Đạo đức và xây dựng đạo đức cách mạng - một công việc rất hệ trọng

Đạo đức là gốc, là nền tảng của người cách mạng, một trong những vấn đề căn bản cốt lõi đầu tiên của cách mạng Việt Nam được Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập từ những năm 1925 và sau này Người đã nhiều lần nhấn mạnh. Hiện nay, Đảng ta xác định xây dựng Đảng về đạo đức và xây dựng đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên là vấn đề rất hệ trọng, một trong 10 nhiệm vụ của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng.

• ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG NỘI DUNG CĂN CỐT TRONG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi đạo đức cách mạng là gốc, là nền tảng của người cách mạng; có đạo đức cách mạng mới hoàn thành sự nghiệp cách mạng vẻ vang. Người nói: “Mọi việc thành hay là bại, chủ chốt là do cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng hay là không”; “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng là một yêu cầu tất yếu của sự nghiệp cách mạng và là điều kiện tiên quyết cho sự thành công của những người lãnh đạo. Bởi khi người có đạo đức cách mạng thì dù gặp khó khăn, gian khổ đến đâu, thậm chí gặp thất bại vẫn không nản lòng, rụt rè, lùi bước và khi gặp thuận lợi, thành công vẫn không kiêu ngạo, chủ quan, không kèn cựa địa vị, không lo hưởng thụ, hủ hóa…, mà chỉ tập trung hoàn thành tốt nhiệm vụ. Như vậy, đạo đức cách mạng không chỉ là động lực giúp chúng ta vượt qua mọi khó khăn, thử thách, luôn hoàn thành nhiệm vụ được giao, mà còn giữ được thái độ chất phác, khiêm tốn, giản dị, sống hòa mình với Nhân dân... Vì lẽ đó nên Chủ tịch Hồ Chí Minh hết sức coi trọng việc giáo dục và rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Người căn dặn: “Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”.

Đạo đức cách mạng trong tư tưởng Hồ Chí Minh không phải là đạo đức thủ cựu mà là đạo đức mới, với những chuẩn mực cơ bản, đó là: Tận trung với nước, tận hiếu với dân, là phẩm chất bao trùm, quan trọng nhất; Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, nhân tố trung tâm của đạo đức cách mạng; Yêu thương, quý trọng con người, yếu tố thôi thúc hành động vì lẽ phải, vì cuộc sống tự do, ấm no, hạnh phúc của con người; Đoàn kết, thống nhất, nhân tố tạo nên sức mạnh, đảm bảo thành công; Thẳng thắn, dũng cảm đấu tranh tự phê bình và phê bình là nét phẩm chất đảm bảo giữ gìn khối đoàn kết, thống nhất và không ngừng tiến bộ; Tinh thần quốc tế trong sáng được bắt nguồn từ bản chất của giai cấp công nhân và chế độ XHCN, nét phẩm chất điều chỉnh quan hệ rộng nhất của con người... Những chuẩn mực ấy có mối quan hệ biện chứng, gắn kết thành một thể thống nhất, tạo nên hệ chuẩn mực đạo đức cách mạng tiêu biểu cho tư cách của người cán bộ, đảng viên.

Không chỉ xác định nội hàm chuẩn mực đạo đức cách mạng, mà Chủ tịch Hồ Chí Minh còn chỉ dẫn về các nguyên tắc xây dựng đạo đức cách mạng. Người nói: “đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”. Theo đó, mỗi cán bộ, đảng viên phải không ngừng trau dồi, tu dưỡng, rèn luyện, giữ gìn, cố gắng vươn lên để có những phẩm chất đạo đức tương ứng với từng giai đoạn cách mạng. Nếu người cán bộ, đảng viên không tu dưỡng, rèn luyện sẽ không theo kịp yêu cầu của cách mạng, sẽ tụt hậu so với sự nghiệp chung của đất nước, dân tộc. Do đó đòi hỏi người cán bộ, đảng viên phải không ngừng tu dưỡng, rèn luyện, giữ gìn đạo đức suốt đời.

