Chợt nghe ai đó hát vu vơ: "Ngày xưa mưa rơi thì sao / bây chừ nghe mưa lại buồn / vì tiếng mưa, tiếng mưa u hoài...", thì lòng tôi lại bâng khuâng. Và cứ mỗi lần nghe câu hát ấy, tôi đâm ra nhớ mưa... Chao ơi! Mưa năm nào cũng có, sao lại nhớ. Vậy mà tôi vẫn nhớ da diết mới là chuyện lạ. Thật ra, nhớ là nhớ mưa xưa, có người sẽ bảo mưa xưa và mưa nay có khác chi đâu. Nhưng có đấy, rất khác nữa là...
Chợt nghe ai đó hát vu vơ: “Ngày xưa mưa rơi thì sao / bây chừ nghe mưa lại buồn / vì tiếng mưa, tiếng mưa u hoài...”, thì lòng tôi lại bâng khuâng. Và cứ mỗi lần nghe câu hát ấy, tôi đâm ra nhớ mưa... Chao ơi! Mưa năm nào cũng có, sao lại nhớ. Vậy mà tôi vẫn nhớ da diết mới là chuyện lạ. Thật ra, nhớ là nhớ mưa xưa, có người sẽ bảo mưa xưa và mưa nay có khác chi đâu. Nhưng có đấy, rất khác nữa là...
 |
| Lặng lẽ mưa. Ảnh: Cao Anh Tuấn |
Mưa ngày xưa đối với chúng tôi là hình ảnh không thể nào phai. Vị mưa ngọt. Màu mưa trong vắt. Hạt mưa tròn. Sức mưa mạnh. Tiếng mưa lộp độp. Mưa tắm gội và làm bừng lên màu xanh của cỏ cây trong sáng. Hình ảnh chiếc nón nghiêng nghiêng, chiếc áo tơi đi mưa còn in đậm trong hồn tôi mỗi khi mưa về mong dáng mẹ bên hiên. Chiếc thuyền nan người thả lưới trên sông, mưa phủ mờ thấp thoáng. Trên cánh đồng, dáng cha đi sau bóng trâu cày dưới mưa mờ ảo. Tất cả như những thước phim, chiếu lại trên màn hình tâm tưởng của tôi.
Mưa ngày đó không buồn như câu hát. Sau cơn mưa nấm mối lại mọc nhiều, bọn chúng tôi xô nhau đi hái nấm, hết lượt này đến lượt khác. Bữa ăn nhà quê có bát canh nấm thơm ngon, là hạnh phúc nhất đời. Những ngày mưa rả rích, mẹ lại đúc bánh xèo. Những chiếc bánh xèo vàng ươm màu nghệ, nằm sắp lớp trên nong lá chuối mướt xanh. Ăn uống no nê lại rủ nhau đi tắm dưới mưa, đầu trần trùng trục. Vậy mà không hề cảm lạnh như trẻ con bây giờ. Cho nên mưa trong tôi, là những ngày nước ngập đi bắt cá lội qua mương. Mưa là những đêm cầm đèn soi ếch trên đồng. Mưa là nghe tiếng ễnh ương kêu ềnh uôm trong đêm vắng. Những lúc học bài một mình, nằm nghe mưa nhỏ giọt trên mái tranh rơi xuống chum vại lõm tõm. Cái màu nước mưa vàng óng ấy, tôi đã uống ừng ực suốt một thời tuổi thơ. Thế mà chum nước xưa bây giờ đâu còn nữa, chiếc gáo dừa úp trên cọc tre ngày nào đã đi vào quên lãng. Bọn tôi lớn lên uống nước chai, nước máy vẫn không quên cái hương vị mộc mạc đã từng thấm trong khóe môi, trong gai lưỡi ký ức.
Sự thấm đẫm ấy như bài học đầu đời. Nước đem sự sống cho con người. Thiếu nước là thiếu tất cả. Không hiểu vì sao nước trên trời rơi xuống gọi là mưa, nhưng tiếng mưa đã ăn sâu từ thuở bập bẹ, đã trở thành thân thương, trìu mến. Cái vần “ư / a” dây dưa ấy chính là sữa mẹ, là sự cựa quậy của hạt mầm. Nó gợi lên niềm khao khát lớn mạnh, trôi chảy và dưỡng nuôi tươi tắn đến dường nào. Cho nên nói đến mưa là nhớ một thời ướt đẫm, sôi động và bay nhảy ngọt ngào. Nhất là mùa hè thôn quê, mưa bốc lên mùi rơm rạ, mùi phân trâu trộn lẫn với khói đồng; mùi cá nướng, mùi lũy tre, mùi bánh xèo, bánh đúc... làm nên hồn vía của mưa. Nhiều khi nhớ nôn nao một cơn mưa chiều, mưa trưa, hay mưa sáng. Mỗi cơn mưa vào thời điểm khác nhau làm nên hương vị khác nhau, trong tâm hồn người làng quê. Mưa buổi sớm tạo cảm giác an lành, trong sáng. Mưa trưa tạo cảm giác nhàn nhã, thèm ăn. Mưa chiều luôn có cảm giác mong đợi, nhớ nhung... Tất cả là những khung ảnh thanh bình, lãng mạn được chụp bởi nỗi nhớ xa quê.
Quả thật, xa quê, xa luôn những hạt mưa quê kiểng, khiến ký ức mưa bừng dậy như một thứ men rượu của nỗi nhớ, càng uống càng say, càng nhớ mưa tha thiết. Những đêm mưa nhớ nhà của cậu học trò nghèo không bút mực nào tả hết. Nằm nghe mưa mà nhớ cha cày sâu cuốc bẫm, nhớ mẹ vai gầy đội mưa cấy lúa, nhớ mái tranh dột ướt chỗ em nằm. Nhớ ấu thơ chạy sầm sập vơ vội chiếc áo mới mẹ giặt phơi trên cây sào, nhớ cơm trưa con cá kho tiêu, niêu mắm quẹt ngon tới tận bây giờ.
Bây giờ phố lẫn trong quê, giọt mưa trên nhà cao tầng cũng đành hanh không còn ngọt nữa. Hương vị mưa cũng khác đi rất nhiều. Có phải chăng những cơn mưa của thời văn minh hiện đại, không còn chan chứa niềm quê? Có lẽ là không phải vậy, mà do con người vì lòng tham vô đáy, đã khai thác thiên nhiên đến cạn kiệt, vô ý thức, rồi đổ chất thải phá hoại môi trường. Nghĩ đến bầu trời không còn như bầu trời thuở trước, cánh chim không còn vừa bay vừa hót mà thương...
Tản văn của NGUYỄN THÁNH NGÃ
