Người cất giữ linh hồn của biển

Nhà thơ, nhà báo Nguyễn Ngọc Phú - Tổng Biên tập Tạp chí Hồng Lĩnh (Hội VHNT tỉnh Hà Tĩnh) là một cây bút đa tài, uy tín trên văn đàn. Không chỉ làm thơ, viết trường ca, truyện ngắn, tản văn, thơ thiếu nhi, bút ký… mà anh còn là người chọn thơ - bình thơ rất tinh tế, sắc sảo với giọng văn ăm ắp cảm xúc. Khoảng 15 năm nay, Nguyễn Ngọc Phú là cộng tác viên, tác giả thân thuộc trên Lâm Đồng Cuối tuần. Tòa soạn xin trân trọng giới thiệu với độc giả vài nét chấm phá chân dung nhà thơ xứ biển Hà Tĩnh Nguyễn Ngọc Phú. 
 

Nhà thơ, nhà báo Nguyễn Ngọc Phú bên cột cờ Tổ quốc ở mũi Cà Mau

Ngày ấy tôi làm được khoảng mươi bài thơ trực tiếp mang đến Tạp chí Hồng Lĩnh tìm gặp Tổng Biên tập Nguyễn Ngọc Phú nhờ góp ý mà không gặp. May mắn được chị cán bộ Văn phòng Hội chỉ cho địa chỉ nhà riêng, hóa ra nhà anh và nhà tôi chỉ cách nhau 5 km. Anh ở làng biển Kim Đôi, một làng biển nổi tiếng đất chật người đông và hiếu học. Qua vài ba lần hỏi thăm tôi cũng tìm được đến cổng nhà anh. Trước mắt tôi là ngôi nhà hai tầng khang trang với mảnh vườn khá rộng trồng đủ các loại hoa và cây cảnh. Một mảnh vườn cực hiếm giữa cái làng nhà cửa chen chúc như bát úp này. Nhà thơ Nguyễn Ngọc Phú tiếp tôi trong phòng khách. Qua phút chào hỏi đầu tiên anh cất giọng nhã nhặn: - Bác gặp tôi có chuyện chi không ạ? Cái giọng trong, âm thanh sắc gọn ấy cứ lắng mãi trong tôi. Tôi vừa cười vừa nói: - Vì thơ anh ạ! Anh cúi xuống rót cốc nước nhân trần mời khách. Trước mắt tôi là một người đàn ông thấp đậm, cái đầu to và tròn, tóc thưa, trán cao, hơi rụt rè khi giao tiếp. Nhưng chỉ với vài câu thơ mở đầu được đọc lên, người đàn ông ngồi trước mặt rụt rè, kiệm lời đã không còn nữa. Anh như hóa thân thành một người khác hẳn. Giống như những lần gặp bạn thơ lâu ngày được khơi đúng mạch chảy, giọng hào sảng anh say sưa đọc thơ cho tôi nghe. Tôi chợt nghĩ, người của thi ca bao giờ cũng lương thiện và dễ gần. Tôi kết bạn vong niên với anh bắt đầu từ lần đó... Sau này tôi mới biết anh đã từng học ở Học viện Kỹ thuật quân sự. Và chính thơ đã cứu anh một bàn thua trông thấy. Chả là hồi đó học kỹ thuật nhưng mê thơ. Cuốn vở ghi bài trên lớp của anh được chia làm hai. Một bên là các công thức tích phân vi phân của toán học cao cấp. Nửa trang kia dành chép tứ thơ chợt đến. Lúc bảo vệ tốt nghiệp kỹ sư xe máy anh rất lo. Đề tài của anh là động cơ xe tăng. Hôm bảo vệ anh mở đầu ví von “động cơ là trái tim của xe tăng”. Cả hội đồng chấm luận văn bỗng vỗ tay rào rào. Kết thúc anh xin phép đọc bài thơ “Xe tăng qua miền quan họ” vừa đăng trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội, sau này nhạc sỹ An Thuyên phổ nhạc được giải A liên hoan toàn quốc. Còn phần bản vẽ chi tiết máy thì gần như sai toàn bộ, bởi không chính xác. Nhưng rồi anh cũng được điểm trung bình. Anh thường bảo mình lưu ban đại học vì học đến 9 năm trong đó có 4 năm ở trường viết văn Nguyễn Du hệ cử nhân. Sau khi ở quân đội ra anh lại có mấy năm đi biển sửa máy cho thuyền đánh cá và viết tập thơ “Đám mây màu vảy cá” làm hành trang thi vào trường viết văn Nguyễn Du. Quả trời không phụ người, mạch thơ viết về biển của anh được thai nghén từ đây đã tỏa sáng trên văn đàn thi ca. Hồi đó tôi đi đâu, làm gì cũng đọc thầm bài “Nẻo về” không bỏ sót một từ “Khuất khuất con đường cát bụi/ Ai vừa gỡ lưới ra phơi/ Tóc cha lẫn vào sợi cước/ Mái gianh thấm hết chuyện đời…”. Tôi đồng cảm với những gì thiêng liêng nhất mà anh đã thể hiện trong tứ thơ của mình. 

