Vượt khó khăn, Cuba từng bước đổi mới

Đối diện cùng tôi là một trong những nhà báo nổi tiếng nhất của đất nước Cuba anh em, Jual Pedro Varela Perez. Ông là Phó tổng biên tập báo Granma, tờ báo có lượng phát hành lớn nhất Cuba và cả vùng châu Mỹ Latinh với lượng ấn hành 700.000 bản (hai ấn phẩm) mỗi ngày. Câu chuyện của chúng tôi bắt đầu từ lịch sử khi cùng nhau nhắc lại ký ức của hòn đảo khao khát tự do khi hàng trăm năm bị kìm kẹp dưới ách thực dân rồi tiếp đó là các thế lực đế quốc xâu xé. Cuba nhỏ bé mà bất khuất, sừng sững bên bờ Đại Tây Dương như một hình ảnh sinh động về ý chí kiên cường. Vững một niềm tin, họ vượt qua mọi trở lực, mọi kẻ thù để khẳng định một chân lý: sức mạnh vật chất không thể chiến thắng lý tưởng…

Valera có nụ cười hiền, tính cách cởi mở, ánh mắt và lời nói thì thể hiện niềm tự hào đến tận đáy lòng khi nói về đất nước, về lãnh tụ Phiden Castro của mình. Ông nói: 
    
- Lịch sử đất nước tôi là dấu ấn của những trang chói ngời cuộc đấu tranh không mệt mỏi giành độc lập và quyền sống. Ngày xưa, chúng tôi đã đứng lên đánh đuổi thực dân Tây Ban Nha, giải phóng đất nước khỏi ách ngoại xâm, giải phóng người dân khỏi thân phận nô lệ gần 400 năm. Ngày nay, kẻ thù nhìn Cuba như gai nhọn nhức mắt. Bên bờ Đại Tây Dương, chỉ cách Mỹ 60 dặm nhưng hòn đảo Cuba bên bờ vịnh Caribê vẫn hiên ngang đấu tranh, hiên ngang chống chọi, vượt qua mọi mưu toan thôn tính để giữ vững độc lập, chủ quyền. Cuba mãi mãi kiên định lý tưởng mà Phiden Castro đã tạo dựng nên sau khi cùng các chiến hữu của ông tấn công trại lính Moncada, tiến tới giải phóng đất nước…

- Cuba đã trải qua những chặng đường vô cùng gian nan?

Nhà báo Jual Pedro Varela Perez

- Ông VALERA: Ở xa, bạn cũng biết. Còn tôi là một đảng viên cộng sản, một công dân Cuba nên tôi đã nếm trải muôn vàn gian khó cùng đồng bào tôi. Ngay từ những ngày đầu tiên nhà nước Cuba tuyên bố lập giữa châu Mỹ Latinh, kẻ thù đã muốn bóp chết Cuba. Đất nước tôi đã phải chống chọi với những mưu toan thôn tính của đế quốc lớn nhất và mạnh nhất. Không thể tấn công bằng vũ lực, lệnh cấm vận của Mỹ hơn nửa thế kỷ qua đã làm cho nền kinh tế Cuba có lúc kiệt quệ…

- Trong gian khó, các bạn đã đứng vững “trước mũi kẻ thù” và hiên ngang giữa muôn trùng sóng gió Đại Tây Dương…

- Ông VALERA: Không những đứng vững mà chúng tôi đã dựng lên một hình ảnh mang tính biểu tượng của thế giới thứ ba. Cuba bất khuất, kiên cường tranh đấu có sức mạnh động viên to lớn đối với các dân tộc bị áp bức. Trong khu vực châu Mỹ Latinh, Cuba như một người dẫn đường cho các quốc gia bị ngoại bang đe dọa nền độc lập dân tộc. Nói điều đó, bởi vì trên thế giới có bao nhiêu cuộc cánh mạng tồn tại trên nửa thế kỷ bên cạnh những kẻ thù lớn nhất?! Dù khiêm tốn thì tôi vẫn khẳng định, cách mạng Cuba là một cuộc cánh mạng vì dân tộc, vì nhân dân, rất nhân văn và triệt để!... 

