"Bước nhảy" hội nhập

Trong lần thứ 3 công nhận thành phố bền vững về môi trường ASEAN, Ðà Lạt được xướng danh và trở thành đô thị thứ tư của Việt Nam được công nhận. Ðó là “bước nhảy” trong tiến trình hội nhập với khu vực và thế giới đặt trong bối cảnh mối quan tâm chung về môi trường sống đang chịu tác động bởi biến đổi khí hậu. Tiêu chuẩn của thành phố bền vững về môi trường đòi hỏi nơi chốn đó phải hội tụ điều kiện “3 sạch”: không khí, nước và đất… cùng những tiêu chuẩn về mặt xã hội khác. 
 

Lãnh đạo tỉnh và thành phố Đà Lạt nhận Giải thưởng “Thành phố bền vững vì môi trường ASEAN” lần thứ IV

Cách đây mấy năm, Đà Lạt được đặt trong nhóm “tiềm năng” để trở thành đô thị bền vững về môi trường. Và sau những nỗ lực củng cố các dữ liệu môi trường sinh thái đô thị, môi trường sống, Đà Lạt chính thức ra nhập cộng đồng đô thị bền vững về môi trường của ASEAN khi bước vào tuổi 125 hình thành, phát triển với dân số hiện đang cư trú hơn 223 ngàn người. Để các nước trong cộng đồng Đông Nam Á công nhận, dĩ nhiên Đà Lạt phải hội đủ các yếu tố từ môi trường tự nhiên đến môi trường xã hội mới được trao tặng danh hiệu này. 

 

Quà tặng thiên nhiên

 

Chúng ta biết rằng, thành phố Đà Lạt có diện tích tự nhiên là 394,38 km ², gồm 12 phường, 4 xã và là trung tâm chính trị, văn hóa, dịch vụ và kinh tế của tỉnh Lâm Đồng. Với độ cao trung bình 1.500 m so với mực nước biển đã mang lại cho Đà Lạt sự khác biệt so với đô thị khác. Chưa dừng lại ở đó, địa hình Đà Lạt còn được thiên nhiên kiến tạo thành hai dạng địa mạo rõ rệt: địa hình núi cao và bình nguyên trên núi, mang lại cho Đà Lạt những lợi điểm đặc trưng, trở thành thế mạnh riêng. Đặc trưng và thế mạnh lớn nhất của Đà Lạt phải kể đến chính là đặc điểm về khí hậu nhiệt đới gió mùa và khí hậu vùng cao nguyên với nền nhiệt quanh năm như “chiếc máy điều hòa” khổng lồ trung bình quanh năm dao động từ 18 - 20 ^oC. Lượng mưa trung bình hàng năm 1.800 - 1.850 mm, độ ẩm tương đối các tháng đạt 85% và tốc độ gió trung bình 2,6 - 3,5m/s... khiến cho Đà Lạt trở thành nơi chốn “quanh năm rất ít khi có bão”. Với khí hậu ôn hòa cũng biến Đà Lạt trở thành vùng sản xuất các loại rau, hoa, cây đặc sản và cây trồng ôn đới có giá trị lớn của cả nước mà không nơi nào sánh được. 

 

Cùng đó, đường chân thủy tự nhiên đồi núi cao và bình nguyên thung lũng tạo nên những biến đổi các yếu tố tự nhiên khác như thảm thực vật, thổ nhưỡng... tạo ra nhiều thắng cảnh thiên nhiên (hồ, suối, thác, núi…), góp phần làm “sâu sắc” hơn tính đặc trưng của Đà Lat, là “dưỡng chất” cho các sản phẩm du lịch kết hợp nghỉ dưỡng và khám phá, du lịch sinh thái. Đà Lạt còn có các hồ chứa nước lớn, vừa là nguồn cung cấp nước uống, sinh hoạt, nước tưới cho nông nghiệp, vừa là hồ cảnh quan, tạo giữ môi trường sinh thái gắn với khung cảnh thiên nhiên. Với những đặc trưng, đặc thù nêu trên, cùng những chính sách phát triển, hiện Đà Lạt đang là một trong 10 trung tâm du lịch, nghỉ dưỡng và là trung tâm đào tạo nghiên cứu khoa học của cả nước.

 

Dấu xưa còn giữ   

 

Năm 2018, đánh dấu cột mốc Đà Lạt có bề dày lịch sử 125 năm hình thành và phát triển. Không gian đô thị của thành phố có nhiều công trình kiến trúc châu Âu, châu Á đa dạng, các di tích lịch sử, văn hóa nổi tiếng trong phạm vi cả nước và quốc tế mà cụ thể đó là 2 di sản văn hóa được UNESCO công nhận, 10 di tích cấp quốc gia và 4 di tích cấp tỉnh. Điều này thể hiện nét văn hóa đa dạng và đặc sắc của thành phố thuộc vùng cao nguyên của Việt Nam. Thành phố Đà Lạt, nơi có nhiều thành phần dân tộc, những cư dân bản địa sống ở vùng núi cao, sinh sống chủ yếu bằng nông nghiệp nên cộng đồng dân cư Đà Lạt trước nay được biết đến “hiền hòa, lịch sự, mến khách”, tạo nên một phong cách riêng của người Đà Lạt. Ngoài ra, đồng bào dân tộc thiểu số còn có những loại hình sinh hoạt văn hóa cổ truyền mang đậm màu sắc dân gian.
 

