Đẩy mạnh công tác truyền thông về sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh

Trong những năm qua, tỉnh Lâm Đồng đã triển khai thực hiện Chương trình Sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh (SLTS&SLSS) tại 142/142 xã, phường, thị trấn, bước đầu đã có được những kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, để công tác SLTS&SLSS trong thời gian tới đạt hiệu quả, từng bước góp phần vào nâng cao chất lượng dân số, trước tiên cần phải tập trung tuyên truyền cho mọi người dân hiểu sâu sắc về lợi ích của việc này.

 

Tập huấn lấy máu gót chân tại Bệnh viện Đa khoa Lâm Đồng

 

Lợi ích lớn cho gia đình và xã hội

 

Thực hiện SLTS&SLSS tốt sẽ giúp cho trẻ sinh ra phát triển bình thường hoặc tránh được những hậu quả nặng nề do dị tật bẩm sinh, giảm thiểu số người tàn tật, thiểu năng trí tuệ trong cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng dân số trên địa bàn. Đặc biệt, SLTS&SLSS nhằm phát hiện kịp thời những bệnh tật bẩm sinh để không sinh ra những em bé dị tật làm gánh nặng cho gia đình và xã hội.

 

Ngay từ khi đề án được triển khai, Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh Lâm Đồng tham mưu Sở Y tế chỉ đạo cho các đơn vị y tế trực thuộc phối hợp với Chi cục Dân số ký kết hợp đồng trong việc triển khai đề án. Bên cạnh đó, Chi cục Dân số chủ động ký hợp đồng với Trung tâm sàng lọc Bionet và phối hợp Bệnh viện Từ Dũ thực hiện xét nghiệm mẫu máu gót chân trẻ sơ sinh để tầm soát 2 bệnh TSH và G6PD. Đối với các ban, ngành, đoàn thể lồng ghép truyền thông, tư vấn những nội dung liên quan về việc sàng lọc, tầm soát bệnh tật đến phụ nữ có thai và các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ. Nội dung và hình thức tuyên truyền phải ngắn gọn, dễ hiểu và phù hợp với từng đối tượng.

 

Hiện nay, một số người dân thực sự vẫn chưa hiểu rõ một cách cặn kẽ về SLTS&SLSS, để triển khai có hiệu quả người truyền thông phải đưa ra những khái niệm cơ bản để người dân hiểu như: SLTS&SLSS là gì? Đặc biệt, tư vấn làm sao để mọi người dân hiểu được lợi ích, tầm quan trọng của việc SLTS&SLSS, cụ thể: Đối với trẻ sơ sinh và gia đình: Ý nghĩa của SLTS&SLSS góp phần làm giảm tỷ lệ tử vong, giúp cho trẻ sinh ra phát triển bình thường hoặc tránh được những hậu quả nặng nề do dị tật bẩm sinh gây ra, phòng ngừa các hậu quả nặng nề của bệnh và cải thiện tương lai phát triển của trẻ; đối với xã hội, giảm thiểu số người tàn tật, thiểu năng trí tuệ trong cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng dân số.

 

SLTS&SLSS là phương pháp đơn giản, rẻ tiền, đem lại hiệu quả rất lớn. Khi phát hiện những bất thường thai nhi, các bác sĩ sẽ tư vấn cho người mẹ có thể lựa chọn đình chỉ thai nghén một số trường hợp vì những lý do như: Thai nhi sẽ bị chết từ khi còn trong bụng mẹ hoặc khi sinh ra không thể sống được hoặc có thể tư vấn để điều trị cho thai nhi ngay từ trong bụng mẹ. Từ đó các chuyên gia y tế sẽ tư vấn cho gia đình chọn hướng xử trí thích hợp nhằm giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội. 

 

Chị Võ Thị Kim Loan, Trung tâm Y tế Đức Trọng cho biết: “Để Đề án SLTS&SLSS đạt hiệu quả, trước hết cần phải đẩy mạnh công tác truyền thông tư vấn cho mọi người dân hiểu, khi đề án mới triển khai chúng tôi hướng dẫn cho cán bộ chuyên trách, cộng tác viên cần xác định rõ đối tượng cần tư vấn và khám sàng lọc trước sinh, sau đó mình mới mở rộng các đối tượng khác. Về hình thức tư vấn, chúng tôi dùng những hình ảnh trực quan về các bệnh liên quan, đồng thời dặn dò những thai phụ đi khám đúng định kỳ, trẻ em lấy mẫu máu sàng lọc như thế nào…”.

 

Cần sự vào cuộc của hệ thống chính trị

 

Công tác truyền thông tư vấn về SLTS&SLSS được lồng ghép, phối hợp với các ngành, địa phương vào các buổi sinh hoạt thôn, tổ dân phố; tại Chi hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh... Trong năm đã tuyên truyền tư vấn tại hộ gia đình được 1.200 buổi cho 37.210 lượt người và 1.617 buổi phát thanh.

