Tuy chưa hiểu biết đầy đủ về nguyên nhân gây ung thư, nhưng dựa vào các yếu tố liên quan đến ung thư, chúng ta có thể xếp nguyên nhân gây ung thư thành 2 nhóm chính: Tác nhân bên trong chiếm khoảng 10% (chủ yếu do yếu tố di truyền và nội tiết) và tác nhân bên ngoài chiếm khoảng 90%.
Tuy chưa hiểu biết đầy đủ về nguyên nhân gây ung thư, nhưng dựa vào các yếu tố liên quan đến ung thư, chúng ta có thể xếp nguyên nhân gây ung thư thành 2 nhóm chính: Tác nhân bên trong chiếm khoảng 10% (chủ yếu do yếu tố di truyền và nội tiết) và tác nhân bên ngoài chiếm khoảng 90%.
Đối với tác nhân bên ngoài, trong đó hai tác nhân chính là chế độ ăn uống (đặc biệt là rượu) gây nhiều loại ung thư đường tiêu hóa và hút thuốc lá gây ung thư phổi, ung thư đường hô hấp trên, ung thư vùng đầu cổ. Ngoài ra một số tác nhân thường gặp khác: Tia phóng xạ thường gây ung thư máu, ung thư tuyến giáp; tia cực tím là tác nhân gây ung thư da. Tác nhân hóa học dioxin làm tăng tỷ lệ ung thư gan, máu, hạch, phần mềm. Tác nhân virút cũng được nói đến nhiều trong các nguyên nhân gây ung thư, có 4 loại virút được nhắc đến: Virus Epstein-Barr gây ung thư vòm họng, u lymphô ác tính. Virus viêm gan B, C (HBV, HCV) gây ung thư gan nguyên phát. Virus gây u nhú (HPV) gây ung thư cổ tử cung, âm đạo, âm hộ, ung thư dương vật. Virus gây bệnh bạch cầu dòng lympho T ở người (HTLV). Ngoài ra, vi khuẩn helicobacter pylori (HP) có vai trò quan trọng trong gây viêm loét dạ dày - tá tràng và ung thư dạ dày.
Điều trị ung thư: Phương pháp điều trị phẫu thuật tùy vào mục đích điều trị mà người thầy thuốc áp dụng các phẫu thuật khác nhau. Phẫu thuật triệt để được chỉ định trong các trường hợp ung thư khi còn ở giai đoạn sớm chưa di căn xa, bằng cách cắt rộng, lấy toàn bộ khối ung thư và một phần tổ chức lành bao quanh u. Phẫu thuật tạm thời, chỉ định trong một số trường hợp ung thư đã lan rộng, nhằm mục đích tạm thời làm giảm nhẹ tác hại do khối u gây ra. Phẫu thuật với mục đích khác nhằm kết hợp trong điều trị nội tiết để hạn chế ung thư phát triển như cắt buồng trứng, cắt tinh hoàn để điều trị ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt hoặc phẫu thuật tạo hình, phục hồi chức năng sau điều trị triệt để.
Phương pháp điều trị tia xạ: Là dùng tia phóng xạ để tiêu diệt các tế bào ung thư. cùng với phẫu thuật, tia xạ là một trong hai phương pháp điều trị ung thư phổ biến nhất và hiệu quả nhất. Điều trị tia xạ phối hợp với phẫu thuật thường được áp dụng trong nhiều trường hợp khi ung thư đã phát triển tương đối lớn hơn. Tia xạ trước mổ nhằm giảm bớt thể tích u để dễ mổ, hạn chế di căn xa trong lúc mổ, tia xạ sau mổ nhằm diệt nốt những tế bào ung thư còn sót lại sau mổ. Có khi tia xạ cả trước mổ cả sau mổ hoặc tia xạ phối hợp với hóa chất để tăng khả năng diệt tế bào ung thư tại một khu vực mà điều trị hóa chất không đủ khả năng diệt hết. Tuy vậy, tia phóng xạ không chỉ diệt tế bào ung thư mà có thể diệt luôn tế bào lành ở vùng bị chiếu gây ra một số biến chứng nhất định.
Điều trị hóa chất: Là phương pháp dùng thuốc (các hóa chất) để chữa bệnh, thường được áp dụng để chữa các ung thư của hệ thống tạo huyết hoặc ung thư đã lan tràn toàn thân mà phẫu thuật và tia xạ không có khả năng điều trị được. Hóa chất có thể điều trị triệt để rất tốt với các loại ung thư rất nhạy cảm với hóa chất như ung thư tinh hoàn, ung thư nhau thai (Choriocarcinome), ung thư tế bào mầm của buồng trứng, và một số ung thư nguyên bào ở trẻ em, ung thư hạch bạch huyết. Điều trị hoá chất không chỉ giá thành hiện nay còn cao mà thuốc thường có nhiều tác dụng phụ độc hại nên cần có các biện pháp làm giảm độc hại tối thiểu đối với cơ thể.
