Lại nghe những lời xì xầm khi người ta thấy nó lểnh thểnh trên đường. Mỗi lần đi qua chỗ đông người, nó lấy tay kéo tà áo trước xuống, cúi gằm mặt mà đi, ra bộ không nghe không thấy.
 |
| Minh họa: Phan Nhân |
- Thảm gớm chưa, có cái quần cũng thiếu phéc - mơ - tuya!
- Ai biểu đầu thai vô nhà đấy chi?
Lại nghe những lời xì xầm khi người ta thấy nó lểnh thểnh trên đường. Mỗi lần đi qua chỗ đông người, nó lấy tay kéo tà áo trước xuống, cúi gằm mặt mà đi, ra bộ không nghe không thấy. Người lớn đôi khi cũng nhiễu sự thiệt, cứ chăm chăm vô chỗ đau của người khác mà bàn tán cho đã miệng, như thể họ bắt nó phải vênh mặt lên thách thức mới chịu được vậy. Gì mà cứ thấy nó là hằn học, đay nghiến bảo ba mẹ làm nó khổ. Làm gì có, bốn tuổi nó đã không còn ba mẹ rồi thì làm gì mà nó chẳng khổ. À, ý họ là tại mẹ dính vòng lao lí, rồi ba lao lực chết nên nó mới bầm dập thế này chớ gì? Hiểu rồi! Nhưng ngoại nói, chuyện thân bại danh liệt của mẹ là sai lầm phải trả giá đắt, mẹ nó một phần nhẹ dạ cả tin, phần không biết nhiều về luật rồi bị người ta xúi bậy cũng làm nên sự thể nó mới tanh bành ra thế. Còn chuyện một hai bảo nhà nó ngày xưa giàu nứt đố đổ vách, chó ăn kĩ hơn người? Trời ơi! Giờ nói với nó chuyện đó thì cũng giống như kể về những món sơn hào hải vị để giày vò cái bao tử của kẻ khốn cùng sắp chết đói vậy. Ngày xưa ngày xửa nào nó không biết, không nhớ, chỉ biết bây giờ, nó nghèo tới mức khạc ra tro, ho ra bụi.
Mà không cần ho cũng có bụi. Hai bà cháu rúc trong căn nhà xiêu quẹo, nền đất lở lói, trong nhà chỗ nào cũng có một lớp bụi. Giường chõng, xoong nồi chén bát, đặc biệt là bộ đồ nó mặc, chắc là thảm hại nhất, không phải phủ bụi mà là… bùn. Ôi chao là đất đỏ, chiếc áo nó mặc cũ kĩ còn hơn cái giẻ lau chân của nhà người ta. Đồ người ta càng mặc càng mỏng còn nó thì càng mặc càng dày. Không thế sao được, đồ dính đầy đất cát mà bỏ vào chiếc thau nhôm, đổ nước rồi dậm dậm đem phơi, càng giặt càng dày, đem phơi nắng thì đơ ra như bánh tráng sượng, mặc vào còn rơi vãi đất cát. Nhìn bộ dạng nó bần cùng không tả nổi. Đầu tóc chơm bơm, tóc bết thành cục. Bàn tay lúc nào cũng có mủ cây mủ củ. Tóm lại, với nó, tắm gội bằng xà phòng bột giặt là chuyện gì đấy rất ư xa xỉ…
2.
Bà ngoại bị bệnh gì không rõ, chỉ biết đêm nào cũng nghe bà rên rỉ, những cơn đau chắc khủng khiếp lắm, tiếng bà ư ử nghe thiệt là tội, nó chỉ chực khóc theo những cơn đau khi thấy bà quằn lên nhức nhối. Một đứa nhỏ chỉ biết bấu vào bà, bà lại hay đau, nó thật không biết làm gì ngoài mếu...
