Chông chênh, làng chài trên núi...

(LĐ online) - Làng chài ấy nằm khép mình dưới bóng núi, nhỏ bé, chông chênh đến tội nghiệp giữa sâu lạnh của con nước đầu nguồn lòng hồ thủy điện Hàm Thuận - Đa Mi. Họ nuôi cá, đánh bắt cá để không lo cái đói, để mong ngày có chút vốn lận lưng trở về quê nghèo cho đỡ tủi phận tha hương...

(LĐ online) - Làng chài ấy nằm khép mình dưới bóng núi, nhỏ bé, chông chênh đến tội nghiệp giữa sâu lạnh của con nước đầu nguồn lòng hồ thủy điện Hàm Thuận - Đa Mi. Họ nuôi cá, đánh bắt cá để không lo cái đói, để mong ngày có chút vốn lận lưng trở về quê nghèo cho đỡ tủi phận tha hương. Ước mơ ấy không xa, nhưng cũng chẳng gần, bởi nó phập phù như cái cách họ đón sóng điện thoại và bạc phếch như ngọn đèn giăng câu mỗi tối.

Đại gia đình ba thế hệ nơi lòng hồ thủy điện Hàm Thuận - Đa Mi

"BA ĐỜI TRÊN LỒNG CÁ"

Nói là làng, nhưng chỉ độ khoảng chục nhà lồng sống hắt hiu giữa cô quạnh của núi, của nước và của cả sự xa lạ với cuộc sống bên ngoài.
 
Cả làng chỉ có hai đứa trẻ được cha mẹ chúng gửi ra mạn Hòa Bắc (huyện Di Linh) để học tiểu học. Còn lại, từ mầm non, hay quá tuổi đến lớp đều quanh quẩn bám lồng cá để sống những ngày bấp bênh như cha mẹ, ông bà chúng.

Họ nói từ ngày thủy điện ngăn dòng, họ đã lên đây dựng lều cạnh lòng hồ để đánh bắt cá. Rồi dựng nhà lồng để nuôi cá, để sống và để hy vọng. Ông Chín, bà Năm là cặp vợ chồng già, được xem là “già làng” và là người có tiếng nói nhất ở đây, bởi dù sao họ cũng là cha mẹ của sáu đứa con và gần bảy đứa trẻ trên xóm chài quạnh quẽ ấy.

Sáng họ đi câu, tối đến chạy máy nổ để nạp ắc quy thắp sáng đủ mấy bóng điện giăng câu, kiếm cơm từng bữa. Nhưng đó không phải là nguồn thu chính, hy vọng để về quê sau những ngày bấp bênh nơi xứ núi chính là những lồng cá, những lồng cá đủ loại từ lóc, mè đến trắm, trôi. Với giá bán hàng ngày mà những bà, chị thường xuyên nội trợ phải mua ngoài chợ, có lẽ cuộc sống của họ đã tạm đủ, chỉ có điều, những lồng cá ấy họ cũng phải đi vay với lãi suất cao để đầu tư mới có.

Bà Năm, một người phụ nữ lai Campuchia - Việt, nói với tôi qua hơi thuốc Era, một loại thuốc rẻ tiền, có lẽ bà là một người nghiện thuốc nặng: Ở quê nghèo quá, tận miền Tịnh Biên - Tiền Giang, giáp biên giới, nên nghe lời bạn bè dắt díu con cháu lên đây sống. Dẫu vất vưởng, nhưng vẫn có cái để sống, để không phải lo cái đói. Ông Chín chồng bà thì lạc quan hơn: “Tụi tôi, vẫn vào bờ để vay tiền trước mỗi vụ thả cá giống xuống lồng, bán được thì mới phải trả, toàn người thân thương, quen biết nên họ cũng giúp. Ba bốn tháng mới được một vụ, lời lãi chẳng được bao nhiêu, lo cái ăn, cái uống, quần áo cho lũ trẻ, tiền về quê mỗi bận lễ lạt lại thấy hết. Nhưng vẫn hy vọng, bởi ra đi phải kiếm được gì đó để về quê cho đỡ bõ công”. Trong cái từng trải, sâu lắng của một người đã ở cái tuổi “lục tuần”, nhưng ông vẫn “lỡ lời” cho tôi biết, “phải kiếm bằng được tiền để cất cái nhà sao coi được, cho bà già yên lòng trước lúc đi xa, cho đỡ tủi với bà con”.