Không chỉ xác định những chuẩn mực đạo đức cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn nêu tấm gương tuyệt vời về thực hành những chuẩn mực ấy. Suốt cuộc đời, Người đã thực hành nêu gương cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, từ việc nhỏ đến việc lớn; lời nói luôn đi đôi với việc làm; toàn tâm, toàn ý phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân… Con người Hồ Chí Minh là biểu tượng sáng ngời đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Không chỉ tự mình nêu gương, mà Người còn không ngừng giáo dục phẩm chất đạo đức cách mạng cho toàn thể cán bộ, đảng viên và Nhân dân. Tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc, là niềm tự hào của các thế hệ người Việt Nam. 

Hiện nay, mặc dù bối cảnh tình hình và nhiệm vụ cách mạng có nhiều thay đổi, nhưng những chuẩn mực đạo đức cách mạng cốt lõi dựa trên cơ sở nền tảng lý luận Mác-Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn còn vẹn nguyên giá trị cả về lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, nội dung cụ thể của từng chuẩn mực cũng cần không ngừng bổ sung mới phù hợp với các quan điểm, chủ trương của Đảng về tiêu chuẩn cán bộ, đảng viên trong thời kỳ mới. Có như thế mới đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng đặt ra.

• XÂY DỰNG CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG TRONG GIAI ĐOẠN MỚI

Thấm nhuần sâu sắc tư tưởng đạo đức cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong hơn 93 năm qua, Đảng ta luôn quan tâm, chú trọng xây dựng Đảng về đạo đức, coi đây là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục; là yêu cầu quan trọng, cấp thiết trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, để Đảng ta thật trong sạch, vững mạnh, “là đạo đức, là văn minh”, đủ năng lực và uy tín lãnh đạo Nhân dân, xứng đáng với trọng trách được Nhân dân giao phó. Tuy nhiên, nhìn thẳng vào sự thật hiện nay vẫn còn một bộ phận cán bộ, đảng viên, kể cả ở cấp cao, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, có những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, gây bất bình, lo lắng, suy giảm niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ XHCN. Tình hình ấy đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có hệ chuẩn mực đạo đức cách mạng thống nhất, phù hợp với điều kiện và yêu cầu mới để xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên đủ phẩm chất, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nêu rõ: “Nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện các chuẩn mực đạo đức cách mạng phù hợp với điều kiện mới và truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc để làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự giác tu dưỡng, rèn luyện, tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hàng ngày”.

Quán triệt tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, việc xây dựng đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong bối cảnh hiện nay cần lưu ý một số vấn đề sau đây:

Trước hết, việc nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện và thực hành các chuẩn mực đạo đức cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí Minh cần đặt trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực hiện nay có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường; tình hình trong nước mặc dù đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử nhưng vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thách thức; đặc biệt là sự tác động của mặt trái kinh tế thị trường và sự chống phá của các thế lực thù địch, phản động bằng chiến lược “diễn biến hòa bình”, làm cho một bộ phận cán bộ, đảng viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, dễ bị dụ dỗ, mua chuộc, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, sống xa dân, độc đoán chuyên quyền, tham nhũng, lãng phí, vi phạm pháp luật phải xử lý kỷ luật... Do đó, các chuẩn mực đạo đức cách mạng hiện nay phải phù hợp với điều kiện mới và truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc thì mới đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới. 

Thứ hai, làm cho đội ngũ cán bộ, đảng viên nhận thức rõ vai trò, sự cần thiết phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện về đạo đức cách mạng; từ đó tính tích cực, tự giác tu dưỡng, rèn luyện, giữ gìn đạo đức cách mạng. Đây được xem là giải pháp mang tính quyết định. Thực tiễn đã cho thấy, khi người cán bộ, đảng viên không thường xuyên học tập, tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất sẽ dần đánh mất “nền tảng gốc” là đạo đức cách mạng, suy thoái về tư tưởng chính trị, một bước ngắn, hết sức nguy hiểm dẫn đến “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”… Điều này đòi hỏi các cấp ủy, tổ chức đảng cần tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, lịch sử, truyền thống dân tộc và các nghị quyết, chỉ thị của Đảng về nội dung này. 

