(LĐ online) - Thế giới đang bắt đầu bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, là cuộc cách mạng chưa từng có trong lịch sử nhân loại; nó sẽ diễn biến rất nhanh, tạo ra khả năng mới, tác động sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội của thế giới.
(LĐ online) - Thế giới đang bắt đầu bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, là cuộc cách mạng chưa từng có trong lịch sử nhân loại; nó sẽ diễn biến rất nhanh, tạo ra khả năng mới, tác động sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội của thế giới.
Nhận diện CMCN 4.0
Từ cuối thế kỷ 18 đến đầu thế kỷ 21, thế giới đã trải qua 3 cuộc cách mạng công nghiệp (CMCN): Cuộc CMCN lần thứ nhất (từ 1784); Cuộc CMCN lần thứ hai (từ 1870); Cuộc CMCN lần thứ ba (từ 1969). Và hiện nay, thế giới đang bước vào cuộc CMCN lần thứ tư (CMCN 4.0). Năm 2013, khái niệm công nghiệp 4.0 (CN 4.0) xuất hiện trong một báo cáo của Đức nhằm đề cập đến chiến lược công nghệ cao, điện toán hóa sản xuất mà không còn cần đến sự tham gia của con người. Đến năm 2017, CN 4.0 đã lan rộng ra nhiều nước và trở thành một xu thế tất yếu của thời đại…
Bản chất của CN 4.0 là dựa trên nền tảng công nghệ số và tích hợp tất cả các công nghệ thông minh để tối ưu hóa quy trình, phương thức sản xuất. Theo các chuyên gia, cuộc CMCN 4.0 có các đặc trưng là sự kết hợp giữa hệ thống thực với hệ thống ảo; nền sản xuất thông minh, năng suất lao động vượt trội; khả năng kết nối thông qua các thiết bị di động thông minh, dựa trên công nghệ số, xử lý dữ liệu lớn, kết nối không dây; lượng thông tin tăng theo hàm số mũ, công nghệ và sản phẩm thay đổi theo tốc độ hàm số mũ; tạo nên cách mạng về tổ chức các chuỗi sản xuất - giá trị sản phẩm có hàm lượng tri thức cao; tạo hệ thống sản xuất thông minh, mạng lưới giá trị toàn cầu kết nối giữa con người với con người, con người với máy thiết bị, máy thiết bị với máy thiết bị, các doanh nghiệp và khách hàng.
Cuộc CMCN 4.0 được dự đoán sẽ tạo ra lợi ích hết sức to lớn và tác động mạnh mẽ, sâu sắc tới tất cả các lĩnh vực của đời sống thế giới cũng như Việt Nam. Nó không chỉ làm thay đổi nhanh chóng, sâu rộng phương thức sản xuất, toàn bộ chuỗi giá trị từ nghiên cứu đến sản xuất, mà còn làm thay đổi căn bản cả cách sống, cách làm việc của con người. Theo đó, cuộc cách mạng này sẽ tác động mạnh mẽ đến mọi quốc gia, chính phủ, doanh nghiệp và người dân. Tuy nhiên, bên cạnh mang lại nhiều cơ hội phát triển và hội nhập, CN 4.0 cũng đặt ra nhiều thách thức với các nước đang phát triển như Việt Nam.
Cơ hội và thách thức đối với Việt Nam
Về cơ hội, là một nước đi sau, Việt Nam có thể tiết kiệm thời gian, công sức trong nghiên cứu các công nghệ mới nhờ được thừa hưởng thành tựu cuộc CMCN 4.0 đem lại, để tập trung ứng dụng, phát triển những thành tựu đó cho phù hợp và mang lại hiệu quả tốt nhất cho nền kinh tế đất nước. Đặc biệt, cuộc CMCN 4.0 tạo điều kiện cho Việt Nam tham gia ngay từ đầu và có sự bứt phá nhanh chóng nếu có chính sách đúng đắn và nguồn lao động trẻ được đào tạo tốt.
Việc ứng dụng những công nghệ mới do CMCN 4.0 mang lại cho phép thúc đẩy năng suất lao động; tạo khả năng biến đổi các hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị doanh nghiệp trong nước. Từ đó, tạo cơ hội cho điều kiện làm việc và hoạt động kinh doanh hiệu quả; tạo khả năng nâng cao mức thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.
Việt Nam đang tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, CNH, HĐH đất nước, trong đó lấy giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ là một trong những khâu đột phá và đang ở thời kỳ dân số vàng, lực lượng lao động trẻ được đào tạo chiếm tỷ lệ cao,… là điều kiện thuận lợi để tiếp thu, ứng dụng nhanh chóng những công nghệ mới của CN 4.0.
Trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, những phát triển về công nghệ có thể rút ngắn (cũng có thể gia tăng) khoảng cách chênh lệch về tiềm lực so với các thế lực, các quốc gia khác trên thế giới.
Về thách thức, trước tiên là thách thức từ nhu cầu đào tạo, đào tạo lại cả về số lượng và chất lượng các đối tượng lao động để thích ứng với yêu cầu của cuộc CMCN 4.0 đặt ra trước mắt cũng như lâu dài, nhất là những nghề mà việc làm chưa từng có trước đó và những công nghệ chưa từng được phát minh.
Thứ hai, tham gia cuộc CMCN4.0 đòi hỏi phải có sự phát triển dựa trên tích lũy nền tảng lâu dài của nhiều lĩnh vực nghiên cứu KH&CN, đặc biệt là vật lý, sinh học, khoa học máy tính và trí tuệ nhân tạo, các lĩnh vực công nghệ mới, nghiên cứu các công nghệ mang tính đột phá. Từ đó, yêu cầu phải có khả năng tư duy, quản lý điều phối tích hợp các yếu tố công nghệ, phi công nghệ, giữa thực và ảo, giữa con người và máy móc; phải gắn kết chặt chẽ hơn nữa nghiên cứu khoa học và sản xuất.
