Đại dịch thúc đẩy chuyển đổi số trong báo chí

Từ lâu, chúng ta đã nghe đến thuật ngữ chuyển đổi số, kinh tế số, xã hội số, chính phủ số. Nhưng, phải đến khi đại dịch COVID-19 hoành hành, công cuộc chuyển đổi số mới được thúc đẩy mạnh mẽ hơn. Báo chí cũng không là ngoại lệ, với những sự thay đổi bắt buộc, nhưng khá tiện lợi, hiệu quả…

 

Công nghệ số đang mang tới những đột phá. Ảnh minh họa

 

Sự chuyển đổi tất yếu

 

Những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư nói riêng, cách mạng khoa học - công nghệ nói chung đã từng bước biến đổi thế giới một cách mạnh mẽ. Những câu chuyện chưa từng xảy ra trước đây đã xuất hiện và ngày càng quen thuộc với nhiều người. Với các nhà báo cũng vậy, họ cũng phải làm quen, tiếp cận với sự phát triển của mạng thông tin toàn cầu Internet cùng các công nghệ số mới, như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây (Cloud Computing), công nghệ chuỗi khối (Blockchain), dữ liệu lớn (Big Data), thực tế ảo (VR)… Những tiến bộ của khoa học - công nghệ được ứng dụng vào đời sống báo chí một cách hết sức đa dạng, sâu sắc, bắt buộc. Các nhà báo Mỹ và phương Tây không xa lạ gì với việc người máy viết tin bài, báo chí di động, báo chí dữ liệu, với tòa soạn hội tụ, với việc quản lý, điều hành trên nền tảng số… Đặc biệt, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo được tiến hành khá sâu rộng, thiết thực trong sản xuất các sản phẩm báo chí, từ việc phát hiện đề tài, thu thập thông tin, thăm dò ý kiến công chúng đến sản xuất sản phẩm báo chí hoàn chỉnh, hay việc thu phí đọc báo trực tuyến, phát hành, quảng cáo trên nền tảng số…

 

Ở Việt Nam, các mô hình tòa soạn hội tụ xuất hiện ngày càng nhiều, các cơ quan báo chí đa phương tiện, đa nền tảng, đa loại hình cũng được hình thành, hoạt động hiệu quả. Không ít cơ quan báo chí đã mạnh dạn đầu tư vào các sản phẩm báo chí chất lượng cao, báo chí dữ liệu, các hình thức thể hiện tác phẩm báo chí kết hợp nhiều loại hình báo chí khác nhau, những sản phẩm báo chí độc quyền được đầu tư “ra tấm ra món” về nhân lực, tài lực, vật lực.

 

Đáng chú ý là không chỉ báo chí Trung ương, báo Đảng địa phương cũng có nhiều sự thay đổi đáng ghi nhận trong việc chuyển đổi số. Đó là việc xây dựng, phát triển phiên bản báo mạng điện tử, tổ chức tòa soạn đa phương tiện, tòa soạn hội tụ với đầy đủ loại hình như báo in, báo mạng điện tử, báo truyền hình, phát thanh trên các hạ tầng kỹ thuật số. Tuy hội tụ các loại hình báo chí trong một tòa soạn báo Đảng địa phương, nhưng việc tổ chức sản xuất, xuất bản thông tin không hề có sự trùng lắp, chồng chéo, lãng phí nguồn nhân lực, tài nguyên, thông tin. Điều này thể hiện rất rõ các nhánh thông tin của một cơ quan báo chí, thường là thông tin mang tính chất thông tấn, thông báo, thời sự sẽ dành cho báo mạng điện tử; thông tin chuyên sâu, chuyên biệt, bày tỏ quan điểm, chính kiến, bình luận sẽ dành cho báo in, truyền hình trên báo mạng điện tử… Không chỉ tích hợp về mặt nội dung, đa số các tòa soạn đã tích hợp cả nhân lực, cơ sở vật chất, hạ tầng thông tin từ báo in, báo mạng điện tử, sản xuất nội dung video, và sử dụng cả mạng xã hội với những fanpage để quảng bá, chuyển tải thông tin một cách đa dạng, nhanh chóng tới công chúng.