Biết là chẳng ai có thể “đánh thuế” ước mơ, nhưng sao vẫn thấy mơ ước chính đáng của cặp vợ chồng già nhân hậu, thật thà ấy mong manh và xa vời, giống như những tấm lồ ô, tre nứa được kết lại để làm lối đi giữa những lồng cá có được bằng sự vay mượn để trả bằng mồ hôi của họ và con cháu họ.

Những lúc rảnh rỗi bà Năm và ông Chín thường ngồi đan lưới

"PHONG LINH" ĐÓN GIÓ!

Nếu ai đó muốn cảm được cái não nề, "truội sức" của những bản tình ca theo dòng Bolero (hay người ta vẫn gọi là sến) có lẽ phải nghe ở giữa đìu hiu nơi xóm chài này. Karaoke và dòng nhạc dễ cảm ấy, có lẽ là "món" giải trí duy nhất đối với hơn 30 nhân khẩu nơi "làng chài" này. Họ bật máy, hát sau những giờ lao động, những lúc rảnh rỗi, những lúc truyền hình hay di động mất sóng. Giữa mùa mưa, khi con nước lên cao, nhà lồng cũng được đẩy lên gần chóp núi, sóng tràn ngập. Mùa khô, hanh hao, con nước tuột xuống chân núi theo từng ngày, ti vi chớp giật như bị lỏng chân đèn hình, điện thoại di động cảm ứng hẳn hoi, vẫn treo trên nóc nhà lồng như những chiếc "phong linh" đón gió.

Thằng Sóc, cháu ngoại của bà Năm, một đứa trẻ bị bỏ rơi và lai giữa hai dòng máu Campuchia - Việt Nam, 15 tuổi nhưng vẫn ngô nghê, nói tiếng Kinh không tròn âm và mù chữ, là đứa lớn nhất trong hơn 10 đứa trẻ của làng. Nó không được đi học, đã đành! những đứa còn lại, từ Thủy Tiên đến Giáng My... tên đẹp hơn cha mẹ chúng nhiều, nhưng bởi sự hoang mang, chúng tôi chẳng còn phân biệt rõ tên, vẫn bó trọn đường đời của chúng trong những căn nhà lồng nuôi cá chật hẹp.

Anh Chiến - cán bộ của Lâm trường Hòa Bắc nói: Ở đây, chúng tôi vẫn xem họ như người nhà, mỗi lần ra vào có gói bột ngọt, chai dầu ăn, lít rượu... vẫn mang ra để sẻ chia. Mọi người ở đây sống cực khổ nhưng chịu thương, chịu khó và họ chẳng bao giờ đụng đến rừng.

Phương tiện duy nhất để đưa họ đến với bờ là những chiếc xuồng máy tự tạo. Phương tiện ấy hàng tuần đưa họ đến với chợ khi hết thức ăn, đến bệnh viện khi có người đau ốm (kể cả những lúc sinh nở), hơn thế là những ngày đi bán cá, mua dầu máy và hạnh phúc khi đón đưa hai đứa trẻ may mắn được đến trường trong những ngày đầu, cuối tuần.

Người con cả của bà Năm, anh Hai - khoảng chừng 37 tuổi, không nhớ rõ ngày sinh vì anh không biết chữ nói với tôi trong chuếnh choáng của men rượu đế và những con cá hồ câu được đãi khách: Vui, vì con cháu mình đã có được đi học, dẫu chưa được tất cả nhưng đó cũng là hy vọng. Hy vọng chuyện học hành, có cái chữ sẽ giúp cuộc đời chúng có lối thoát. Còn tụi tôi chỉ biết cần mẫn, cày ải để có tiền, có gạo cho chúng theo đuổi.

Chông chênh những phận trẻ

Ngôi làng ấy, lên xuống theo con nước của hai mùa mưa nắng Tây Nguyên, chông chênh và cô độc. Chẳng có hộ khẩu, tạm trú - tạm vắng theo quy định, dù vẫn được chính quyền xã kêu gọi mỗi lần có sự kiện quan trọng, như bầu cử. Họ sống, hẳn nhiên không nước sạch, không điện, không cộng đồng, thiếu hụt nhiều thứ nhưng vẫn mong có tiền cho ngày về. Có lẽ xa, bởi trong lành lạnh của con nước ngăn dòng, mấy người con dâu của ông Chín, bà Năm than thở, hình như nguồn đánh bắt cũng đã cạn. Nghe đâu, họ sắp sang lòng hồ thủy điện Đồng Nai 3, nơi ấy vừa mới ngăn dòng.

Phóng sự: Tuấn Linh - Hữu Sang