- Qua báo chí, chúng tôi biết về tính ưu việt của chế độ xã hội ở Cuba mà đặc biệt là đất nước của ông, sự phát triển của sự nghiệp giáo dục và y tế nổi tiếng khắp thế giới…

- Ông VALERA: Cuba đã có một nền giáo dục, đào tạo phát triển, trên cơ sở động viên toàn dân học tập và nhà nước đầu tư hết sức cho nền giáo dục ấy. Còn y tế, chúng tôi đã chăm lo sức khỏe người dân một cách tốt nhất. Ngoài ra, một đội ngũ lớn thầy thuốc Cuba đã trở thành chuyên gia y tế ở nước ngoài, nhất là vùng châu Mỹ Latinh. Cũng cần nói thêm với bạn, Cuba đã có thể chữa khỏi hoàn toàn bệnh ung thư phổi. Nhiều bệnh nhân ung thư phổi trên thế giới đã tìm đến chúng tôi và họ đã khỏe mạnh trở về…

- Có thể nói, cũng giống như Việt Nam và một số nước anh em trong phe XHCN, sau khi Liên Xô và Đông Âu sụp đổ đã lâm vào khủng hoảng toàn diện. Cuba cũng không thoát khỏi tình trạng chung đó…

- Ông VALERA: Đúng vậy! Chúng tôi bị cắt đứt toàn bộ viện trợ từ Liên Xô. Có một thời gian dài, Cuba không còn nguồn năng lượng để hoạt động mà trước đó do Liên Xô cung cấp. Nguồn hàng hóa phục vụ những nhu cầu của người dân trước đó đến từ Liên Xô cũng không còn. Đời sống lâm vào khốn khó tột cùng. Có thời kỳ, trên đường phố gần như vắng bóng các phương tiện vận tải vì không còn đủ nguồn nhiên liệu phục vụ…

- Vậy mà “Cu Ba vẫn sống”, tôi xin mượn lời tên một bộ phim tài liệu của cố NSND Phạm Khắc…

- Ông VALERA: Sống bởi một niềm tin sắt đá. Sống bởi ý chí cách mạng và tinh thần lạc quan. Sống bởi người dân Cuba tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng và lãnh tụ Phiden Castro…

- Vâng. Nói về lãnh tụ Phiden Castro thì không thể nói hết trong vài dòng ngắn. Chỉ cần nhắc lại việc ông bị kẻ thù tổ chức ám sát đến 600 lần bất thành cũng đủ nói lên sự vĩ đại của Phiden…

- Ông VALERA: Bạn nói đúng. Ở đất nước chúng tôi, Phiden sống động bởi hình tượng một người anh hùng mà cả cuộc đời đã dành trọn cho dân, cho nước, cho lý tưởng. Kẻ thù đã nhằm vào ông từ hơn nửa thế kỷ qua, nhưng chúng hoàn toàn thất bại. Không ám sát được ông, chúng dùng mọi thủ đoạn để lật đổ, để bôi nhọ. Chúng không thành công bởi trong tâm hồn người dân Cuba, hình ảnh Phiden vẫn sáng ngời như ngày nào ông cùng các đồng chí của mình trở về giải phóng đất nước khỏi ách nô lệ…

- Điều gì đã giúp Cuba vượt qua những khó khăn tưởng chừng không vượt qua nổi đó?

- Ông VALERA: Có nhiều điều để nói. Nhưng theo tôi, điều quan trọng nhất là sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng. Quan trọng hơn, sự đồng cam cộng khổ của những người cộng sản Cuba đối với nhân dân của mình. Trong những lúc khó khăn nhất, khẩu phần ăn hằng ngày của một cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng và một người dân chẳng khác gì nhau. Về chuyện này, Phiden là người gương mẫu nhất. Những lời nói, những hành động của ông đã dẫn dắt toàn dân vượt qua những giây phút ngặt nghèo. Còn một điều quan trọng vô cùng, đó là sự giúp đỡ chí tình chí nghĩa của nhân dân các nước anh em, trong đó có Việt Nam…

