Phó Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Mộng Sinh:

Nhà khoa học thế hệ đầu của ngành nguyên tử hạt nhân Việt Nam

Năm nay, PGS.TS Hóa học Nguyễn Mộng Sinh - cựu Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hạt nhân, đã 86 tuổi (sinh năm 1939, tại Quảng Trị) nhưng khi trò chuyện cùng chúng tôi, ông vẫn rổn rảng chuyện khoa học, chuyện về đời sống văn chương như thuở mới chập chững vào nghề, lòng đầy say mê và tràn nhiệt huyết cống hiến cho khoa học, văn chương. 

PGS.TS Nguyễn Mộng Sinh

PGS.TS Nguyễn Mộng Sinh kể, trước khi thi đỗ Trường Đại học Bách khoa Hà Nội khóa IV, ông đã có 5 năm học tập tại nước bạn Trung Quốc. Năm 1959, đang học năm nhất Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, chàng sinh viên trẻ Nguyễn Mộng Sinh được cử sang Liên Xô học chuyên ngành Hóa học nguyên tố hiếm và phóng xạ tại Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Kiev Shevchenko. Bấy giờ, Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Kiev Shevchenko là 1 trong 3 trường Đại học Quốc gia hàng đầu của Liên Xô. Sinh viên trẻ Nguyễn Mộng Sinh cũng là những học viên quốc tế đầu tiên được Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Kiev Shevchenko đào tạo. Trải qua quá trình dài nỗ lực học tập, sinh viên Nguyễn Mộng Sinh đã xuất sắc lấy tấm bằng đỏ danh giá, rồi tiếp tục học lên Nghiên cứu sinh. Năm 1968, Nghiên cứu sinh Nguyễn Mộng Sinh bảo vệ thành công luận án Phó Tiến sĩ Hóa học phóng xạ.

Trở về Việt Nam, ông làm việc tại Viện Hóa thuộc Ủy ban Khoa học Nhà nước, sau đó chuyển qua công tác ở Viện Vật lý hạt nhân. Năm 1970, Phó Tiến sĩ Hóa học phóng xạ Nguyễn Mộng Sinh được cử sang Liên Xô, làm việc tại Viện Liên hiệp nghiên cứu hạt nhân Dubna do Viện sĩ Viện Hàn lâm Liên Xô Florốp làm chủ nhiệm. 4 năm sau, năm 1974, ông về lại Việt Nam. Năm 1976, khi Viện Nghiên cứu Hạt nhân Việt Nam (nay là Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam) tiếp quản Trung tâm Nghiên cứu nguyên tử Đà Lạt (nay là Viện Nghiên cứu Hạt nhân, đóng tại TP Đà Lạt), Tiến sĩ Hóa học phóng xạ Nguyễn Mộng Sinh chuyển đến đây công tác. “Này, con trai, đây là chỗ làm việc của con!”, Viện sĩ Viện Hàn lâm Liên Xô Florốp đã vỗ vai nói với ông như vậy, khi ông Florốp đến Đà Lạt trong vai trò chuyên gia nguyên tử hạt nhân hỗ trợ Việt Nam khôi phục và mở rộng Lò phản ứng Hạt nhân Đà Lạt.

Gắn bó với Viện Nghiên cứu Hạt nhân từ năm 1976 cho đến lúc nghỉ hưu, Tiến sĩ Hóa học phóng xạ Nguyễn Mộng Sinh đã cùng các nhà khoa học thế hệ đầu của Viện nhanh chóng làm chủ kỹ thuật, vận hành an toàn, khai thác hiệu quả những thành tựu trong nghiên cứu, đưa vào ứng dụng thực tế trong y tế, trong nông nghiệp... Quãng thời gian này, ông vừa trực tiếp nghiên cứu, đồng thời là nhà quản lý, triển khai các đề tài nghiên cứu khoa học về hạt nhân. Từ tháng 4/1988 đến tháng 7/1995, Tiến sĩ Hóa học phóng xạ Nguyễn Mộng Sinh giữ chức Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hạt nhân. Giai đoạn 1989 - 1992, ông làm Trưởng Ban Quản lý Công trình khôi phục và mở rộng Lò phản ứng. Từ giữa năm 1992 đến năm 1999, ông giữ chức Giám đốc Trung tâm Phân tích và Môi trường. Trong khoảng thời gian đó, ông còn làm Trưởng Ban Quản lý Dự án Tổng kiểm tra - đại tu Lò phản ứng, giai đoạn 1992 - 1994. Tháng 9/2007, ông chuyển sang công tác tại Liên hiệp Các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lâm Đồng với cương vị Chủ tịch, từ tháng 9/2007 đến tháng 9/2012, sau đó nghỉ hưu.

Suốt thời gian công tác tại Viện Nghiên cứu Hạt nhân, ông đã trực tiếp làm chủ nhiệm nhiều đề tài, dự án nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước, cấp bộ và hợp đồng nghiên cứu với IAEA, điều phối viên dự án thuộc Diễn đàn hạt nhân châu Á. Tiến sĩ Hóa học phóng xạ Nguyễn Mộng Sinh là tác giả của trên 40 công trình khoa học đăng tải trên các tạp chí có uy tín trong nước và quốc tế. Bên cạnh đó, ông còn hướng dẫn khoa học cho nhiều nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án tiến sĩ trong lĩnh vực hạt nhân và phóng xạ...

Bây giờ, ở tuổi 86, Tiến sĩ Hóa học phóng xạ Nguyễn Mộng Sinh vẫn miệt mài nghiên cứu, viết và đọc rất nhiều tài liệu về khoa học, về văn chương, say sưa nói chuyện khoa học, chuyện văn chương, gần như quên đi chuyện tuổi tác.