 

Nhờ vậy, nhận thức của người dân được nâng lên, số người tham gia SLTS&SLSS ngày càng đông. Theo báo cáo kết quả của Chi cục DS - KHHGĐ năm 2020, có 12.890 bà mẹ mang thai được sàng lọc trước sinh trên 29.873 bà mẹ mang thai, đạt tỷ lệ 43,1%, vượt kế hoạch giao (kế hoạch năm 2020 giao 43%); sàng lọc sơ sinh có 10.328 trẻ em sinh ra được sàng lọc trên 19.664 trẻ sinh ra, đạt tỷ lệ 52,2%, vượt kế hoạch giao (kế hoạch năm 2020 giao 50%). Mặc dù đạt chỉ tiêu giao nhưng so với tỷ lệ vẫn còn thấp.

 

Lâm Đồng cũng như các tỉnh, thành khác, tỷ lệ SLTS&SLSS ở thành phố cao hơn. Còn tại các vùng nông thôn, nhất là vùng sâu, vùng đồng bào dân tộc thiểu số… nhiều sản phụ chưa quan tâm đến việc SLTS&SLSS. Chị Ka Hấp, thôn Duệ, xã Đinh Lạc, Di Linh chia sẻ: “Mình có 5 con rồi, nhưng mình chưa bao giờ hiểu, chưa biết về sàng lọc sau sinh là gì cả”. Mặc dù cán bộ dân số xã và cộng tác viên đã tổ chức tư vấn tại hộ gia đình nhưng các bà mẹ cũng ít quan tâm về lợi ích của việc sàng lọc sau sinh. Bác sĩ CKI Lê Thành Quang - Giám đốc Trung tâm Y tế Di Linh cho biết: “Muốn nâng cao chất lượng dân số, trước hết cần phải tập trung vào việc SLTS&SLSS đồng thời tăng cường tư vấn và khám sức khỏe sinh sản trước hôn nhân cho nam, nữ chuẩn bị kết hôn. Xác định được tầm quan trọng đó, Trung tâm Y tế Di Linh trong những năm qua đã triển khai Đề án sàng lọc trước sinh và sau sinh đến các xã, thị trấn, tham mưu cho UBND huyện chỉ đạo các ban, ngành cùng vào cuộc. Sắp tới chúng tôi sẽ triển khai đồng bộ và có hiệu quả Quyết định số 1999/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình mở rộng tầm soát, chẩn đoán, điều trị một số bệnh, tật trước sinh và sơ sinh đến năm 2030”.

 

Để người dân hiểu được tầm quan trọng của việc SLTS&SLSS, cần tăng cường công tác truyền thông hơn nữa bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng, phù hợp với từng vùng, từng đối tượng. Bên cạnh đó, cũng cần sự vào cuộc của các ngành chức năng góp phần nâng cao nhận thức, tầm quan trọng của việc SLTS&SLSS cho người dân, nhất là vùng sâu, vùng đồng bào dân tộc thiểu số...

 

Trong thời gian tới, cần phải tập trung làm tốt một số nội dung như: Tổ chức truyền thông, tư vấn nhóm, lồng ghép vào các buổi sinh hoạt của các ban, ngành, đoàn thể, nhất là Hội Phụ nữ để tuyên truyền cho hội viên, đồng thời tạo điều kiện cho cán bộ y tế cơ sở tham gia các lớp tập huấn thực hành lấy máu gót chân. Rà soát, quản lý đối tượng phụ nữ mang thai có nguy cơ bị dị tật, các trẻ sơ sinh được chẩn đoán xác định mắc một số bệnh di truyền, chuyển hóa bẩm sinh để can thiệp kịp thời, góp phần cho ra đời những em bé khỏe mạnh, không dị tật. Chỉ đạo mạng lưới chuyên trách, cộng tác viên dân số cơ sở đẩy mạnh công tác tuyên truyền tại hộ gia đình cho các bà mẹ mang thai, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ về mục đích, ý nghĩa, quy trình cũng như những tác dụng của việc sàng lọc chẩn đoán trước sinh và sơ sinh…

 

Để làm được những vấn đề đó, chúng ta cần phải xác định rõ việc SLTS&SLSS giờ không chỉ là chuyện cá nhân của mỗi gia đình, mà chính là bước đi lâu dài của cả xã hội chứ không riêng gì ngành Y tế, vì mục tiêu cải thiện, nâng cao chất lượng giống nòi. Chính vì vậy, cần phải có sự chỉ đạo sâu sát của các cấp ủy đảng, chính quyền, sự phối hợp đồng bộ của các ban, ngành, đoàn thể trong việc triển khai thực hiện Chương trình SLTS&SLSS trên địa bàn toàn tỉnh.

 

CÔNG NAM