Lâm Đồng 10 năm thực hiện Luật Di sản văn hóa

Sau 10 năm thực hiện Luật Di sản Văn hóa 2013, Lâm Đồng đang trở thành điểm sáng về công tác bảo tồn và phát huy những di sản vật chất, tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học được lưu truyền qua bao đời, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. 

Bí thư Tỉnh ủy Trần Đức Quận và đoàn công tác thăm Di tích lịch sử căn cứ kháng chiến Khu VI Cát Tiên. Ảnh: Hoàng Sa

Lâm Đồng hiện có 37 di tích được xếp hạng; trong đó, 2 di tích cấp quốc gia đặc biệt là Vườn Quốc gia Cát Tiên và khảo cổ Cát Tiên; 18 di tích cấp quốc gia và 17 di tích cấp tỉnh với các loại hình: 2 di tích kiến trúc, 14 danh lam thắng cảnh, 3 di tích lịch sử cách mạng; và 17 di tích cấp tỉnh với các loại hình.

Thực hiện tốt công tác xã hội hóa việc đầu tư, trùng tu, bảo quản và phát huy giá trị các di tích; tỉnh đã giao cho nhiều tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân thực hiện đầu tư, quản lý, khai thác và phát huy các giá trị di tích, danh lam thắng cảnh như: Thung lũng Tình yêu, thác Voi, thác Đatanla, thác Cam Ly, hồ Than Thở, thác Pongour, thác Bảo Đại, hồ Tuyền Lâm... Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch trực tiếp chỉ đạo, quản lý các di tích: Khu khảo cổ Cát Tiên, Nhà lao thiếu nhi Đà Lạt; UBND huyện Cát Tiên quản lý di tích Căn cứ Khu VI Cát Tiên. Một số di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh chủ yếu là đình lành đang được giao cho chính quyền địa phương và cộng đồng khu dân cư quản lý và khai thác. Đa số các đơn vị được giao quản lý, khai thác di tích đã thực hiện đầu tư, trùng tu, nâng cấp, bảo tồn di tích gắn với phát triển các sản phẩm, loại hình du lịch, dịch vụ đặc trưng, phù hợp, góp phần phát huy giá trị của các di sản văn hóa, mang lại nguồn thu lớn cho đơn vị, đồng thời, có nguồn kinh phí đầu tư tu bổ, tôn tạo, bảo tồn di sản.

Tỉnh đã bố trí nguồn kinh phí trên 173 tỷ đồng để trùng tu, nâng cấp các di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia (Khu khảo cổ Cát Tiên, Nhà lao thiếu nhi Đà Lạt, Di tích lịch sử kháng chiến Khu VI Cát Tiên, Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt...) và trên 700 triệu đồng để trùng tu, nâng cấp các đền thờ, đình làng là di tích cấp tỉnh. Bên cạnh đó, việc trùng tu, nâng cấp, bảo tồn hệ thống các di tích đã xếp hạng trên địa bàn tỉnh còn được sự quan tâm đóng góp thực hiện của các doanh nghiệp, tổ chức và Nhân dân. Theo đề nghị của các tổ chức, cá nhân, đơn vị, địa phương, UBND tỉnh đã xét duyệt 21 hồ sơ dự án quy hoạch, tu bổ, tôn tạo di tích, tiêu biểu như: Thung lũng Tình yêu, thác Prenn, thác Đatanla, hồ Tuyền Lâm, hồ Xuân Hương, hồ Than Thở, quy hoạch Di tích Quốc gia đặc biệt khảo cổ Cát Tiên gắn với phát triển du lịch đến năm 2030...

Di sản Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên không ngừng được bảo tồn và phát huy giá trị

Trên địa bàn tỉnh có 2 di tích khảo cổ là di tích quốc gia đặc biệt Khu khảo cổ Cát Tiên và Khu khảo cổ Pró. Để bảo tồn, phát huy giá trị của 2 khu khảo cổ, hàng năm đều bố trí kinh phí nhằm tiếp tục công tác bảo tồn, khai quật cũng như tiến hành trưng bày giới thiệu các hiện vật đến người dân và du khách. Năm 2023, ngành văn hóa đề xuất 1 nhiệm vụ khoa học cấp tỉnh: “Chuyển đổi số Di tích Quốc gia đặc biệt Khu khảo cổ Cát Tiên, phục vụ bảo tồn, lưu giữ và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa vào giáo dục truyền thống và phát triển du lịch sử dụng công nghệ 4.0” nhằm phát huy các giá trị khảo cổ.