Thứ ba, cuộc CMCN 4.0 diễn ra với tốc độ vô cùng nhanh chóng, nếu kịp thời nắm bắt được các cơ hội, thì Việt Nam có thể tạo ra bước phát triển vượt bậc, bắt kịp bước phát triển của thế giới, ngược lại có thể sẽ bi tụt hậu càng lớn, thua thiệt càng nhiều hơn; từ đó rơi vào thế bị động đối phó với những mặt trái của cuộc cách mạng này, chẳng hạn như vấn đề giải quyết việc làm, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, đạo đức xã hội, rủi ro công nghệ, ...
Thứ tư, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa sẽ thay thế nhiều công việc của con người nguy cơ phá vỡ thị trường lao động truyền thống, dẫn đến người dân gặp nhiều khó khăn hơn trong tìm kiếm việc làm, tình trạng dư thừa lao động thủ công, thất nghiệp sẽ xẩy ra, có thể gây bất ổn không chỉ về kinh tế, xã hội mà cả về chính trị.
Thứ năm, gia tăng bức xúc xã hội vể việc bảo mật thông tin cá nhân, thông tin của truyền thông xã hội do sự thâm nhập của các công nghệ kỹ thuật số và các động lực của việc chia sẻ. Từ đó, đặt ra thách thức cho nước ta về việc cần phải tự nâng cao công nghệ để có thể tạo ra “hàng rào chắn” vững chắc cho những thông tin này.
Vận hội cho tuổi trẻ
Cuộc CMCN 4.0 hy vọng mang đến vận hội lớn không chỉ cho các quốc gia mà cả cho người dân nếu biết nắm bắt thời cơ và có năng lực. Với đặc tính dễ dàng tiếp cận và tiếp thu những giá trị mới, hơn bao giờ hết tuổi trẻ cần chủ động học tập, tiếp cận khoa học công nghệ hiện đại, nhất là tin học, ngoại ngữ, đồng thời rèn luyện các kỹ năng công dân toàn cầu; phát huy khả năng sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, luôn có khát vọng đổi mới, tiên phong trong việc nắm bắt, đón đầu công nghệ mới. Tuổi trẻ cần được trang bị đầy đủ tri thức, kỹ năng làm chủ công nghệ và khẳng định được mình trong cuộc cách mạng công nghệ số; thực sự là lực lượng xung kích đi đầu trong ứng dụng công nghệ mới, tiên tiến, đồng thời có khả năng dẫn dắt các lực lượng, bộ phận khác thích ứng với yêu cầu của thời đại mới.
Muốn đi đầu trong CMCN 4.0, trước hết tuổi trẻ phải hiểu cuộc CMCN 4.0 là trí tuệ nhân tạo; kết nối internet vạn vật... Từ đó cần phải thay đổi tư duy, đẩy mạnh việc tiếp cận, tìm hiểu và ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, kinh doanh, đánh thức tiềm năng, thế mạnh, tạo ra các sản phẩm chất lượng, độc đáo, có sức cạnh tranh trên thế giới; xung phong tham gia nghiên cứu, áp dụng những thành tựu của CMCN 4.0 vào lĩnh vực chuyên môn mà mình phụ trách, không ngừng học tập, đổi mới, sáng tạo để theo kịp sự phát triển công nghệ.
Với đặc tính lứa tuổi, thanh niên hoàn toàn có khả năng học tập, sáng tạo và phát triển các công nghệ tiên phong. Vấn đề quan trọng là cần có bản lĩnh, tâm huyết, sự khát khao vươn lên, tự tin, quả cảm trong phát triển những ý tưởng của mình; phải xác định việc học tập và rèn luyện để có đủ phẩm chất và năng lực đưa đất nước phát triển trong kỷ nguyên CMCN 4.0 đang là trọng trách đặt trên vai tuổi trẻ, cũng như tổ chức Đoàn thanh niên.
Tổ chức Đoàn thanh niên cần cổ vũ, khích lệ thanh niên nuôi dưỡng ước mơ, khát vọng làm giàu chính đáng; đẩy mạnh các hoạt động sáng tạo khởi nghiệp kết hợp với các hoạt động tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng, mang tri thức, công nghệ đến với thanh niên nông thôn, vùng sâu, vùng xa, góp phần rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng miền, đối tượng… Thủ lĩnh thanh niên muốn tập hợp, lan tỏa được lớp trẻ cần phải thay đổi tư duy, dám nghĩ dám làm và nhạy bén, cởi mở hơn với cái mới, nhất là ứng dụng thành tựu khoa học từ các trường đại học, viện nghiên cứu... vào công tác Đoàn, phong trào thanh niên và các lĩnh vực chuyên môn.
Các cấp, các ngành, tổ chức, đoàn thể, các doanh nghiệp quan tâm tạo điều kiện cho thanh niên khởi nghiệp, lập nghiệp; thành lập quỹ hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp… nhằm giúp thanh niên vượt qua khó khăn, thử thách ban đầu...
Để xứng đáng là lực lượng tiên phong, niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, tuổi trẻ hôm nay cần xác định vai trò, lý tưởng, mục tiêu, lẽ sống của bản thân luôn gắn liền với sự nghiệp cách mạng của đất nước, nhanh chóng tiếp cận với các tiến bộ của cuộc CMCN 4.0, áp dụng có hiệu quả vào thực tiễn cuộc sống; tạo cơ hội bứt phá, đưa nước ta phát triển “sánh vai vai với các cường quốc năm châu” , như Bác Hồ hằng mong muốn.
KHÁNH LINH
