫn là cột mốc ba biên giới, nên sáng hôm sau chúng tôi lên đường sớm, hướng về Ngã ba Đông Dương (còn có tên gọi khác là Ngã ba Tam Biên), một nơi rất nổi tiếng trên bản đồ ba nước Việt - Lào - Campuchia...
Dịp cuối tháng 6/2014, đoàn văn nghệ sĩ Hội Văn học - Nghệ thuật Lâm Đồng có dịp đi thực tế xuyên Tây Nguyên. Với Kon Tum, đích đến vẫn là cột mốc ba biên giới, nên sáng hôm sau chúng tôi lên đường sớm, hướng về Ngã ba Đông Dương (còn có tên gọi khác là Ngã ba Tam Biên), một nơi rất nổi tiếng trên bản đồ ba nước Việt - Lào - Campuchia. Theo nhà thơ, “hướng dẫn viên” Tạ Văn Sĩ - người đã 50 năm chọn Kon Tum làm quê hương thứ hai: Việt Nam có hai tỉnh có cột mốc ba biên giới là Điện Biên và Kon Tum. Phía Bắc, nơi dân tộc Hà Nhì cư trú có bản A Pa Chải thuộc xã Xín Mần, huyện Mường Nhé, đường tam biên Việt Nam - Lào và Trung Quốc. Còn tỉnh Kon Tum có buôn Iệc, người dân tộc K' Dong đang sinh sống là xã Bờ Y, huyện Ngọc Hồi, với biên giới Việt Nam - Lào - Campuchia.
 |
| Cột mốc |
Muốn đến cột mốc Ngã ba Đông Dương, chúng tôi phải vượt qua hơn 10km đường tuần tra ngoằn ngoèo hiểm trở. Len lỏi qua từng đồi dốc, eo óc đá cheo leo, Tạ Văn Sĩ gọi một cách văn chương đây là "Vạn lý đường biên". Đường biên vạn lý bắt đầu từ Mũi Sa Vĩ biển Trà Cổ, huyện Móng Cái, Quảng Ninh, nơi địa đầu Tổ quốc cho đến Mũi Nai Hà Tiên. Tạ Văn Sĩ diễn tả, nếu dùng nét bút để vẽ hình chữ S trên bản đồ Việt Nam, thì Mũi Sa Vĩ là chấm mực đầu tiên... Và chúng tôi đang đi trên nét bút ấy ở Tây Nguyên. Kể cũng thú vị và tự hào, đất nước ta mang hình dáng con tàu, giống nhất là dáng hình của mẹ Việt Nam tần tảo, nhưng cũng là giọt đàn bầu thon thả, là tia chớp rạch ngang trời tỏa sáng. Không hiểu mọi người trên xe có cảm giác gì, riêng tôi ngoài sự háo hức ra là cảm xúc để cho nắng mưa và gió thổi thấm vào da thịt, làm thành hồn cốt biên cương. Khi cột mốc hiện ra trong tầm mắt, bước đầu tiên là tôi chạy đến ôm cột mốc vào lòng, nhìn rõ Quốc huy và hai chữ Việt Nam đỏ thắm. Sâu thẳm, rưng rưng không nói nên lời... Sau đó, tôi chậm rãi bước chân "qua" nước bạn Lào, rồi cứ thế lại bước "qua" nước Campuchia. Cột mốc ba mặt là đây, mà cỏ cây vẫn thế, chút nắng, hạt mưa, làn gió vẫn thế. Cứ miên man giữa bầu trời mênh mông vô định mà nhìn, mà ngắm, mà ngẫm nghĩ sờ vào cột mốc thân yêu. Vậy là chúng tôi đang đứng trên ngọn đồi rất đẹp, có tên là Đồi Tròn với độ cao 1.068m so với mặt nước biển. Trèo lên ngọn đồi này phải bước lên 120 bậc tam cấp. Tại đây, vào ngày 18/1/2008, đã diễn ra Lễ Khánh thành cột mốc ba biên giới giữa ba nước Việt - Lào - Campuchia. Về dự có đầy đủ đại diện ba nước, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Đào Việt Trung; Vatkimhong - Bộ trưởng cao cấp phụ trách công tác biên giới của Hoàng gia Campuchia; Phong Sạ Vắt Búp Phả, Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Lào đồng chủ trì buổi lễ. Cột mốc đặc biệt thứ 2 này (tính từ cột mốc Điện Biên), mang số hiệu 2007, được làm bằng đá hoa cương hình trụ tam giác, nặng 1 tấn, cao 2 m. Mỗi mặt cột mốc quay về mỗi nước, trên gắn Quốc huy, dưới là tên nước, được đặt trên bậc tam cấp hình tròn đá hoa cương, ba hướng ghi rõ Việt Nam, Lào, Campuchia. Lãnh đạo và nhân dân ba tỉnh Kon Tum, Atpapư (Lào) và Rattanakini (Campuchia) tụ hội về đây chứng kiến. Đứng tựa vào tam giác, nhìn quanh núi rừng mây trắng, xa mờ là làng mạc Nam Lào, trắng gợn sóng là biên