 

Việc số hóa quá trình sản xuất sản phẩm báo chí - truyền thông nói chung, một tác phẩm báo chí - truyền thông nói riêng được tiến hành mạnh mẽ. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm nguồn nhân lực, vật lực (nhất là giấy in, mực in) mà còn thể hiện rõ trách nhiệm của từng người, từng bộ phận, cũng như cả dây chuyền sản xuất. Bên cạnh đó, từng khâu trong quy trình quản lý tòa soạn/cơ quan báo chí cũng được số hóa, giúp việc chỉ đạo, điều hành, giám sát hiệu quả hơn. Số hóa trong quản lý báo chí giúp các cơ quan báo chí tận dụng triệt để các nguồn lực có sẵn, giám sát có hiệu quả các quá trình tác nghiệp của từng phóng viên cũng như cả tòa soạn.

 

Ưu thế thời đại dịch và trong tương lai

 

Đại dịch COVID-19 buộc con người phải thực hiện giãn cách xã hội ở những thời điểm, địa phương nhất định. Khi ấy, mọi việc quản lý, điều hành bộ máy, quy trình sản xuất sản phẩm báo chí được thực hiện trên nền tảng số. Tòa soạn từ xa phát huy ưu thế một cách vượt trội, sau những bỡ ngỡ ban đầu. Các phóng viên, biên tập viên, thậm chí cả lãnh đạo tòa soạn đều có thể làm việc tại nhà, với các phương tiện, thiết bị thông minh có kết nối Internet. Các phần mềm quản lý hành chính, quản lý tin bài, họp trực tuyến… được áp dụng triệt để, hiệu quả. 

 

Khi tòa soạn từ xa được vận hành, không ít người ban đầu có cảm giác lạ lẫm, thiếu hứng thú làm việc, khó tiếp cận các công nghệ mới. Nhưng rồi, mọi việc đều được tiến hành khá trơn tru, hiệu quả. Kết quả là các tác phẩm báo chí, sản phẩm báo chí vẫn được sản xuất, xuất bản một cách đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng. Các cuộc họp vẫn diễn ra thường xuyên, nội dung được quán triệt đầy đủ, việc triển khai công việc từ trị sự đến chuyên môn đều được nhịp nhàng, thông suốt, hiệu quả cao. Đó còn chưa kể đến việc vận hành tòa soạn từ xa sẽ tiết kiệm được nguồn kinh phí đáng kể, từ đi lại, điện nước đến văn phòng phẩm cho từng cá nhân cũng như cả tòa soạn. Thế nên, tòa soạn có thể vắng vẻ, không sáng đèn đều khắp các phòng làm việc nhưng không phải là tòa soạn “chết lâm sàng” mà vẫn vận hành rất hiệu quả, đồng thời còn góp phần thực hiện việc phòng, chống dịch bệnh một cách hợp lý. 

 

Với những ưu thế được phát huy một cách rõ ràng trong đại dịch, nằm trong vòng quay chuyển động mạnh mẽ của kỷ nguyên xã hội số, kinh tế số, chính phủ số; chắc chắn chuyển đổi số trong báo chí sẽ còn diễn ra một cách mạnh mẽ, sâu rộng, với những bước tiến, sự đổi thay mới đầy hứng khởi, nhưng cũng không dễ dự báo đòi hỏi mỗi nhà báo, mỗi cơ quan báo chí cũng như cả nền báo chí cần chủ động tâm thế sẵn sàng nhập cuộc hiệu quả. Điều này càng có cơ sở hơn khi vào đầu năm 2021, Bộ Thông tin và Truyền thông công bố 3 nền tảng hỗ trợ cơ quan báo chí chuyển đổi số, giúp các cơ quan báo chí tiếp tục tồn tại, phát triển, thu hút công chúng. Trong đó, đáng chú ý là nền tảng quản lý tòa soạn điện tử, cho phép xây dựng tòa soạn hội tụ công nghệ hiện đại, đưa toàn bộ nghiệp vụ báo chí lên môi trường số, bao gồm các hoạt động quản lý quy trình xuất bản, hoạt động quản trị nội bộ của tòa soạn, hoạt động tương tác hai chiều với bạn đọc, đo lường số lượng bạn đọc, ứng dụng công nghệ, trình bày nội dung và sẵn sàng cho một mô hình thu phí của báo điện tử trong một tương lai gần.

 

Thế nên, chuyển đổi số trong báo chí là tất yếu, mà đại dịch COVID-19 quái ác chỉ là bước thúc đẩy quá trình ứng dụng, vận hành mạnh mẽ, sâu rộng, hiệu quả hơn mà thôi!

 

NGUYỄN TRI THỨC