Hiện nay, tổng số hiện vật bảo tàng đang lưu giữ, trưng bày gồm 17.723 đơn vị hiện vật; trong đó hơn 3.000 đơn vị hiện vật (bao gồm hiện vật gốc, hiện vật tạm thời và tài liệu khoa học phụ) và 6 bộ sưu tập hiện vật được trưng bày và đưa đến công chúng. Bảo tàng Lâm Đồng cũng thường xuyên chỉnh lý, làm mới các phần trưng bày, thực hiện nhiều chuyên đề và phim tư liệu về lễ hội, nghề truyền thống dân tộc, tổ chức nhiều hoạt động văn hóa phục vụ du khách nhỏ tuổi, phát huy tác dụng giáo dục truyền thống, du lịch về nguồn, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của Nhân dân.

Ngoài ra, Bảo tàng sinh học Tây Nguyên với hơn 20 năm hoạt động, có chức năng nghiên cứu khoa học, nghiên cứu vi sinh, nghiên cứu thực vật và công nghệ sinh học nuôi cấy mô và giới thiệu những loài đặc hữu tại Tây Nguyên và Lâm Đồng gồm bảo tàng động vật và vườn thực vật phục vụ tham quan và du lịch.

Bên cạnh đó, tỉnh đã cho phép thành lập 3 bảo tàng ngoài công lập thuộc sở hữu của các tổ chức, cá nhân chủ đề tập trung vào sưu tầm, trưng bày các hiện vật về văn hóa là Bảo tàng Chóe Tây Nguyên (tại Khu du lịch Thung lũng Tình yêu) với 193 hiện vật, Bảo tàng Phúc Lâm (Lâm Hà) với 100 hiện vật; Bảo tàng Linh Phước (Phường 11 - Đà Lạt) với 116 hiện vật. Các bảo tàng ngoài công lập thường xuyên được ngành văn hóa kiểm tra, hướng dẫn hoạt động, đảm bảo phù hợp với tiêu chí hoạt động và luật định. 

Các di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số như: lễ hội truyền thống, diễn xướng, trò chơi dân gian, phong tục, tập quán, nếp sống tốt đẹp đã và đang được tích cực nghiên cứu, sưu tầm, khôi phục, bảo vệ và phát huy giá trị. Công tác kiểm kê di sản được tiến hành một cách khoa học, tập trung vào các loại hình: ngữ văn dân gian, lễ hội truyền thống, nghề thủ công truyền thồng, nghệ thuật trình diễn dân gian, tập quán xã hội, tri thức dân gian trên địa bàn 72 xã, phường có đông dân cư đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống thuộc 12/12 huyện, thành phố. Tính đến nay, toàn tỉnh có 17 di sản văn hóa phi vật thể đã được thống kê, sưu tầm: nghề dệt vải, nghề đan lát, nghề làm gốm, nghề làm trang sức bạc, Lễ Bok Chu Bur của đồng bào Churu (Đà Loan - Đức Trọng), Lễ Pơ thi (bỏ mả) của đồng bào K’Ho (Hiệp An - Đức Trọng), Hát kể Yalyau của đồng bào K’Ho (Bảo Thuận - Di Linh), Hát đối đáp giao duyên của người Mạ, người K’Ho ở Đức Trọng, Bảo Lâm, Cát Tiên, nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng và vũ điệu xoang, Arya của đồng bào Churu, Mạ, K’Ho trên địa bàn tỉnh. Tiến hành rà soát, kiểm kê 70 cơ sở tín ngưỡng thờ Mẫu (đền, điện); tổ chức tôn vinh 59 nghệ nhân cấp tỉnh, Nhà nước xét phong tặng danh hiệu cho 15 nghệ nhân ưu tú; biên soạn 3 từ điển song ngữ Việt - K’Ho, Mạ, Churu; đưa chương trình giảng dạy tiếng nói, chữ viết của đồng bào dân tộc thiểu số bản địa tới học sinh các trường phổ thông; mở 150 lớp đào tạo, bồi dưỡng tiếng K’Ho cho cán bộ, công chức, viên chức; 33 làng nghề được UBND tỉnh công nhận là làng nghề truyền thống, thu hút đông đảo du khách tham quan, trải nghiệm, tìm hiểu nét đẹp văn hóa.

Theo ông Trần Thanh Hoài - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du Lịch, trong thời gian tới, tiếp tục đưa Luật Di sản thiết thực đi vào cuộc sống, cần mở rộng chính sách, chế độ đãi ngộ hợp lý đối với những người trực tiếp làm công tác quản lý và bảo vệ di tích, những người có công truyền dạy và phổ biến di sản văn hóa phi vật thể. Cần có quy định về cơ chế, chính sách tạo môi trường và động lực để nghệ nhân dân gian tiếp tục truyền bá những giá trị văn hóa phi vật thể tới cộng đồng và xã hội. Cần nghiên cứu cải tiến và nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy quản lý di sản văn hóa hiện nay theo một cơ chế tách bạch, thực hiện được ba chức năng lớn: bảo vệ, trùng tu, khai thác.