thùy Campuchia chưa có Cửa khẩu thông thương. Tôi đứng yên để cho tâm hồn bay bổng, lòng ngập tràn cảm xúc biên cương. Ngoảnh lại, thấy bé gái con một nhạc sĩ trong đoàn đang đánh vần tên nước Việt Nam trên cột mốc chủ quyền, bất chợt tứ thơ vụt hiện, dẫu chưa chủ ý. Tôi lẩm nhẩm : "Trời Kon Tum mây trắng / Bố cõng con lên 120 bậc đường biên / tay con nâng niu cột mốc chủ quyền / hồn nhiên đánh vần từng thang âm Tổ quốc / Tên nước Việt Nam đỏ au trước mặt / con dang tay ôm hình nước vào lòng / tay phải chạm gió Lào.../ tay trái nắng Campuchia / giọt mưa Việt Nam xanh cả vùng ba biên giới...". Cảm xúc là thế. Hai tiếng biên cương nén chặt đáy lòng. Tôi cố tranh thủ chút thời gian ngắn ngủi, chạy thêm sang nước bạn Lào. Rồi cũng vậy, chạy sang Campuchia càng xa càng tốt cho một chuyến đi thực tế. Chợt nghe lòng cũng vừa nhận ra, ơn nặng của cha ông, và những người con canh giữ đất trời Tổ quốc. Họ đã dành cho chúng ta từng tấc đất yêu thương, từng ngọn cỏ thấm hồn thiêng sông núi. Ngọn cỏ mọc nơi đây là của ta, ngọn cỏ mọc nơi kia là của nước bạn. Chúng ta không có quyền hái lấy dù là một ngọn cỏ. Chính ý thức này nâng lên thành nhân cách tự trọng. Không ai có quyền xâm phạm nước khác, dẫu là một ngọn cỏ đơn sơ. Cha ông chúng ta đã dạy như vậy, các bậc Thánh hiền Trung Hoa cũng dạy như vậy. Tiếc thay, Trung Quốc vừa qua đã xâm phạm biển Đông của Việt Nam, họ không còn được phẩm chất đó. Thật đáng tiếc cho một nền văn hóa phương Đông có bề dày rạng rỡ. Đối với tôi, những giây phút này thật thiêng liêng. Tôi cố kéo giãn thời gian ra, nhưng rồi cũng đến lúc chia tay... Tạm biệt biên giới thân yêu mà lòng không muốn đi vội, nấn ná chụp thêm mấy bức ảnh biên cương mây vờn gió cuốn, bao la xanh thẳm núi rừng, nghe tự hào và tình yêu đất nước dâng trào lên khóe mắt. Chúng tôi không khóc, chúng tôi chỉ mừng cho tình hữu nghị ba nước đằm thắm, thương yêu nhau và không còn gây đau khổ cho nhân dân các dân tộc.
Trở lại Cửa khẩu Quốc tế Bờ Y - Phu Cưa, lãnh đạo BQL Khu Kinh tế đưa chúng tôi vào nhà ăn tập thể, cơm canh đã dọn sẵn cho buổi trưa đầy tình nghĩa. Những chén cơm thơm nồng hương đồng ruộng quê hương. Đặc biệt, có những món canh bản địa, các anh đã thức dậy làm từ sáng sớm, bây giờ dọn lên ăn với rau sống siêu sạch trồng quanh cơ quan, thể hiện tình cảm hiếu khách của người biên giới. Nhìn anh em ăn rất ngon, tiếng chạm ly vang lên, chúc mừng nhau, cái hay là chưa từng gặp mặt mà đã thân quen như anh em một nhà. Một chương trình văn nghệ mini, giao lưu giữa các anh em văn nghệ sĩ và nhân viên BQL lại có dịp mở ra. Cởi mở, thân tình, làm quen là điểm chính của cuộc gặp. Tiếng hát xen lẫn tiếng thơ hào sảng. Tôi ngồi cùng bàn với các anh Trương Văn Tố, Trần Đăng Khoa, Lê Văn Quyền, Văn phòng BQL, nghe các anh tâm sự ở nơi cửa khẩu này hiếm có dịp được nghe thơ của văn nghệ sĩ các nơi. Đây là dịp anh em mở lòng ra đón nhận những tấm lòng đến với vùng biên. Quả thật, các anh đã rướm lệ khi chia tay chúng tôi. Những cái vẫy tay từ Cửa khẩu Bờ Y sao mà lưu luyến thế! Chợt nghe tiếng ai cảm xúc hát khẽ: "Chiều mưa biên giới anh đi về đâu? Sao còn đứng ngóng nơi giang đầu...Kìa rừng chiều âm u rét mướt...chờ người về vui trong gió buốt...người về bơ vơ...". Tự nhiên, hồn tôi nghe cảm thấu hai từ "bơ vơ", nó chông chênh, lãng mạn và cô đơn biên tái đến nao lòng...
Kon Tum - Lâm Đồng 6/2014
Ghi chép: Nguyễn Thánh Ngã