Đà Lạt mang nét đặc thù “Rừng trong thành phố - thành phố trong rừng”. Ảnh: X.Trung

Nhắc tới Đà Lạt không thể bỏ qua yếu tố đặc trưng “Thành phố trong rừng, rừng trong thành phố”, với hơn 19.000 ha rừng đặc dụng và rừng phòng hộ cảnh quan. Bên cạnh đó, Đà Lạt còn nằm trong vùng đệm của Khu Dự trữ sinh quyển Lang Bian được tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục của Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận. Các yếu tố tự nhiên đã giúp Đà Lạt hình thành nhiều sinh cảnh đặc trưng, đa dạng với các kiểu rừng khác nhau và hệ động, thực vật đặc thù với hơn 3.000 loài thực vật cùng nhiều loài động vật phong phú. Cũng vì vậy, Đà Lạt được biết đến là “Thành phố ngàn hoa”. Hiện nay, chất lượng nguồn nước ngầm Đà Lạt khá ổn định, chưa có dấu hiệu bị ô nhiễm; chất lượng không khí khu vực sản xuất và dân cư khá tốt, các chỉ tiêu đặc trưng gây ô nhiễm không khí như CO, SO ₂, NO ₂ đều thấp hơn mức quy chuẩn môi trường cho phép. 

 

Theo đồ án quy hoạch thành phố Đà Lạt và vùng phụ cận đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050, Đà Lạt gồm một đô thị trung tâm và hệ thống đô thị vệ tinh, đối trọng. Trong đó đô thị trung tâm (thành phố Đà Lạt hiện hữu) là một không gian đô thị kết hợp cả khu nhà ở, các vùng sản xuất nông nghiệp nội đô, hệ thống rừng phòng hộ cảnh quan, hồ, sông suối tạo nên một đô thị có bản sắc về kiến trúc và cảnh quan môi trường, xen giữa các đô thị là các vùng ven phát triển không gian sản xuất nông nghiệp công nghệ cao kết hợp các khu dân cư với chất lượng sống không thua kém chất lượng sống tại đô thị - là các làng đô thị với xu hướng phát triển các làng đô thị theo tiêu chí xanh, bền vững - gọi là làng đô thị xanh. Đây có thể được xem là xu hướng phát triển đô thị mới ở Việt Nam và trên thế giới mà Đà Lạt và vùng phụ cận có đủ điều kiện để hình thành mô hình này. 

 

Một Đà Lạt sau hơn trăm năm còn lưu giữ những yếu tố cảnh quan thiên nhiên, lịch sử văn hóa, kiến trúc là lợi điểm để đô thị này phát triển xanh trong tương lai. 

 

Nỗ lực bảo vệ

 

Với những thuận lợi về điều kiện tự nhiên, Đà Lạt hiện là một địa điểm du lịch, nghỉ dưỡng và là vùng canh tác rau, hoa nổi tiếng của Việt Nam. Chính vì vậy, thành phố Đà Lạt luôn quan tâm, phát triển kinh tế - xã hội theo hướng bền vững về môi trường trên cơ sở xây dựng các chính sách bảo vệ môi trường dài hạn và tăng cường đầu tư các công trình xử lý môi trường. 

 

Sau 8 năm trở thành thành phố đô thị loại I trực thuộc tỉnh, chính quyền và nhân dân Đà Lạt đã có nhiều nỗ lực trong công tác bảo vệ môi trường, chất lượng môi trường thành phố được cải thiện đáng kể, công tác bảo vệ môi trường đã được nâng tầm cả về chất và lượng. Điều đó được thể hiện qua các mặt hoạt động bao gồm: Tăng cường năng lực thu gom chất thải sinh hoạt cùng với việc xây dựng nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt tập trung của thành phố; đầu tư xây dựng nhà máy xử lý chất thải nguy hại, mở rộng mạng lưới thu gom và xử lý nước thải tập trung của đô thị; kiểm soát ô nhiễm các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và khuyến khích các đơn vị sản xuất áp dụng công nghệ mới theo hướng của công nghệ sạch; chú trọng công tác quan trắc môi trường; duy trì và nâng cao tỷ lệ che phủ rừng, tăng cường diện tích phủ xanh đô thị và thường xuyên tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong nhân dân và du khách. Cụ thể, sau 8 năm được công nhận đô thị loại I, từ sự tài trợ của Chính phủ Đan Mạch, thành phố Đà Lạt đã xây dựng nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt tập trung với công suất thiết kế là 7.400 m ³/ngày, hoàn thành giai đoạn 2 với công suất 12.400 m ³/ngày để đảm bảo thu gom và xử lý được khoảng 60% tổng lượng nước thải phát sinh nhằm giảm bớt tình trạng ô nhiễm nguồn nước của các suối, hồ trên địa bàn thành phố và tiếp tục triển khai giai đoạn 3 với tổng công suất là 32.400 m ³/ngày. Thực tế cho thấy, từ khi nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt tập trung đi vào hoạt động, mức độ ô nhiễm ở các hồ, thác giảm đáng kể. Đây là tín hiệu rất đáng mừng, tạo động lực để thành phố Đà Lạt tiếp tục mở rộng phạm vi thu gom và xử lý nước thải của thành phố.

