Trước nhà tôi là con hẻm nhỏ. Hẻm cụt nên trông như một khoảng sân chung của mấy hộ nhà cuối cùng. Nhà hàng xóm vừa chuyển tới, treo những giò lan, đặt chậu dâm bụt ra phía trước. Và hình ảnh thân quen mỗi sáng khi tôi thức dậy là trông thấy hai cậu nhóc, đứa tưới cây, đứa quét sân. Vài chú sẻ lạc tha thẩn kiếm mồi trong sân. Chỉ bấy nhiêu thôi mà đủ khiến lòng rung lên khe khẽ.
Trước nhà tôi là con hẻm nhỏ. Hẻm cụt nên trông như một khoảng sân chung của mấy hộ nhà cuối cùng. Nhà hàng xóm vừa chuyển tới, treo những giò lan, đặt chậu dâm bụt ra phía trước. Và hình ảnh thân quen mỗi sáng khi tôi thức dậy là trông thấy hai cậu nhóc, đứa tưới cây, đứa quét sân. Vài chú sẻ lạc tha thẩn kiếm mồi trong sân. Chỉ bấy nhiêu thôi mà đủ khiến lòng rung lên khe khẽ.
“Cô gái” 4 tuổi trong nhà tôi cũng có sở thích chăm những chậu cây be bé giống mẹ. Như nhiều ngôi nhà phố khác, nhà tôi ít trồng hoa, vì ít chỗ đặt chậu cây nên chỉ ưu tiên trồng vài chậu rau sạch cho con gái. Việc làm nông dân ở phố bỗng chốc thú vị hơn khi ngày kia, có một cô nhỏ đủ lớn để bò vòng quanh mình, xem mình ngâm hạt, ủ mầm; một ngày kia cô nhỏ ấy lớn hơn, biết lon ton chạy ra sân ngó nghiêng xem mẹ gieo hạt, xem từng mầm cây nhú lên xanh non mà vỗ tay lốp bốp. Và giờ, cũng cô nhỏ ấy, đã nhất định khệ nệ cầm bình tưới cây giúp mẹ, đòi mẹ sắm một đôi găng tay bé xíu xiu để xới đất, vun trồng… Con gái có sự háo hức khi được chia sẻ cùng mẹ, được nhìn từng mầm cây thay đổi từng ngày. Mẹ có niềm hạnh phúc khi có một người bạn thân thật thân kề cận bên mình, điều mà bao năm nay mới có. Chỉ bấy nhiêu thôi mà lòng bình yên mỗi sáng lên, chiều xuống.
* * * * *
Tôi ở nhà tập thể từ nhỏ. Những căn nhà nhỏ xíu như hộp diêm nằm kề nhau không thừa ra một thước đất để trồng cây. Mẹ tận dụng tất cả những thứ có thể đổ đất vào và gieo hạt trồng cây. Cái nồi đứt quai móp méo, cái ấm nước bị rò, bể nước bị nứt... đều được mẹ phù phép thành một vạt vườn nho nhỏ. Trong mắt tôi lúc ấy, việc trồng cây như một trò chơi thú vị (Trẻ con đứa nào chẳng thú vị khi được nghịch đất mà không bị người lớn la mắng?).
Mẹ dạy tôi trồng cây hoa mười giờ, đơn giản chỉ là cắm cành xuống đất, ngày tưới hai lần để cây giữ sức nhanh bén rễ. Mẹ dạy tôi trồng cây lá phỏng bằng cách áp sát mặt lá xuống đất ẩm để cây non ra chồi mới từ những mắt lá. Mẹ dạy gieo hạt mồng tơi, cắm những cành bụi khô để mồng tơi leo lên.
Khi tôi biết cách để trồng khá nhiều loại cây từ dễ tới khó, cũng là lúc tôi hiểu được những hạt giống tâm hồn mẹ âm thầm gieo vào mình. Mẹ dạy tôi hiểu phải làm được việc dễ mới tới khó. Mẹ dạy tôi hiểu để có được quả ngọt phải đổ công nhiều thế nào. Mỗi loại cây phải trải mình nắng gió khắc nghiệt, phải bằng mọi nỗ lực khác nhau để đâm chồi nảy lộc cho tới khi ra hoa kết quả. Không chỉ là chuyện trồng một cái cây. Tôi đã nhận được những hạt giống tâm hồn từ những câu chuyện trồng cây.