 

Là Tổng Biên tập của Tạp chí Hồng Lĩnh (Hội Văn học - Nghệ thuật Hà Tĩnh), Nguyễn Ngọc Phú giản dị, khiêm nhường và dễ gần nhưng cực kì cẩn trọng trong việc biên tập. Nhiều bạn bè thân quen của anh đã giận dỗi, oán trách khi bài không được chọn in vào tạp chí. Anh đã làm mất lòng khá nhiều người, đổi lại cuốn tạp chí ngày càng được nâng cao về chất có phần nổi trội hơn so với một số tờ tạp chí văn nghệ khác trên toàn miền. Tôi rất tin vào khả năng thẩm định văn chương của anh. Những bài nhạt, sáo rỗng anh cương quyết loại bỏ mặc kệ người đó là ai. Những người đổi mới phong cách tư duy thơ anh đều trân trọng. Có một điều đáng quý nhất ở Nguyễn Ngọc Phú là khi phát hiện ra khả năng tiềm ẩn của ai đó về văn học, anh tìm mọi cách để giúp đỡ tài năng đó phát lộ và thăng hoa. Trong văn chương anh bình đẳng với tất cả mọi người, không đố kỵ, không ganh ghét một ai và không có một đặc ân nào khác ngoài tài năng đích thực của họ. 

 

Một chuyện không kém phần quan trọng đối với Nguyễn Ngọc Phú là anh đã kịp hòa mình vào dòng chảy của trào lưu cách tân thơ từ rất sớm. Bạn bè khá thân với Nguyễn Quang Thiều và Mai Văn Phấn - những nhà thơ luôn sáng tạo nghệ thuật để vươn tới những tìm tòi mới mẻ. Thơ viết về biển của anh đã trở thành một dòng chảy riêng biệt - một thương hiệu - Những trường ca “Biển và tôi”, “Tổ quốc tôi ba ngàn cây số biển” rồi trường ca “Con đường thức” lần lượt đoạt giải thưởng cao trong các cuộc thi của Hội Nhà văn Việt Nam với báo Vietnam.net hay Bộ Giao thông vận tải (Có giải thưởng trị giá 50 triệu đồng). Anh cũng là người duy nhất viết trường ca ở Hà Tĩnh và tất nhiên trường ca của anh cũng nghiêng về với biển. (Trong tổng số bốn trường ca, trừ trường ca “Ngã ba Đồng Lộc”, ba trường ca còn lại của anh đều viết về biển). Và cũng không ngoa như nhiều người nhận xét: Nguyễn Ngọc Phú là người cất giữ linh hồn của biển. Những lần cùng dạo bước trên bãi biển Cửa Sót cùng anh tôi thấy mình thật quá bé nhỏ khi đứng trước biển như câu thơ anh viết: “Tôi chỉ là hạt cát nhỏ nhoi/ Đem ướp cả trời đêm vào biển…”. Riêng tôi thấy không ai hiểu biển bằng Ngọc Phú và cũng không ai yêu biển hơn anh. Có lần tôi tò mò hỏi Ngọc Phú: “Có cái gì ở biển mà chú kí thác cả đời thơ mình vào đó?”. Ngọc Phú trầm giọng xuống trả lời: “Biển luôn ám ảnh tôi vì ngay trong dòng họ ngày trước có nhiều người gửi thân vào biển bác ạ!”. Quả thật thơ viết về biển của anh là tâm thức biển, tâm linh biển. Một sự hóa thân ký thác cả cuộc đời như nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nói: “Biển đã đầu thai vào anh”. Trong trường ca viết về biển chương nào cũng có những câu thơ đặc quánh nhớ đời. Có những tình huống quăng quật giữa sự sống và cái chết đầy bi hùng giữa lòng biển khơi. Cả những bài thơ ngắn viết về biển của anh cũng ám ảnh đến tận thẳm sâu tâm can người đọc “Nấm mồ những người chết biển/ Phơ phơ bạc cả khói hương/ Sợi dây neo còn dang dở/ Neo mồ vào dưới gốc dương” (Nẻo về). Hay “Những thiếu phụ đêm chong đèn trước gió/ Họ che chắn cho chồng/ Đèn chong chong đời họ” (Thiếu phụ). Điều lạ lùng hơn là những trường ca viết về biển của anh đều đạt giải cao. Nhiều khi tôi tự hỏi có một kí thác tâm linh nào đó để dẫn đến một sự linh ứng đến kì lạ vậy chăng? Với bút lực của mình, Nguyễn Ngọc Phú đã đạt nhiều thành tích đáng nể, đáng để mọi người trân trọng. Chín tác phẩm Văn học ra đời trong đó có bảy tập là thơ và trường ca. Tương ứng với chín tác phẩm đó là chín giải thưởng văn học, một sự trùng hợp ngẫu nhiên. Ba giải A của giải thưởng Văn học - Nghệ thuật Nguyễn Du và sáu giải thưởng của Tuần báo Văn nghệ của Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam và những giải thưởng danh giá khác. Người ta bất ngờ khi nhà thơ viết về biển lại cho ra mắt một “Linh thiêng Đồng Lộc” (2012) và năm sau tập thơ viết cho thiếu nhi “Mùa chim” (2013) ra đời lại tạo một cú đúp bất ngờ cho người đọc. Cũng không làm sao lý giải nổi một người chuyên viết thơ dài hơi lại có thế viết thành công những bài thơ một hai khổ ngắn hồn nhiên trong sáng dành cho các cháu thiếu nhi. 