Những lúc hiếm hoi, cơn đau lặn xuống, bà kể chuyện hôm qua. Bà xác nhận ngày xưa ba mẹ nó sống rất đủ đầy. Trên cả sung túc luôn. Áo quần xênh xang, ăn uống thừa mứa, chi tiêu không dòm ngó. Ba nó là chủ một cửa hàng lớn. Mẹ nó là cán bộ trên huyện, kiêm chủ huê (bí mật). Chơi huê hụi, tính toán làm sao không biết, đang phong lưu xa xỉ thì ầm một cái vỡ nợ. Nhà cửa bị tịch thu, mẹ ngồi tù, ba phệch phạc đi cuốc cỏ gấu kiếm ăn. Đâu được một hai tháng thì ông mất ngoài đồng cỏ giữa trưa. Một năm sau, có người tới nhà báo với ngoại, mẹ nó trong tù không bệnh nhưng ngủ rồi ngủ luôn.
Bà ngoại bảo, trời cũng thương bà cháu nó, may có người họ xa cho ở nhờ căn nhà bỏ hoang bị dột nát. Hồi nó còn bế trên tay thì bà cũng còn chút sức để chăm cháu, trồng rau trồng bí trong vườn kiếm tiền lẻ. Nó càng lớn thì bà càng yếu, lúc đầu thì ráng lướt bệnh để làm, làm miết rồi giờ gần như nằm một chỗ. Cứ hình dung một con bé lớp 6 vừa đi học, mót mì, ăn xin, (ba trong một) thì mới thấy hết nỗi thống khổ của nó.
Thấy tình cảnh nó như vậy nên mấy cô mấy bác trong xóm thường cho chén cơm, trái chuối, gói mì tôm… Có người vừa cho vừa lầm bầm những lời cũ rích, “đời cha ăn mặn đời con khát nước!”. Nó tỉnh bơ hỏi:
- Ăn mặn là sao, khát nước là sao?
- Là cha mầy ăn muối nhiều quá nên giờ mầy không được ăn mà chỉ lo uống nước cho đỡ khát chứ sao?
- Ba khát mắc mớ gì con uống?!
- Tối quá!!
Tối đâu mà tối, nó hỏi vặn vậy là cố tình làm khó cho người nói thôi chứ nó đi học được thầy cô khen sáng bụng sáng dạ mà. Nó hỏi không có nghĩa nó quan tâm những lời đó đâu. Nó rảnh đâu mà nghĩ chuyện đời cha đời con, nó bây giờ chỉ có duy nhất một ý nghĩ là không biết ngày mai có xin được cái gì bỏ vào mồm không. Mì thì mót vui mấy bữa mùa thôi chứ giờ người ta xuống giống rồi còn đâu mà mót. Còn đi xin ăn nhọc lắm, không dễ gì xin được đồng tiền lẻ đâu, cũng tại bây giờ ăn xin thành nghề rồi. Dưới phố có hẳn một đội ngũ xin ăn mà đâu phải ai cũng nghèo ho ra bụi như nó nên người ta cũng cẩn trọng khi cho tiền. Mới nghĩ đến ngày mai ăn gì thì cái bụng đã réo lên, ôi dào, cái bao tử nhà nghèo làm việc cực kì mẫn cán, nhiều khi nó ước, giá chỉ cần uống nước cũng đủ no.
À, không phải lo lắng viễn vông nữa! - Nó tự nói. Ngày mai không xin được thì cứ ghé lại nhà cô Luyến. Cô ấy thiệt là tốt bụng, lúc nào cũng tiếp đón nó rất nồng hậu, y như nó là con cháu của cô vậy. Nó nhớ, lần nào tới nhà cũng được cô ép ăn ép uống và cho thêm mang về. Cô luôn gọi nó là “con gái”. Vì cô tận tình mà nó đâm ra ngại… Đừng hỏi vì sao, nó có nhiều nỗi ngại lắm. Phần ngại vì cứ xách mỏ tới nhà cô ăn, (mỗi lần nó nói ăn chực đều bị cô cốc đầu), nhưng nỗi ngại ấy không bằng nỗi ngại tới nhà cô là nó muốn khóc, nó thèm đi học.
3.
Nếu không có gì thay đổi thì năm nay nó thành học trò lớp 7. Nhưng đã có một sự thay đổi lớn, dạo này ngoại bệnh nặng hơn nên chuyện nó vào lớp 7 như một lẽ đương nhiên lại thành chuyện trong giấc mơ.
Thiệt là buồn, chỗ nó với bà ngoại ở sát trường, mỗi chiều đi qua trường nó đều đưa mắt vào cánh cổng đang khép kín. Nhìn vói vào bên trong, thấy cây phượng chỉ xót lại một vài chùm cuối mùa. Cánh hoa chao chao trong gió, sắp vào năm học mới rồi, nó rầu rĩ đem chiếc cặp cũ cất vào xó nhà. Không nỡ vứt, nó muốn để ở góc nhà cho giống những đứa trẻ khác, đứa trẻ nào ở tuổi nó mà chẳng có cái cặp trong nhà.
Chưa hết đâu, nó thường đeo khăn quàng, mang chiếc cặp cũ lảng vảng ở sân trường giữa trưa. Đứng ngoài cửa nhìn vào các phòng học, nó ước mình được ngồi bàn thứ hai, dãy bàn từ cửa lớp tính vào. Nó nhỏ con, ngồi như thế để nhìn bảng cho rõ, để nghe thầy cô giảng bài thật chăm chú.
Nghĩ như vậy rồi nó khóc. Nó muốn tâm sự quá, nó đi thẳng đến nhà cô Luyến.
Đến nhà cô rồi. Nó không bước vào tìm cô liền mà dừng trước gian hàng của cô. Lúc định đi đến nhà cô để tâm sự nó đã không nghĩ tới tình huống này. Ai đời muốn tâm sự nỗi thèm đi học mà đi thẳng tới nhà cô giáo trước cửa nhà có gian hàng bán đồ dùng học tập. Thật là ngốc! Nó ngẩn ngơ đứng nhìn những quyển vở thơm mùi giấy, thèm thuồng sờ cây bút, lấy tay lật quyển sách, tròn mắt ngắm nghía chiếc cặp, ngoài bìa có in hình một con chim tung cánh. Nó không thể rời mắt khỏi chiếc cặp đó, bỗng nó khựng người quay lại khi nghe giọng nói quen thuộc:
- Con gái thích chiếc cặp đó hả?
Cô Luyến đi lại chỗ chiếc cặp, đưa tay tháo xuống, nó ấp úng nói:
- Đừng cô! Em chỉ nhìn con chim thôi!
- Chuẩn bị khai giảng rồi, đằng nào em cũng cần cặp để đi học mà. Nè, cô tặng em! - Cô vừa nói, vừa ấn dúi chiếc cặp vào tay nó. Không biết làm sao, nó đưa tay đỡ cái cặp và đẩy về phía cô:
- Em… em không đi học nữa!... - Nó ngập ngừng nói, giọng nghe đã nghèn nghẹn.
- Sao thế?
- Ngoại bệnh mà em thì không có tiền…
Cô vò đầu nó rồi đứng yên nghĩ ngợi. Một lát sau cô bỗng đổi giọng vui tươi, chỉ vào bìa cặp:
- Em có biết, đây là con gì không?
- Dạ, con gà.
- Không phải.
- Con công.
- Cũng không phải luôn.
- Thế đó là con gì hả cô?
- Con phượng hoàng.
- Em không biết nó?!
- Phượng hoàng có cái đầu của con gà, có chiếc cổ cao của chim hạc, và bộ đuôi thướt tha rực rỡ của loài công. Theo truyền thuyết, một con phượng hoàng có thể tồn tại hơn 500 năm. Khi đã quá mệt mỏi, phượng hoàng thu nhặt những nhánh cây thơm và chất thành một cái tổ lớn ở nơi cao đến mức không ai có thể đến được. Nằm trong cái tổ ấy và phượng hoàng sẽ nổi lửa, tự thiêu chính mình. Ba ngày sau, phượng hoàng sẽ tái sinh từ đống tro tàn.
- Câu chuyện hay quá, em chưa được nghe những điều hay ho như thế!
- Ừ, đi học nữa, em sẽ biết được những điều mới lạ khác.
- Nhưng…
- Mọi chuyện cứ để cô lo!
- Bằng cách nào ạ?
- Có cách hết, em chỉ cần học giỏi.
Cô nói xong thì đẩy chiếc cặp vào tay nó. Ban đầu nó có vẻ hoài nghi, không biết cô sẽ lo bằng cách nào nhưng nhìn vào mắt cô thì nó hoàn toàn tin tưởng nên đưa tay ôm chặt chiếc cặp.
Truyện ngắn: NGUYỄN THỊ BÍCH NHÀN
