Bộ Y tế vừa ban hành "Hướng dẫn theo dõi chăm sóc, xử trí phản ứng sau tiêm chủng" theo quyết định ngày 10/7/2014 được áp dụng trong các cơ sở tiêm chủng nhà nước và tư nhân trên phạm vi toàn quốc.
Bộ Y tế vừa ban hành “Hướng dẫn theo dõi chăm sóc, xử trí phản ứng sau tiêm chủng” theo quyết định ngày 10/7/2014 được áp dụng trong các cơ sở tiêm chủng nhà nước và tư nhân trên phạm vi toàn quốc.
Hướng dẫn chăm sóc tại nhà
Người được tiêm chủng phải được theo dõi tại nhà ít nhất 24 giờ sau tiêm chủng. Các dấu hiệu cần theo dõi sau tiêm bao gồm: Toàn trạng; tinh thần, tình trạng ăn ngủ; dấu hiệu về nhịp thở, nhiệt độ, phát ban, các biểu hiện tại chỗ tiêm (sưng, đỏ…). Đối với trẻ em, cần cho bú mẹ hoặc uống nước nhiều hơn. Bế, quan sát thường xuyên và chú ý không chạm vào chỗ tiêm. Người được tiêm chủng cần được đưa ngay đến cơ sở y tế để theo dõi điều trị nếu có dấu hiệu tai biến nặng sau tiêm chủng bao gồm các triệu chứng như: khó thở, sốc phản vệ hay sốc dạng phản vệ, hội chứng sốc nhiễm độc, sốt cao co giật, trẻ khóc kéo dài, tím tái, ngừng thở.
Xử trí các phản ứng thông thường sau tiêm chủng
Một số phản ứng thông thường sau tiêm chủng và các biện pháp chăm sóc điều trị cụ thể:
Sốt nhẹ (dưới 38 độ C): uống nhiều nước, tiếp tục ăn uống bình thường, nằm chỗ thoáng. Một số trường hợp có bệnh lý về tim mạch, viêm phổi hoặc trẻ có tiền sử sốt cao, co giật có thể dùng thuốc hạ sốt khi thân nhiệt trên 38 độ C.
Phản ứng tại chỗ gồm các triệu chứng: đỏ, sưng tại chỗ tiêm và có thể có một hoặc nhiều triệu chứng sau: sưng tới tận khớp xương gần chỗ tiêm nhất, đau đỏ và sưng trên 3 ngày, thường tự khỏi trong vòng vài ngày đến 1 tuần. Điều trị triệu chứng với các thuốc giảm đau theo chỉ định.
Đau khớp, kể cả khớp nhỏ ngoại vi dai dẳng (trên 10 ngày) hoặc thoáng qua (tối đa 10 ngày). Có thể tự khỏi, một số trường hợp cần dùng thuốc giảm đau theo chỉ định.
Nhiễm khuẩn BCG lan tỏa trên diện rộng xảy ra trong vòng 1 -12 tháng sau tiêm BCG và được chẩn đoán xác định bằng cách phân lập vi khuẩn lao. Thông thường xảy ra ở những người suy giảm miễn dịch. Cần đưa đến cơ sở y tế để điều trị bằng thuốc chống lao.
Hội chứng não, màng não cấp tính với đặc điểm có 2 hoặc 3 triệu chứng sau: Những cơn kịch phát, ý thức rối loạn kéo dài 1 đến nhiều ngày và hành vi thay đổi rõ rệt kéo dài 1 đến nhiều ngày cần đưa đến cơ sở y tế để được khám và điều trị.
Giảm trương lực, phản xạ, choáng xảy ra trong vòng 48 giờ sau khi tiêm chủng kéo dài từ 1 phút đến nhiều giờ ở trẻ em dưới 10 tuổi với biểu hiện mệt lả, giảm đáp ứng thường thoáng qua và tự khỏi không cần điều trị. Trường hợp xuất hiện tái xanh hay tím ngắt hoặc bất tỉnh cần được đưa đến cơ sở y tế để theo dõi và điều trị tích cực như sốc phản vệ.
