Ai phải có trách nhiệm làm đường vận chuyển bauxite?

Mới đây, Tập đoàn Than – Khoáng sản VN (TKV) đã có văn bản gửi Tổng cục Đường bộ VN đề cập đến những tính toán việc vận chuyển sản phẩm bauxite và vật tư phục vụ hai nhà máy alumin Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đắc Nông). Theo đó, các tuyến vận chuyển này “nằm ngoài hàng rào” của nhà máy nên trách nhiệm không thuộc về TKV.

Về lâu dài, tuyến đường sắt Gia Nghĩa (Đắc Nông) sang Tân Rai (Lâm Đồng) đi về cảng Kê Gà (Bình Thuận) vẫn là “con đường chiến lược” của hai dự án bauxite Nhân Cơ và Tân Rai. Theo tính toán, tuyến đường sắt này dài 248km, có tổng vốn đầu tư khoảng 55.613 tỷ đồng, sẽ được khởi công xây dựng vào năm 2014 và đến 2020 được hoàn thành và chính thức đưa vào khai thác.

 

Nhiều đoạn quốc lộ 20 hiện đang bị xuống cấp nghiêm trọng

Trong lúc chờ tuyến đường sắt “chiến lược” này, từ nay đến 2020, việc vận chuyển của TKV vẫn phải phụ thuộc vào các tuyến giao thông hiện có: Từ nhà máy Nhân Cơ (Đắc Nông) theo quốc lộ 14 xuôi về Bình Dương để cập cảng Gò Dầu (Đồng Nai); từ nhà máy Tân Rai (Lâm Đồng) theo tỉnh lộ 725 ra quốc lộ 20 xuôi về Dầu Giây (Đồng Nai) để cập cảng Gò Dầu. Ông Trương Hữu Hiệp – GĐ Sở GTVT Lâm Đồng cho biết, mặc dù đã có chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải về việc tính toán nâng cấp các tuyến đường bộ hiện có để phục vụ cho hai nhà máy alumin Nhân Cơ và Tân Rai nhưng suốt từ tháng 4.2010 (thời điểm ra văn bản) đến lúc này, TKV đã không hề bàn bạc với các địa phương, trong khi hai địa phương Lâm Đồng và Đồng Nai khá bức xúc khi thời điểm hoạt động chính thức của hai nhà máy đã đến rất gần (tháng 9.2011 đối với nhà máy alumin Tân Rai). Riêng trên địa bàn Lâm Đồng, Sở GTVT đã lập phương án xây dựng một tuyến đường hoàn toàn mới chạy dọc theo tuyến 725 từ nhà máy alumin Tân Rai ra quốc lộ 20 (tránh các khu dân cư, không nằm trên tuyến 725 hiện đang xuống cấp) dài 24km với tổng vốn đầu tư khoảng 1.000 tỷ đồng. Bên cạnh đó, tỉnh cũng đã có kế hoạch nâng cấp tỉnh lộ 725 hiện nay (trong đó có mục đích phục vụ tạm thời việc vận chuyển bauxite) từ Bảo Lâm ra Bảo Lộc đến quốc lộ 20 dài 20km với tổng nguồn vốn khoảng 340 tỷ đồng.

Sau chuyến khảo sát hai nhà máy alumin Nhân Cơ và Tân Rai, tháng 4.2010, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã có văn bản chỉ đạo giao cho Bộ GTVT “lựa chọn phương án tuyến đường bộ tối ưu nhất để vận chuyển sản phẩm của dự án Tân Rai, Nhân Cơ và các dự án bauxite khác sau này đến cảng Kê Gà” và giao cho TKV “đặc biệt phải xây dựng tiến độ các dự án nhà máy tuyển quặng bauxite, dự án hồ bùn đỏ và dự án giao thông, cảng biển…”.

Sau hơn một năm có ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, mới đây, TKV đã có văn bản gửi Tổng cục Đường bộ VN về việc tính toán các phương án vận tải cho nhà máy sản xuất alumin của TKV. Theo đó, TKV cho rằng, nếu bỏ ra hàng ngàn tỷ đồng để làm đường vận chuyển bauxite thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả kinh tế của TKV. TKV lập luận: Hàng hóa alumin Lâm Đồng là hàng hóa thông dụng, có thể sử dụng các phương tiện vận tải thông thường để vận chuyển; đồng thời, TKV không trực tiếp đầu tư phương tiện mà thuê các doanh nghiệp vận tải hàng hóa để vận chuyển hầu hết các hàng hóa của TKV (TKV chỉ đảm trách vận chuyển một phần sản phẩm của mình); đặc biệt, TKV khẳng định rằng các tuyến giao thông bộ cần nâng cấp hoặc xây mới đó “nằm ngoài nhà máy” nên trách nhiệm không thuộc về TKV. Văn bản của TKV nêu rõ: “Nếu đưa chi phí nâng cấp, cải tạo các tuyến đường thì dự án không còn hiệu quả kinh tế, TKV cũng không thể vay vốn để cải tạo hệ thống đường bộ quốc gia. Hơn nữa, việc vay vốn đầu tư cho dự án alumin Lâm Đồng và Nhân Cơ (theo tổng mức đầu tư) đang rất khó khăn”.

Tất nhiên, quốc lộ 20 Lâm Đồng – Đồng Nai là con đường phục vụ dân sinh và phát triển KT-XH chung của khu vực, trong đó có hai dự án alumin Tân Rai và Nhân Cơ. Song, không phải vì thế mà hai địa phương Lâm Đồng và Đồng Nai không có ý kiến trước những đoàn xe vận chuyển alumin nối đuôi nhau (7 – 10 phút có một chuyến) trên đường khi hai nhà máy alumin này chính thức đi vào hoạt động.

 

Khắc Dũng