 

Nguyễn Ngọc Phú là một người viết báo giỏi. Anh rất thích đi để viết ký cho báo. Anh đã từng bay sang Ấn Độ dự liên hoan thơ quốc tế do Hội Nhà văn Việt Nam cử. Chuyến đi đó anh cùng mấy thành viên trong đoàn bỏ thêm tiền túi sang tận Nê-pan thăm nơi Đức Phật sinh ra. Có lần mới thấy anh đi hội thảo các tạp chí văn học ở Sa Vĩ thuộc mũi đầu Móng Cái thì 2 tuần sau đã thấy anh đăng bài lên cao nguyên Đồng Văn, Hà Giang đến cột cờ Tổ quốc ở mỏm tột cùng cực Bắc. 

 

Người ta thường nói trong nghiệp văn chương nếu không có kiến thức uyên thâm, không đọc nhiều hiểu rộng thì không thể đi xa được. Trên tủ sách của Nguyễn Ngọc Phú đủ mọi thể loại Thơ, Phê bình tiểu luận, Truyện ngắn, Tiểu thuyết. Đông Tây cổ kim đều có cả. Nghe tin cửa hàng nào có sách mới anh tìm mua bằng được đọc ngấu nghiến cả ngày cả đêm và cũng truyền luôn cảm hứng đó cho bạn bè gần gũi. Tôi may mắn ở gần nhà anh và thường xuyên được anh cho mượn Tạp chí Thơ của Hội Nhà văn để học hỏi nâng cao khả năng tư duy thơ của mình, nhờ đó thơ tôi trưởng thành hơn so với những ngày đầu gặp anh.

 

Chuyện văn chương là vậy chứ Nguyễn Ngọc Phú ngoài đời là một người dễ mến không để bụng điều gì. Chỉ còn vài năm nữa Ngọc Phú nghỉ hưu. Khi nghe tôi hỏi với kinh nghiệm 15 năm làm Tổng Biên tập và là người viết báo giỏi chú có định làm đại diện cho một tờ báo nào không? Ngọc Phú bảo nghỉ hưu là để đi và thèm được đi và viết, thế là sướng rồi sức đâu mà làm đại diện dù có tờ báo anh hay cộng tác nhắm nhe. Rồi anh lại bảo thú vui nhất lúc đó là đọc sách, viết bài, lấy báo nuôi thơ niềm đam mê của đời mình. Cứ chiều hè ra tắm biển, chăm sóc cây cảnh và chim cảnh. Anh muốn trở về với thiên nhiên. Nghe tôi hỏi: “Chú chọn một câu thơ tâm đắc nào đó của mình vận vào đời thơ mình”, nhà thơ Nguyễn Ngọc Phú đọc ngay câu thơ “Quả chín trên cây giấu một nỗi xanh trời”. Thơ anh và cuộc đời anh đã chín, còn “nỗi xanh trời” thì chỉ có nhà thơ mới biết...

 

NGUYỄN VĂN THANH