 

Hiện nay, tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt đạt 85%. Với đặc thù của một vùng chuyên canh nông nghiệp, tỷ lệ chất thải hữu cơ chiếm một lượng lớn trong tổng chất thải rắn phát sinh, thành phố Đà Lạt đã tiến hành xây dựng nhà máy xử lý chất thải rắn thành phố Đà Lạt có công suất 200 tấn/ngày, dự kiến sẽ xử lý toàn bộ lượng chất thải rắn này. Ngoài ra, nhà máy xử lý chất thải rắn này còn tận dụng nguồn rác hữu cơ để tái chế làm phân compost, đáp ứng nhu cầu phân bón cho chính vùng canh tác nông nghiệp của thành phố. Bên cạnh đó, thành phố rất chú trọng đến việc duy trì cũng như xây dựng thêm các công viên cây xanh, các mảng xanh đường phố nhằm không ngừng nâng cao chất lượng không khí và đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân trong thành phố. Mật độ che phủ rừng đạt 48,3% tạo cho Đà Lạt mang nét đặc thù “Rừng trong thành phố - thành phố trong rừng” với dáng dấp của các thành phố ôn đới trong vùng nhiệt đới. Nhìn một cách tổng thể Đà Lạt là một công viên khổng lồ với rừng thông bao phủ, tạo ra môi trường không khí trong lành.

 

Với những nỗ lực như vậy, chất lượng môi trường thành phốkhông ngừng được cải thiện và nâng cao mà đặc biệt là chất lượng môi trường nước được cải thiện đáng kể. Từ đó góp phần không nhỏ để Đà Lạt trở thành thành phố thực sự xanh - sạch - đẹp và phát triển bền vững về môi trường.

 

Hướng tới đa dạng sinh học đô thị  

 

Theo hồ sơ mà Sở Tài nguyên và Môi trường và UBND thành phố Đà Lạt chủ trì đệ trình để được công nhận “đô thị bền vững về môi trường”, trong đó đưa ra cam kết “không ngừng nâng cao chất lượng môi trường và đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân... Thành phố rất chú trọng đến việc duy trì hiện trạng rừng bao quanh thành phố cũng như xây dựng thêm các công viên cây xanh, các mảng xanh đường phố”. Qua đó, mật độ che phủ rừng duy trì ở mức 48,3%; riêng diện tích công viên, mảng xanh trong nội thị hơn 187.346 m ² với nhiều loài thực vật bản địa như thông 3 lá, mai anh đào, long não… và các loài thực vật du nhập như đa búp, phượng tím, mimosa… cùng với rất nhiều loài hoa được trồng theo mùa. 

 

Với chiến lược rõ ràng và thực thi hiệu quả, từ nhiều năm nay Singapore được xem là quốc gia đi đầu trong việc xây dựng thành phố với hệ sinh thái cân bằng, thân thiện với môi trường. Vì vậy “bộ chỉ số Singapore về đa dạng sinh học đô thị” được coi như tiêu chuẩn của châu Á khi đánh giá đối với đô thị bền vững về môi trường. Trong bộ chỉ số này bao gồm 3 hợp phần mang những nội dung về đa dạnh sinh học địa phương, chức năng sinh thái và điều hành, quản lý. Mỗi hợp phần được đề ra các chỉ thị cụ thể để đánh giá và có tới 23 chỉ thị như thế. Nói một cách vắn tắt đó là các yếu tố: khu vực tự nhiên trong đô thị, mạng lưới sinh thái để hạn chế phân mảnh, đa dạng sinh học bản địa, sự thay đổi về số loài, tỷ lệ khu bảo tồn thiên nhiên… hay điều hòa lượng nước và khí hậu, dự trữ cacbon, hiệu ứng làm mát thảm thực vật và chức năng giải trí, giáo dục; cuối cùng là ngân sách, dự án, bản chiến lược hành động về đa dạng sinh học cũng như khả năng tổ chức, hợp tác, giáo dục, nhận thức cộng đồng. Tuy hiện nay, thành phố Đà Lạt chưa áp dụng bộ chỉ số Singapore về đa dạng sinh học đô thị, nhưng nếu đối chiếu, so sánh thực tế với bộ chỉ số này thì thành phố đáp ứng ở mức tốt ở 8 chỉ thị, mức tương đối 3 chỉ thị và các chỉ thị về điều hành, quản lý. Trong đó, đặc biệt thành phố Đà Lạt tạo mọi điều kiện về kinh phí và nhân lực cho công tác bảo tồn đa dạng sinh học, theo quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học của tỉnh Lâm Đồng đã được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 169/QĐ-UBND ngày 23/1/2017.

 

XUÂN TRUNG