Viêm hạch bạch huyết kể cả viêm hạch bạch huyết có mủ với biểu hiện có 1 hạch lympho sưng to > 1,5 cm (bằng đầu ngón tay người lớn) hoặc có một hốc rò rỉ trên một hạch lympho. Xảy ra trong vòng 2-6 tháng sau khi tiêm vắc xin BCG tại cùng một bên phía tiêm chủng (đa số ở nách), thường tự lành không cần điều trị. Trường hợp tổn thương dính vào da hoặc bị rò rỉ thì phải đưa đến cơ sở y tế để phẫu thuật dẫn lưu và đắp thuốc chống lao tại chỗ.
Bầm tím, chảy máu do giảm tiểu cầu thường là nhẹ và tự khỏi. Trường hợp nặng cần đưa đến cơ sở y tế để điều trị steroid và truyền khối tiểu cầu.
Xử trí các tai biến nặng sau tiêm chủng
Nguyên tắc phải khẩn trương tiến hành cấp cứu, chẩn đoán nguyên nhân, xử trí và điều trị tại cơ sở y tế. Một số tai biến nặng sau tiêm chủng và các biện pháp xử trí và điều trị:
Sốc phản vệ: Thường xuất hiện trong hoặc ngay sau khi tiêm chủng với các triệu chứng như: kích thích, vật vã; mẩn ngứa, ban đỏ, mày đay, phù Quincke; mạch nhanh nhỏ khó bắt, huyết áp tụt có khi không đo được; khó thở (kiểu hen thanh quản), nghẹt thở; đau quặn bụng, ỉa đái không tự chủ; đau đầu, chóng mặt, đôi khi hôn mê; choáng váng, vật vã, giãy giụa, co giật. Cần dừng ngay việc tiêm vắc xin và tiến hành cấp cứu sốc phản vệ theo phác đồ của Bộ Y tế và chuyển bệnh nhân đến đơn vị hồi sức tích cực của bệnh viện gần nhất.
Phản ứng quá mẫn cấp tính: Thường xảy ra trong vòng 2 giờ sau khi tiêm chủng với 1 hay kết hợp nhiều triệu chứng như: thở khò khè, ngắt quãng do co thắt khí phế quản và thanh quản, phù nề thanh quản; phát ban, phù nề ở mặt hoặc phù nề toàn thân. Cần dùng các thuốc kháng histamin, phòng ngừa bội nhiễm, đảm bảo nhu cầu dịch và dinh dưỡng. Trường hợp phản ứng nặng cần cho thở oxy và xử trí như sốc phản vệ.
Sốt cao (>38,5 độ C): Cần uống nhiều nước hoặc đảm bảo nhu cầu dịch và dinh dưỡng. Dùng thuốc hạ sốt hiệu quả và an toàn cho trẻ như Acetaminophen. Trong trường hợp sốt cao không đáp ứng với Acetaminophen đơn thuần có thể phối hợp thêm Ibuprofen sau 1-2 giờ không hạ nhiệt với Acetaminophen và không có chống chỉ định với Ibuprofen. Có thể tiến hành lau mát hạ sốt với nước ấm hoặc nước thường và điều trị các biến chứng co giật nếu có.
Khóc thét không nguôi dai dẳng trên 3 giờ kèm theo la hét. Thường dịu đi sau 1 ngày hoặc thời điểm đó có thể dùng thuốc giảm đau theo chỉ định.
Co giật: Thường những cơn co giật toàn thân không kèm theo dấu hiệu và triệu chứng tại chỗ có thể có sốt hoặc không. Cần được điều trị hỗ trợ hô hấp như thông đường thở, hút đờm dãi, thở oxy. Dùng thuốc chống co giật như Diazepam hoặc thuốc chống co giật khác theo đúng phác đồ xử trí co giật.
Áp xe: Tại chỗ tiêm sờ thấy mềm hoặc có rò dịch, có thể là áp xe vô khuẩn hoặc nhiễm khuẩn. Điều trị bằng chích rạch và dẫn lưu, dùng kháng sinh nếu nguyên nhân do nhiễm khuẩn.
Nhiễm khuẩn huyết: Bệnh thường khởi phát cấp tính, có tính chất toàn thân, trầm trọng. Biến chứng thường gặp và nguy hiểm là sốc nhiễm trùng. Cần điều trị sốc nếu có theo phác đồ điều trị sốc, kháng sinh và điều trị các biến chứng.
DIỆU HIỀN
