Tiếp cận điều trị Methadone

Cơ sở điều trị thay thế đặt tại Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS Lâm Đồng - số 4, Phạm Ngọc Thạch, phường 6, Đà Lạt đang tổ chức điều trị cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone trên địa bàn toàn tỉnh. Các cán bộ, nhân viên ở đây làm việc tất cả các ngày trong tuần, kể cả thứ bảy, chủ nhật, ngày lễ, ngày tết theo quy định.

Thủ tục để người nghiện đến đây điều trị methadone phải có 1 đơn đăng ký tình nguyện tham gia điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện theo mẫu do Bộ Y tế quy định; bản sao có chứng thực một trong các giấy tờ sau: CMND, hộ chiếu, giấy khai sinh, hộ khẩu; có người nhà hỗ trợ ở giai đoạn khởi liều (lần uống thuốc đầu tiên).

Nguyên tắc chung điều trị thay thế bằng thuốc Methadone

1- Người bệnh phải tự nguyện tham gia điều trị.

2- Liều methadone phải phù hợp với từng người bệnh dựa trên nguyên tắc bắt đầu bằng liều thấp, tăng từ từ và duy trì ở liều đạt hiệu quả.

3- Điều trị bằng thuốc methadone là điều trị duy trì lâu dài, thời gian điều trị phụ thuộc vào từng người bệnh nhưng không dưới 1 năm.

4- Điều trị bằng thuốc methadone cần phải kết hợp với tư vấn, hỗ trợ về tâm lý xã hội, các dịch vụ chăm sóc và điều trị y tế khác khi có chỉ định để điều trị đạt hiệu quả cao.

5- Người đứng đầu cơ sở điều trị cung cấp thông tin về người bệnh cho các cơ quan có thẩm quyền khi có yêu cầu hoặc cho người khác khi được sự đồng ý của người bệnh.

Hàng tuần vào thứ ba và thứ sáu các bệnh nhân khởi liều điều trị được người nhà đi kèm đến Cơ sở. Người hỗ trợ trong tuân thủ điều trị rất quan trọng: giúp về tài chính, hỗ trợ tinh thần, có mối liên hệ giữa Cơ sở điều trị và bệnh nhân để có thông tin 2 chiều về: bệnh nhân tuân thủ điều trị, có còn sử dụng ma túy hay không?... Thuốc Methadone được miễn phí, bệnh nhân chi trả các xét nghiệm bắt buộc trước và trong khi điều trị.

Trò chuyện với một bệnh nhân được bố đưa từ Lâm Hà lên để uống liều thuốc methadone đầu tiên, A (28 tuổi) cho biết: “Em quyết tâm điều trị methadone vì nghiện khổ quá, đã có vợ và 2 con rồi nên cố gắng từ bỏ ma túy”. Bị nghiện từ năm 2012 do chích heroin, từ hút chuyển sang chích mỗi ngày tiêu tốn khoảng 500 ngàn đồng, có ngày tiêu cả triệu đồng để thỏa mãn cơn nghiện, A đã trải qua 2 năm ở Trung tâm 05 -06 mới về, nghe bạn bè mách bảo có Cơ sở điều trị thay thế các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone nên A quyết tâm đến điều trị và được người nhà phấn khởi đưa đi điều trị.

Bác sĩ chuyên khoa II (BSCK II) Nhữ Đình Hưng làm ở phòng khám của Cơ sở điều trị thay thế cho biết: kể từ khởi liều đầu tiên 20/7/2015 đến nay, Cơ sở đang điều trị 91 bệnh nhân, chưa có bệnh nhân nào bỏ trị, chỉ có bỏ liều (có tuần 12 người nhưng có tuần không có trường hợp nào bỏ liều). Nguyên tắc điều trị là bệnh nhân đến Cơ sở uống thuốc methadone hàng ngày, nếu 1 ngày không đến nghĩa là bỏ liều. Các trường hợp bỏ liều đều được tư vấn và tiếp tục uống methadone hàng ngày.

Khi bệnh nhân nộp hồ sơ đăng ký đến Cơ sở điều trị thay thế, trong thời gian 10 ngày, người bệnh được khám sức khỏe, test nước tiểu để xác định có dương tính với các chất dạng thuốc phiện hay không, tầm soát HIV miễn phí, làm các xét nghiệm công thức máu, sinh hóa men gan B, C. Sau đó, bệnh nhân được bác sĩ khám trước khởi liều để đánh giá được hội chứng cai của bệnh nhân nhằm đưa ra chỉ định uống liều methadone đầu tiên. Theo quy định hướng dẫn có 3 mức độ khởi liều methadone: thấp 10 - 15mg, trung bình 15 - 25mg, cao 30mg. Sau khi khởi liều, hàng ngày bệnh nhân đến Cơ sở uống thuốc và được bác sĩ khám theo dõi có phản ứng bất thường khi dùng methadone để đánh giá hội chứng cai để dò liều (tăng hoặc giảm liều thuốc methadone cho bệnh nhân).