Về quan điểm điều trị ung thư hiện nay: “Ung thư biết sớm trị lành”, ba phương pháp phẫu thuật, xạ trị và hóa chất được các nước tiên tiến trên thế giới áp dụng là những phương pháp điều trị chính, cần phải tuân thủ nghiêm ngặt để tránh bỏ lỡ cơ hội vàng.
Ngoài các phương pháp trên, trong quá trình điều trị có thể kết hợp với các phương pháp hỗ trợ khác nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các phương pháp hỗ trợ bao gồm điều trị nội tiết, miễn dịch, sử dụng thuốc đông y, y học thay thế bổ sung, kiểm soát triệu chứng.
Điều trị nội tiết: Có một số loại ung thư điều trị bằng nội tiết có tác dụng lui bệnh tốt, vì vậy được sử dụng phối hợp với các phương pháp khác. Điều trị nội tiết có thể dùng các nội tiết tố (hóc-môn) hoặc các dẫn chất corticoid trong phác đồ điều trị ung thư máu, ung thư hạch bạch huyết, nội tiết tố nữ oestradiol, progesteron trong điều trị ung thư vú, testosteron trong ung thư tuyến tiền liệt.
Điều trị miễn dịch: Trong những năm gần đây, sự hiểu biết về hệ thống miễn dịch ngày càng tiến bộ, nhiều người đã sử dụng các cytokin và kháng thể đơn dòng có khả năng điều hòa hoạt động của hệ miễn dịch trong điều trị ung thư và một số bệnh lý khác. Các chất miễn dịch không đặc hiệu có nguồn gốc sinh học khác cũng đang được nghiên cứu.
Sử dụng thuốc đông y: Sử dụng một số bài thuốc đông y cũng có tác dụng tốt trong việc điều trị một số ung thư. Y khoa thế giới ghi nhận một liệu pháp chữa trị ung thư xuất phát từ Việt Nam đang được nghiên cứu và thử nghiệm đó là sử dụng các chế phẩm từ nấm lim xanh - một loài nấm đặc hữu của Việt Nam. Ngoài ra, với biện pháp đông tây y kết hợp đã lợi dụng được thế mạnh kháng ung thư của đông y, dựa trên lý luận cân bằng âm dương của đông y. Hai biện pháp đông - tây y hỗ trợ, bổ sung cho nhau, cùng phát huy tác dụng. Theo các chuyên gia, đúng là một số bài thuốc đông y có khả năng hỗ trợ điều trị bệnh ung thư, nhưng đây chỉ là hỗ trợ điều trị, chứ không thể chữa khỏi hẳn được căn bệnh. Mong rằng, người bệnh cần cảnh giác với những loại thuốc, bài thuốc được khoác cái tên thần dược, thần kỳ kẻo tiền mất tật mang.
Y học thay thế và bổ sung: Là nhóm các hệ thống săn sóc sức khỏe và y tế vốn không được xem là có hiệu quả bởi các chuẩn mực của y học hiện đại. Hầu hết các thầy thuốc chống lại việc sử dụng các phương pháp này đơn độc trong điều trị các bệnh lý có khả năng tử vong như ung thư.
Kiểm soát triệu chứng: Mặc dù kiểm soát triệu chứng không phải là cách điều trị trực tiếp lên ung thư, nó vẫn được xem là yếu tố quan trọng cải thiện chất lượng sống của bệnh nhân. Thuốc giảm đau (thường là các opioid như morphine) và thuốc chống nôn rất thường được sử dụng ở bệnh nhân có các triệu chứng liên quan đến ung thư.
Phòng ngừa bệnh ung thư: Do biết được ung thư được gây ra chủ yếu do môi trường ngoài (90%) nên có thể chủ động phòng ngừa được bằng các biện pháp tích cực ngăn chặn các tác nhân tác động từ bên ngoài: Ngừng hút thuốc lá, hạn chế uống rượu bia, chế độ dinh dưỡng vệ sinh an toàn hợp lý, chống lạm dụng các hóa chất công nghiệp, chống ô nhiễm môi trường. Một số ung thư có liên quan đến virút có thể phòng ngừa bằng tiêm vắc xin, đặc biệt là vắc xin phòng viêm gan B. Bên cạnh đó, cần tích cực điều trị các tổn thương tiền ung thư, sàng lọc phát hiện sớm để điều trị ở giai đoạn sớm. Trong bữa ăn cần tăng cường hoa quả, rau xanh, giảm và điều chỉnh lượng đạm phù hợp cũng như hạn chế tối đa sử dụng mỡ động vật và thay vào đó là các loại dầu thực vật có lợi cho sức khỏe. Đồng thời phải có chế độ luyện tập thể dục thể thao hợp lý, khoa học sẽ là những giải pháp ngăn ngừa rất hữu hiệu.
TS-BS NGUYỄN VĂN LUYỆN