Và khi tôi lập gia đình, có một căn nhà riêng bé bé. Không sân, không vườn, tôi vẫn tận dụng một chút đất phía trước nhà trồng vài cái cây. Mỗi chiều, con gái lại nhanh nhảu giành mẹ tưới cây. Đó là những giây phút vui vẻ gần gũi của hai mẹ con mỗi ngày. Nghe tiếng cười trong vắt của con, lại nghĩ sẽ dạy con những điều dễ thương ngày xưa mẹ dạy.
* * * * *
Tự trồng cây là cách học hiệu quả nhất về cách “ngắm hoa”, “ăn quả”. Ăn quả nhớ người trồng cây là câu tục ngữ quen thuộc nhưng chưa chắc đã đằm lại trong lòng những đứa trẻ dù có được nghe nhiều lần đi nữa. Tôi nhớ hai người bạn sinh đôi ngày bé, ba mẹ bạn là những thầy cô giáo dạy văn, các bạn học văn rất giỏi. Ở nhà bạn có một khu vườn trồng nhiều hoa cảnh. Trong mắt tôi, lúc ấy, gia đình bạn là những người hạnh phúc và lãng mạn hiếm hoi ở phố. Tôi thường đến xin nhánh tóc tiên, nhánh cúc… về trồng. Từ nhánh ấy, từng cành, từng nhánh lá non xanh khác đâm chồi nẩy lộc, đơm hoa… Khi đã có ý thức, hầu như tôi không có thói quen hái một bông hoa vì hiểu, để có bông hoa ấy là bao sương gió, có khi là cả bao nhiêu mong chờ như những mong chờ của tôi ngày thơ bé.
Một lần đến nhà hai cô bạn song sinh ấy vào một sáng đầu năm mới. Bên sân nhà bạn là những bình hoa nho nhỏ rực rỡ muôn màu khoe sắc. Bạn hí hửng khoe: Tối 30 cả nhà đi hái lộc. Nhưng thay vì hái lộc là tàn phá cây xanh, nhà bạn đã nhổ những cây hoa trong công viên về trồng trong sân nhà. Vừa được lộc, vừa được đẹp. Bố mẹ bạn phụ họa thêm rằng, làm như vậy là không phũ phàng với cây hoa. Hoa ở đâu thì cũng chỉ là nhiệm vụ làm đẹp cho đời. Quan trọng là mình có bỏ công chăm bẵm.
Tôi im lặng vì không muốn nói một điều gì không vui vào những ngày đầu năm. Nhưng quả thực lòng tôi không vui. Tôi nghĩ về những chậu hoa tơi tả trong công viên khi ai cũng “hái lộc” kiểu tận gốc này. Cho tới bây giờ đó vẫn là câu chuyện không vui, rất khó hiểu về một gia đình chuyên văn mà tôi yêu quý.
* ** * *
Cậu bé nhà bên tuần trước khoe vừa gieo mầm hạt đậu, ngày kia khoe cây đã có những lá mầm đầu tiên. Mẹ cậu nói, cứ chăm đi, cây đậu ấy sẽ cao lớn vươn xa tận trời như cây đậu thần trong truyện cổ tích. Lúc ấy tha hồ lên trời ngắm trăng sao. Cậu bé nửa tin nửa ngờ, hỏi tôi, có thật cây đậu của cậu có thể lên tận trời không? Con muốn lên đấy để xem thế giới trên ấy có khác gì dưới trái đất này? Chắc hẳn là tuyệt đẹp…
Tôi trả lời lấp lửng rằng, cũng có cây đậu thần leo lên trời, nhưng không dám chắc cây đậu của con có lên trời được không. Con cứ chăm đi, rồi xem kết quả thế nào cho cô biết với. Hôm qua, cậu bé nói rằng, con chịu, không thể chờ đợi. Con đã tìm đọc sách khoa học rồi, cây đậu của con cùng lắm chỉ leo loanh quanh lan can thôi. Chắc mẹ con trêu đùa cho vui. Nhưng con nghĩ vậy cũng hay, cây trầu bà tháng trước vừa khô hết lá, mẹ rất buồn, giờ có cây đậu bò loanh quanh lan can chắc mẹ vui lắm đấy…
Khi tôi kể cho cô bạn hàng xóm nghe về những điều con trai nói, mắt người mẹ ươn ướt quay đi, giấu những giọt tròn long lanh hạnh phúc. Bạn thấy đó, đôi khi hạnh phúc đến rất tình cờ chỉ từ những cái cây bé nhỏ.
VÕ THU HƯƠNG