- Khi đến thăm Việt Nam từ những ngày chống Mỹ, trên mảnh đất Quảng Trị vừa giải phóng, Phiden từng nói: “Với Việt Nam, Cuba có thể hy sinh cả máu của mình”. Người Việt Nam không bao giờ quên điều đó và chúng tôi luôn đứng bên các bạn trong những thời khắc khó khăn…    

 

Các nhà báo Cuba thăm Khu Du lịch Rừng Hoa - Đà Lạt

- Ông VALERA: Cảm ơn bạn! Cảm ơn Việt Nam!... Phiden từng nói: “Tình cảm của hai đất nước là biểu tượng của thời đại”. Ở Cuba, khi nói đến Việt Nam, người dân nào cũng bộc lộ tình cảm sâu sắc và thiêng liêng. 

- Chúng tôi được biết, từ Đại hội VI Đảng Cộng sản Cuba tháng 4 vừa qua, đất nước các bạn đang từng bước đổi mới, nhất là đổi mới tư duy kinh tế?…

- Ông VALERA: Từ đại hội này, Đảng chúng tôi đã vạch ra đường lối đổi mới, trong đó quan trọng nhất là đổi mới sâu sắc và toàn diện kinh tế. Chúng tôi gọi là “cập nhật hóa mô hình kinh tế Cuba”, từng bước xóa bỏ, thay thế cơ chế quản lý kinh tế lạc hậu, cập nhật hóa mô hình kinh tế mới để cải thiện từng bước nền kinh tế đất nước. Trước và trong quá trình chuyển đổi tư duy kinh tế, Đảng Cộng sản Cuba lãnh đạo đổi mới tư duy chính trị, phân định một cách khoa học và rõ ràng chức năng của hệ thống chính trị.

- Ông có thể nói cụ thể hơn về một số thay đổi?

- Ông VALERA: Chúng tôi dần dần thay thế cơ chế kinh tế kế hoạch hóa thành cơ chế phù hợp với quy luật vận hành của thị trường. Thay đổi hình thức quản lý, áp dụng đa sở hữu và tất nhiên là chế độ phân phối cũng thay đổi, xóa dần tính bình quân. Từ kế hoạch hóa, bao cấp hoàn toàn với 100% doanh nghiệp nhà nước và kinh tế tập thể, đã mở rộng thành phần kinh tế tư nhân với 118 ngành nghề dịch vụ. Chúng tôi đã giảm gần một triệu lao động trong thành phần kinh tế nhà nước…Đổi mới để tạo động lực phát triển đất nước là một quá trình tất yếu. Tất nhiên, thể hiện tính liên tục của lịch sử, tiếp thu những lý luận và kinh nghiệm tiến bộ của thời đại nhưng Cuba kiên quyết bảo vệ lập trường cách mạng của mình… 

- Ở Cu Ba, còn bao cấp nhiều mặt hàng không?

- Ông VALERA: Còn 4 mặt hàng bao cấp theo hình thức tem phiếu, đó là: gạo, đậu đen, dầu thực vật và đường.

Nhà báo Jual Pedro Varela Perez đã sang Việt Nam vài lần, và với chuyến công tác này, ông đi với tâm thế đặc biệt hơn nhiều. Nhiệm vụ của ông và đoàn nhà báo Cuba lần này là khảo sát, tìm hiểu những kinh nghiệm quý báu của Việt Nam trong quá trình đổi mới thành công, nhất là đổi mới tư duy kinh tế. Theo chân Valera và các đồng nghiệp nước bạn trong những ngày họ hoạt động nghề nghiệp tại thành phố Đà Lạt, tôi nhận thấy điều đó. Ông nói: “Chúng tôi đã ghi nhận nhiều bài học quý trong chuyến công tác Việt Nam lần này, trong đó có những ngày hoạt động tại Đà Lạt - Lâm Đồng. Về nước, chúng tôi sẽ thực hiện những bài viết về Việt Nam trên báo chí Cuba để cán bộ và nhân dân nước tôi chia sẻ với những thành công, học tập những cách làm hay của Lâm Đồng, của đất nước và nhân dân Việt Nam anh em”.

UÔNG THÁI BIỂU (Thực hiện)