Thứ ba, thực hành đạo đức cách mạng cần lấy nêu gương là phương thức giáo dục có sức thuyết phục, hiệu quả nhất; bởi theo Hồ Chí Minh “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”. Từ đó, đòi hỏi đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, chủ chốt, người đứng đầu các cấp cần phải luôn phát huy vai trò nêu gương trong thực hành đạo đức. Đặc biệt, muốn nêu gương được trước hết người cán bộ, đảng viên phải có phẩm chất đạo đức tốt, lối sống lành mạnh, có như vậy hành động nêu gương của mình mới có tính thuyết phục. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”.

Thứ tư, trên cơ sở hệ chuẩn mực đạo đức cách mạng đã được xác định, các ngành, lĩnh vực, địa phương, đơn vị, cần quán triệt, vận dụng linh hoạt, sáng tạo phù hợp với từng đối tượng, nhiệm vụ, công việc cụ thể; xây dựng quy chế làm việc chặt chẽ, xác định rõ quyền hạn, trách nhiệm của từng cá nhân, tổ chức, để mỗi người “tự soi”, “tự sửa”, rèn luyện, tu dưỡng, đồng thời cũng là căn cứ để đánh giá cán bộ, đảng viên và tổ chức. Đặc biệt, phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật Đảng một cách nghiêm minh. Làm tốt những điều này không chỉ tạo khuôn khổ, hành lang pháp lý trong thực thi chức trách, nhiệm vụ và kiểm soát được quyền lực, mà còn động viên, khuyến khích những người gương mẫu thực hiện và hạn chế thói lười biếng, vô trách nhiệm, ỷ lại, tư lợi cá nhân, dẫn đến vi phạm tư cách, thoái hóa, biến chất, vi phạm các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng… Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “kiểm tra có tác dụng thúc đẩy và giáo dục đảng viên và cán bộ làm trọn nhiệm vụ đối với Đảng, đối với Nhà nước, làm gương mẫu tốt cho nhân dân”, “Kiểm soát khéo, bao nhiêu khuyết điểm lòi ra hết, hơn nữa kiểm tra khéo về sau khuyết điểm nhất định bớt đi”. 

Thứ năm, cần nâng cao vai trò giám sát của Nhân dân đối với các hoạt động của cán bộ, đảng viên, tổ chức Đảng… Đặt ra vấn đề này là bởi, Đảng ta từ Nhân dân mà ra, không có Nhân dân thì không có Đảng, không có cách mạng; cán bộ là “công bộc”, là “đầy tớ” của Nhân dân. Hơn nữa, cán bộ, đảng viên chỉ lãnh đạo được Nhân dân khi họ thực sự hết mình vì dân, được dân tin, dân phục, dân yêu. Do đó, các hoạt động của cán bộ, đảng viên không thể tách khỏi sự giám sát của Nhân dân. Để nâng cao hiệu quả giám sát của Nhân dân, một mặt phải không ngừng nâng cao trình độ dân trí, hoàn thiện hệ thống pháp luật, thực hiện nghiêm quy chế dân chủ ở cơ sở, tạo mọi điều kiện thuận lợi để nhân dân tham gia kiểm tra, giám sát mọi hoạt động của các tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể... Mặt khác, mọi cán bộ, đảng viên phải luôn gắn bó với quần chúng, phải gần dân, trọng dân, tin dân và lắng nghe ý kiến của Nhân dân, phát huy sức mạnh, sáng kiến của Nhân dân để giải quyết những vấn đề do cuộc sống của Nhân dân đặt ra. 

Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong sáng về đạo đức là một công việc rất hệ trọng, mang tính nguyên tắc, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay. Vì vậy, việc “Nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện các chuẩn mực đạo đức cách mạng phù hợp với điều kiện mới và truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc” và thực hành tốt những chuẩn mực đã được thống nhất sẽ thiết thực góp phần xây dựng tổ chức đảng các cấp trong sạch, vững mạnh; cán bộ, đảng viên “thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng”, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.