Dược sĩ Ngô Dương Thiên Lý ở phòng cấp phát thuốc cho biết: Hàng ngày tôi trực tiếp cấp phát thuốc methadone đúng liều, đúng quy định cho đúng bệnh nhân theo chỉ định của bác sĩ. Theo dõi để đảm bảo người bệnh uống hết liều methadone được cấp. Nghiện các chất dạng thuốc phiện là một bệnh mãn tính cần được điều trị lâu dài. Cho nên bệnh nhân uống methadone đúng giờ tốt hơn (tác dụng trong vòng 24h) và phải uống liều thuốc methadone tại cơ sở dưới sự giám sát của nhân viên y tế. Trong số 91 bệnh nhân đang điều trị methadone đã có 59 người đang điều trị duy trì; phần lớn các bệnh nhân ở Đà Lạt, Lâm Hà, Đức Trọng, Lạc Dương, ở độ tuổi thuộc thế hệ 8X, 9X, trẻ nhất 21 tuổi và lớn nhất là 62 tuổi.

Mục tiêu của điều trị methadone góp phần giảm tỉ lệ người sử dụng các chất dạng thuốc phiện bất hợp pháp, giảm tỉ lệ tội phạm xã hội có liên quan tới các chất dạng thuốc phiện; giảm tác hại do nghiện các chất dạng thuốc phiện gây ra như: lây nhiễm HIV, viêm gan B, C do sử dụng chung dụng cụ tiêm chích, tử vong do sử dụng quá liều các chất dạng thuốc phiện; cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống, hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng. Nguyên tắc điều trị methadone là đảm bảo bí mật danh tính bệnh nhân. Vì vậy, qua tiếp xúc một số bệnh nhân và người nhà đều có chung tâm trạng là sợ gặp người quen. Cơ sở đang trong tình trạng sửa chữa nên còn chật hẹp, nơi uống thuốc có lúc đông bệnh nhân phải chờ đợi khiến bệnh nhân e ngại.

Trong số các bệnh nhân điều trị methadone có 11 trường hợp nhiễm HIV, 9 người đang điều trị ARV (trong đó có 3 trường hợp đến điều trị methadone được phát hiện nhiễm HIV và được chuyển tiếp điều trị ARV). Có 69 bệnh nhân bị viêm gan C, 6 bệnh nhân viêm gan B và 3 bệnh nhân đồng nhiễm viêm gan B và C. Bệnh nhân B là một trường hợp đặc biệt như thế: mới ngoài 30 tuổi, đã nhiễm HIV 14 năm, tiếp cận điều trị ARV được 1 năm và mới qua 3 tháng điều trị bằng methadone. B cho biết: “Em cố gắng từ bỏ ma túy để có cuộc sống bình thường, nên em đã tình nguyện đến điều trị methadone đầu tiên ở Cơ sở và chấp hành điều trị 100% không bỏ liều nào. Vừa dùng methadone vừa dùng thuốc ARV nên hơn nửa tháng đầu điều trị em thấy người rất nóng, táo bón, khó chịu, đến bây giờ quen thuốc nên thấy bình thường. Điều em lo lắng nhất là sợ gặp người quen biết, cho nên từ Đà Lạt em phải xuống Đức Trọng để điều trị ARV. Em quyết tâm từ bỏ heroin vì người nghiện như em luôn bị người ta kỳ thị ngầm, xa lánh, kinh tế gia đình kiệt quệ. Lúc nghiện cứ lao vào không nghe ai, bất chấp mọi lời khuyên của người thân, bây giờ em đến điều trị methadone là quyết tâm từ bỏ heroin, tinh thần ý chí rất quan trọng để tuân thủ điều trị tốt”.

BSCK II Lê Văn Phú - Phó Giám đốc Trung tâm phòng chống HIV/AIDS, Trưởng Cơ sở điều trị thay thế cho biết: Điều trị thay thế methadone là một hoạt động có ý nghĩa nhân đạo, tạo con đường mới cho người nghiện hướng thiện. Người nghiện được coi như là bệnh nhân được chăm sóc, điều trị, được tin yêu, được tôn trọng hơn là đối tượng xã hội. Hàng ngày tại Cơ sở tổ chức các hoạt động tư vấn, khám, điều trị cho bệnh nhân uống methadone và chuyển tiếp dịch vụ (chuyển bệnh nhân điều trị ARV). Theo mục tiêu cụ thể của Đề án triển khai điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng giai đoạn 2014 - 2016 do UBND tỉnh phê duyệt sẽ điều trị cho 550 người nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone. Cơ sở điều trị thay thế mới đưa vào hoạt động từ tháng 7/2015 đến nay đang tiếp nhận điều trị 91 bệnh nhân, để đạt được con số 550 bệnh nhân đến hết năm 2016 là một thách thức lớn. Khó khăn khách quan là cơ sở vật chất để đảm bảo an toàn điều trị còn trong quá trình đầu tư sửa chữa, máy móc xét nghiệm còn thiếu, nhân lực vừa được đào tạo mới (12 cán bộ y tế được đào tạo chuyên môn), bệnh nhân chưa biết nhiều về Cơ sở này và địa bàn rộng cũng là trở ngại lớn khi bệnh nhân ở các huyện tiếp cận điều trị methadone phải tuân thủ đến Cơ sở uống thuốc đều đặn hàng ngày. Dự kiến năm 2016, sẽ mở thêm một điểm điều trị thay thế bằng thuốc methadone tại Bảo Lộc để đảm bảo đạt chỉ tiêu Đề án và giúp bệnh nhân tiếp cận với điều trị thay thế thuận lợi hơn.

DIỆU HIỀN