Giáo dục giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong học sinh người dân tộc thiểu số

(LĐ online) - Một hội thi đặc biệt do Sở Giáo dục và Đào tạo Lâm Đồng vừa tổ chức: Cuộc thi tìm hiểu về Luật Bình đẳng giới, bình đẳng giới, phòng, chống bạo lực trên cơ sở giới, phòng, chống xâm hại tình dục; phòng, chống bạo lực gia đình; phòng, chống hôn nhân cận huyết.

Các đội tham gia Cuộc thi do Sở Giáo dục và Đào tạo Lâm Đồng tổ chức

Đây là một trong chuỗi cố gắng thường xuyên, liên tục của ngành giáo dục nhằm đồng hành cùng học sinh phấn đấu xây dựng gia đình bình đẳng, giảm tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Đây cũng là một hoạt động nhằm thực hiện Đề án Tuyên truyền, giáo dục, vận động, hỗ trợ phụ nữ tham gia giải quyết một số vấn đề xã hội liên quan đến phụ nữ giai đoạn 2022 - 2027.

Theo kết quả tổng điều tra dân số năm 2019, tất cả 53 dân tộc thiểu số đều có tình trạng tảo hôn. Trong đó, vùng trung du - miền núi phía Bắc và Tây Nguyên là hai vùng có tỷ lệ phụ nữ tảo hôn cao nhất cả nước. Đây là hai vùng tập trung nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống có phong tục kết hôn sớm, hiểu biết về pháp luật còn hạn chế.

Theo thống kê, năm 2014, tỷ lệ người dân tộc thiểu số tảo hôn của Việt Nam là 26,6%. Trong đó, 5 dân tộc có tỷ lệ tảo hôn cao là Mông, Gia Rai, Bana, Thái  và Mạ. Với các dân tộc ít người sống trên mảnh đất Nam Tây Nguyên, tình trạng tảo hôn vẫn diễn ra tuy có giảm trong thời gian gần đây.

Tại Lâm Đồng, giai đoạn 2015 - 2020, qua điều tra chưa đầy đủ đã có 1.064 trường hợp tảo hôn và khoảng 30 cặp hôn nhân cận huyết thống. Không những thế, nhiều cặp vợ chồng chung sống với nhau và sinh con nhưng không đăng kí kết hôn hoặc  không chịu khai báo thông tin.

Nguyên nhân dẫn đến tảo hôn trong cộng đồng, từ phong tục tập quán lạc hậu, do nhận thức của đồng bào dân tộc thiểu số còn hạn chế, do ý thức pháp luật chưa cao, do điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, do thiếu nguồn lao động nên cho con kết hôn sớm, do môi trường sinh sống, do tác động của  mạng xã hội, do sự thiếu quan tâm của gia đình…  

Về phía chính quyền cũng chưa thật sự quyết liệt. Mặc dù đã có quy định, chế tài rất rõ nhưng khi xảy ra sự việc, không ít cán bộ chọn cách bỏ qua, phần vì tình làng nghĩa xóm, quan hệ quen biết, phần vì muốn đứa trẻ có cha, vì muốn trẻ em nữ khi trót dại vẫn được chăm sóc và nhìn nhận.

Kết hôn sớm mất đi cơ hội học hành, việc làm; sinh con sớm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cả mẹ và con. Hôn nhân cận huyết thống tác động xấu đến đạo đức và văn hóa truyền thống. Nhiều trẻ sinh ra bị dị tật bẩm sinh, rối loạn di truyền, trở thành gánh nặng của gia đình. Cứ vậy, sai phạm về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cứ xảy ra, ảnh hưởng lớn đến chất lượng giống nòi, chất lượng cuộc sống, là nguyên nhân dẫn đến đói nghèo, lạc hậu, chậm phát triển. Nó như một cái vòng luẩn quẩn lặp đi lặp lại trong các buôn làng của người dân tộc thiểu số.

Giáo dục trẻ em gái giúp các em có tương lai vững chắc hơn

Trước thực trạng trên, năm 2015, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 498/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2015 - 2025, nhằm nâng cao ý thức pháp luật về hôn nhân và gia đình, góp phần giải quyết tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết, nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực ở vùng dân tộc thiểu số.

Với Lâm Đồng, công tác giảm tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống được thực hiện thường xuyên, đặc biệt với trẻ em gái trong các trường dân tộc nội trú cũng như phụ nữ tại các khu vực có đông người dân tộc thiểu số sinh sống.

Tại các trường dân tộc nội trú, tuyên truyền về giảm tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống được đưa vào sinh hoạt đều đặn trong các tiết sinh hoạt. Nhiều trường đã thành lập câu lạc bộ tiền hôn nhân trong trường học. Các câu lạc bộ tổ chức sinh hoạt theo chủ đề,  linh hoạt các nội dung, hình thức như: Tuyên truyền miệng, qua loa, qua các cuộc thi tìm hiểu, qua các buổi sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, sinh hoạt câu lạc bộ, sinh hoạt Đoàn; treo băng rôn, khẩu hiệu… tại những nơi học sinh thường xuyên qua lại.

Thông tin về tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống được đưa tới học sinh cả nam và nữ với dạng hình ảnh, clip ngắn gọn, dễ tiếp thu, để các em hình thành ý thức phản ứng với tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Đoàn trường thường xuyên phối hợp với giáo viên, cán bộ y tế trường để bổ trợ kiến thức về sức khỏe sinh sản vị thành niên; kịp thời tư vấn, hỗ trợ khi có thông tin về tảo hôn. Nhiều trường, phòng giáo dục cấp huyện - thành phố, Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức các hội thi tìm hiểu, tuyên truyền phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết dưới hình thức sân khấu hóa.

Tuyên truyền phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết tại Trường PTDT Nội trú huyện Di Linh

Đội ngũ giáo viên, cán bộ địa phương cũng thường xuyên thăm hỏi những người uy tín trong cộng đồng như già làng, trưởng thôn… Qua đó, thuyết phục họ về hậu quả, nguyên nhân, cách phòng, chống nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết; nhằm nâng cao ý thức  pháp luật về vấn đề hôn nhân, gia đình, bình đẳng giới cho người dân và xóa bỏ các hủ tục lạc hậu… trong các buôn làng.

Thực tế cho thấy, khi công tác giáo dục về nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong nhà trường được làm đều đặn, lâu dài, các em học sinh có nhiều kiến thức hơn, được thực hành nhiều kĩ năng, được trải nghiệm và thể hiện bản thân, được phát huy năng lực, sở trường của mình, được chia sẻ thông tin với bạn bè, với cộng đồng. Quan trọng nhất, các bạn đã tích lũy được kiến thức và kĩ năng để tự bảo vệ mình trước vấn nạn này và tương lai trở thành những tuyên truyền viên tích cực trong gia đình, dòng họ, bạn bè và buôn làng của mình nhằm ngăn chặn nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết.